Ελευθερία Αρβανιτάκη, τελικά δεύτερη ζωή δεν έχει;
Η Ελευθερία Αρβανιτάκη σε μία συνέντευξη εφ όλης της ύλης.
Την άκουσα πρώτη φορά όταν ήμουν στην πρώτη δημοτικού, σε ένα ταξίδι μας προς Πελοπόννησο, ο μπαμπάς είχε το cd της στο αμάξι. “Εδώ στο δρόμου τα μισά, έφτασε η ώρα να στο πώ”, η Ελευθερία Αρβανιτάκη, στάθηκε δίπλα μας στους πόνους, μας ξύπνησε με ένα “δυνατά” και μας έβαλε να κυνηγήσουμε τα αδύνατα, την ακούσαμε στον λόφο του Σάνη, την αγαπήσαμε λίγο πιο πολύ όταν μας σιγοψυθίρισε “πάρε με αγκαλιά και πάμε”, έδωσε την δική της νότα στα ρεμπέτικα και έγραψε τις δικές της σελίδες στην μουσική ιστορία της Ελλάδα.
Η μητέρα της άκουγε ελαφρό τραγούδι και όπως λέει η ίδια δεν δέθηκε ιδιαίτερα με αυτό το είδος του τραγουδιού. Όμως σίγουρα η μουσική της Ικαρίας την επηρέασε πολύ γιατί έχει μια αδυναμία στην παραδοσιακή μας μουσική γενικότερα, την οποία και σταθερά ενσωματώνει στις παραστάσεις μου. Η μουσική της καλλιέργεια προέκυψε στην εφηβεία και την μετεφηβεία όταν άκoυγε ροκ μουσική, αλλά και ρεμπέτικα. Ήταν βασικά αποτέλεσμα προσωπικών της ανησυχιών και αναζητήσεων και λιγότερο θέμα επιρροής από το σπίτι. Κατάγεται από την Ικαρία όμως μεγάλωσε στον Πειραιά και όπως λέει τα μερίδια των αναμνήσεων είναι χωρισμένα ισόποσα σε δυο περιοχές.
“Έχουν ίδιο μερίδιο αναμνήσεων ποσοτικά ίσως, αλλά σίγουρα διαφορετικά συναισθήματα. Ο Πειραιάς ήταν το σπίτι μου, η γειτονιά μου, το σχολείο, οι παρέες. Είναι συνυφασμένος με μια ωραία ρουτίνα, με πολύ αγαπημένους ανθρώπους τους οποίους έχω μέσα μου, αλλά και με δυσκολίες. Είχε κανόνες, είχε και την στενάχωρη συγκυρία του θανάτου του πατέρα μου όταν ήμουν δέκα ετών. Άλλωστε ήταν ο χειμώνας μου ο Πειραιάς, ενώ η Ικαρία ήταν το καλοκαίρι μου. Ήταν η ξεγνοιασιά, η ελευθερία, τα πανηγύρια και οι μουσικές της Ικαρίας, οι ατελείωτες βόλτες, το μπάνιο στην θάλασσα, οι μεγάλες παρέες με τις οποίες μας έβρισκε το ξημέρωμα.”
To όνειρο της ήταν να γίνει αρχαιολόγος, όμως τα μονοπάτια της μουσικής την αγκάλιασαν και εκείνη τα περπατά μέχρι σήμερα.
“Προτιμώ να μένω σε όλα αυτά που κέρδισα διαλέγοντας αυτή την διαδρομή. Την μαγεία του κόσμου της μουσικής, τις συγκινήσεις, τις συναντήσεις, το υπέροχο συναίσθημα του να αγγίζεις τις ψυχές των ανθρώπων. Πάντα μ’ αρέσει να σκέφτομαι έτσι και να βλέπω μπροστά.”
Η εποχή της Οπισθοδρομικής Κομπανίας ήταν η εποχή που μια ολόκληρη γενιά βουτούσε χάρη στις προσπάθειες κάποιων ανθρώπων σε ένα μουσικό παρελθόν που είχε λίγο εξοριστεί για καιρό από τις μουσικές μας απολαύσεις. Η Ελευθερία Αρβανιτάκη ανατρέχει σε εκείνα τα χρόνια.
“Ήταν χρόνια ξέγνοιαστα. Ήταν μια εποχή που ανακαλύπταμε τα ρεμπέτικα και τα παλιά λαϊκά και νιώθαμε ότι μας γνωρίζουμε καλύτερα. Μεγάλος πλούτος και διαχρονικός. Ήταν επίσης ξέφρενα χρόνια, ο κόσμος γλένταγε με την καρδιά του, υπήρχαν παρέες κι εξωστρέφεια, η δεκαετία του 80 ήταν μια δεκαετία «ανόδου» κι αυτό το ζήσαμε πολύ έντονα. Παίζαμε κάθε μέρα και οι χώροι ήταν γεμάτοι. Ξεκουραζόμασταν μια φορά την εβδομάδα μόνο και τώρα – όχι σε συνθήκες πανδημίας – παίζουμε μια φορά την εβδομάδα. Ήταν πραγματικά άλλες εποχές, φωτεινές κι ελπιδοφόρες.”
Όπως λέει και η ίδια τα πρόσωπα-σταθμοί που την καθόρισαν είναι πολλά.
“Ο Σαββόπουλος για την εκκίνηση με την Οπισθοδρομική Κομπανία ήταν και είναι λόγω καλλιτεχνικού μεγαλείου ένας φάρος. Ο Σταμάτης Σπανουδάκης είναι το τυχερό μου αστέρι καθώς μαζί του ξεκίνησα την προσωπική μου καριέρα μετά την λύση της Οπισθοδρομικής Κομπανίας. Ο Χρήστος Νικολόπουλος, σπουδαίος συνθέτης κι αγαπημένος μου φίλος, είναι ο άνθρωπος που με έπεισε να μη σταματήσω και να συνεχίσω στην μουσική όταν διαλύθηκε η Οπισθοδρομική. Ο Άρα Ντινκτζιάν που με το «Δυνατά» του και το «Μένω εκτός» με τους στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου μου έδωσε το εισιτήριο για να ταξιδέψω σε όλο τον κόσμο, σε θέατρα και φεστιβάλ. Θα έλεγα κατ’ αρχήν αυτούς τους σπουδαίους καλλιτέχνες χωρίς να θέλω να υποβαθμίσω καμιά συνεργασία, καμιά συνάντηση. Τις έχω όλες μέσα μου και είμαι ευγνώμων για όσα μου έχουν δώσει.”
Σχετικά με τους τρόπους που επιλέγει τα τραγούδια που ερμηνεύει αλλά και τους λόγους που μπορεί να απορρίψει ένα τραγούδι η Ελευθερία Αρβανιτάκη αναφέρει χαρακτηριστικά πως έχει πει αρκετά όχι.
“Την τελική επιλογή πάντα την έχω εγώ. Οι συνεργάτες μου μου προτείνουν κι εγώ επιλέγω. Επιλέγω βάσει ενστίκτου περισσότερο ή με βάση αν μου μιλάει το τραγούδι, αν μου προκαλεί την επιθυμία να το πω. Αλλά ακόμα και οι συμμετοχές που έχω κάνει είναι τραγούδια που είχα την επιθυμία να τραγουδήσω.”
Από όλα της τα τραγούδια ξεχωρίζει το “παράπονο” του Οδυσσέα Ελύτη και διηγείται τον λόγο για τον οποίο το επιλέηει ανάμεσα στα άλλα.
“Πιστεύω ότι είναι ένα τραγούδι που αλλάζει ζωές, αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε ό,τι μας συμβαίνει. «Δεύτερη ζωή δεν έχει» λέει κι έτσι είναι. Οπότε ζήσε το τώρα, άρπαξε την ευκαιρία κι αν έχεις πέσει, σήκω όρθιος ξανά.”
Σχετικά με τις δυνατές μουσικές στιγμές στην διάρκεια της πορείας της αναφέρει πως της έρχονται στο μυαλό μόνο ευχάριστες αναμνήσεις.
“Έχω μόνο ευχάριστες μουσικές στιγμές να θυμάμαι ευτυχώς και μάλιστα αρκετές οπότε μου είναι δύσκολο να ξεχωρίσω την «πιο όμορφη». Ήταν πολύ συγκινητική η στιγμή που ανέβηκα στην σκηνή του Κάρνεγκι Χολ το 2014 για παράδειγμα, αλλά και η πρώτη μου βραδιά στην σκηνή με τον Διονύση Σαββόπουλο και την Οπισθοδρομική Κομπανία. Είναι και οι δύο βραδιές σταθμοί για μένα. Όσον αφορά τις συνεργασίες μου με τους νεότερους καλλιτέχνες, αισθάνομαι ανανέωση, χαρά, ενέργεια. Μ’ αρέσει να έρχομαι σε επαφή με νεότερες γενιές, νιώθω ένα ωραίο δούναι και λαβείν, μαθαίνω από αυτούς και το χαίρομαι.”
Σχετικά με το ερώτημα του αν είναι εύκολο να είσαι καλλιτέχνης στην Ελλάδα η Ελευθερία Αρβανιτάκη κάνει λόγο για “αποδεκατισμό” της δισκογραφίας τα τελευταία χρόνια.
“Δεν είναι εύκολο να είσαι καλλιτέχνης στην Ελλάδα γενικότερα νομίζω καθώς τα τελευταία χρόνια με τον «αποδεκατισμό» της δισκογραφίας – χρησιμοποιώ μια έντονη λέξη αρκετά για να δείξω την πολύ μεγάλη πτώση των πωλήσεων και την διάδοχη κατάσταση με την δωρεάν χρήση μουσικής από πλατφόρμες όπως το youtube – και την δυνατότητα εσόδων κυρίως μέσα από τις ζωντανές εμφανίσεις, η συχνότητα των οποίων είναι σαφώς μικρότερη από ό,τι στο παρελθόν. Κρίση παντού, κρίση και στην διασκέδαση. Ειδικότερα στην πανδημία στη διάρκεια της οποίας έχουμε βιώσει από την απόλυτη απαγόρευση μέχρι τους περιορισμούς στην προσέλευση και τις αναπάντεχες ακυρώσεις πολλών παραστάσεων πολλές φορές την τελευταία στιγμή, είναι ακόμα δυσκολότερο το να μουσικός και καλλιτέχνης γενικότερα. Το «απόλυτη αδράνεια» δεν είναι επίσης 100% ακριβές, καθώς έγιναν κάποιες συναυλίες, λειτούργησαν κάποιοι κεντρικοί θεσμοί, π.χ. το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, δόθηκαν κάποιοι χώροι με βοηθητικούς όρους σε καλλιτέχνες για εκδηλώσεις όπως η Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων. Τώρα είμαστε επίσης σε πιο «ανοιχτό» καθεστώς από ό,τι πέρυσι, αλλά φυσικά δεν είμαστε σε μια κανονικότητα η οποία φοβάμαι ότι θα αργήσει να έρθει. Πάντως ο κόσμος έχει την ανάγκη την ανάσα του πολιτισμού κι αυτό είναι παρηγορητικό κι ελπιδοφόρο.”
Το 2005 κυκλοφόρησε το «Φοβάμαι» μία συνεργασία της με τις Ρόδες, ένα τραγούδι ρίσκο για την εποχή.
“Εγώ δεν το ένιωσα ως ρίσκο τότε. Ήρθε ο Νικήτας Κλιντ στο καμαρίνι μου στο Βοτανικό όπου έπαιζα με την Χαρούλα Αλεξίου και μου ζήτησε να κάνω την συμμετοχή. Μου άρεσε το τραγούδι, μου άρεσε ο λόγος, έβρισκα μια γοητεία σε όλο αυτό και είπα ναι. Το τραγούδι το λέω συχνά και σε προσωπικές μου συναυλίες, τουλάχιστον το ρεφραίν γιατί δεν είναι εύκολο να μπορέσει κάποιος από την ομάδα μου να ραπάρει. Παλιότερα το έκανε ο ντράμερ μου ο Μιχάλης Καπηλίδης και ήταν αλήθεια ξεχωριστό στιγμιότυπο στην βραδιά.”
Η Ελευθερία Αρβανιτάκη έχει τονίσει αρκετές φορές πως η σχέση της με το Νίκο Ξυδάκη είναι μία σχέση ζωής.
“Συμμετέχω σταθερά από το 1986 που κάναμε το «Ερωτικό» σε όλους του τους δίσκους. Έχω συμμετάσχει και σε πάρα πολλές ζωντανές εμφανίσεις του. Είναι ένας συνθέτης υπέροχος, νιώθω ότι έχουμε κοινή ματιά κι αισθητική σε μεγάλο βαθμό, θαυμάζω την αφοσίωση του και την ευαισθησία που βγάζει στις μελωδίες του. Λατρεύω την «ανατολή» του και νομίζω ότι το «Γρήγορα η ώρα πέρασε» ήταν φυσικό επακόλουθο μετά από μια σειρά συμμετοχών. Ήταν πια η ώρα να κάνουμε ένα ολοκληρωμένο άλμπουμ που τώρα το νιώθω ως momentum στην δισκογραφία μου.”
Υπάρχει μια σκηνή στη Μανία που ακούγεται η φωνή της να τραγουδά “Πέρασε η ψυχούλα μου”, σχεδόν μεταφυσική.
“Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ έτσι, σας ευχαριστώ για το σχόλιο αυτό.”
Το πρώτο τραγούδι της στη προσωπική της δισκογραφία είναι το «Όχι μαζί» μελοποιημένο από τον Νίκου Μαμαγκάκη σε ποίηση του λογοτέχνη Γιάννη Ιωάννου, ενώ έκτοτε έχει κάνει και ολόκληρους δίσκους με ποίηση.
“Δε νιώθω ότι ερμηνεύω μελοποιημένη ποίηση έχει διαφορά από το να ερμηνεύω γενικά. Το παν είναι να συνδεθείς με τον λόγο, να μπεις στον ρόλο και να αποδόσεις το συναίσθημα. Άπαξ και το ποίημα δουλευτεί από τον συνθέτη και γίνει τραγούδι αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να δουλέψεις το νόημα και να αποδόσεις αυτό που λέει ο ποιητής. Το ίδιο και με τον στίχο.”
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Αναφορικά με το αν υπήρξαν λόγοι που την κάνανε να θέλει να σταματήσει το τραγούδι.
“Μου συνέβη αυτό την περίοδο μετά την διάλυση της Οπισθοδρομικής Κομπανίας. Είχα συνηθίσει το να είμαι μέλος μιας ομάδας όπου τις αποφάσεις και τα ρίσκα τα παίρναμε όλοι μαζί και όλοι μαζί μοιραζόμασταν την επιτυχία αλλά και τις ενδεχόμενες δυσκολίες. Το να μπεις σε έναν προσωπικό δρόμο έχει μια μοναχικότητα και μια εντελώς ατομική ευθύνη. Προς στιγμήν δείλιασα, φοβήθηκα. Αλλά όπως σας είπα, με μετέπεισε ο καλός μου άγγελος Χρήστος Νικολόπουλος και έζησα όλα αυτά τα υπέροχα που μου έφερε ο κόσμος της μουσικής.”
Όσον αφορά το κίνημα metoo και τις αποκαλύψεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας τους τελευταίους μήνες η Ελευθερία Αρβανιτάκη σχολιάζει.
“Είναι θλιβερές οι αποκαλύψεις και δικαιολογημένη η οργή και η κοινωνική κατακραυγή. Θέλω να πιστεύω ότι η δικαιοσύνη θα κάνει την δουλειά της ως οφείλει και ότι από εδώ και στο εξής θα δείχνουμε όλο και μικρότερη ανοχή ως κοινωνία, ότι δε θα αφήνουμε να «περνάνε» τέτοιες συμπεριφορές, ότι δε θα φοβάται κάποιος να μιλήσει γι’ αυτό που περνάει. Αυτό που με εξοργίζει είναι σχόλια του τύπου «γιατί το λέει τώρα». Έχουμε την τάση να κρίνουμε εύκολα και όχι να ταυτιζόμαστε και να συναισθανόμαστε. Εγώ προσωπικά δεν ήρθα αντιμέτωπη με τέτοιες συμπεριφορές σε καμία φάση της ζωής μου.”
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Όλα αυτά που ξεχωρίζει στην πόλη μας κάθε φορά που την επισκέπτεται.
“Αγαπώ τις πόλεις που αγκαλιάζονται από την θάλασσα. Κάθε φορά στην Θεσσαλονίκη διαλέγω να μένω σε χώρους με θέα στην θάλασσα και κάθε φορά θα βρώ χρόνο να περπατήσω στην παραλία. Είναι πανέμορφη η Θεσσαλονίκη, έχει έναν αέρα ζεστασιάς. Έχω καλούς φίλους στην πόλη σας και πολύ όμορφες αναμνήσεις, επαγγελματικές και προσωπικές.”
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Τα τελευταία χρόνια η μουσική ακούγεται πια από κινητά, στικάκια, με άλλους τρόπους πέραν των παραδοσιακών της μουσικής βιομηχανίας.
Προσπαθώ να το ακολουθήσω, να το καταλάβω. Αγαπώ την ευκολία του να έχεις με το κινητό σου την μουσική σου παντού, αλλά μου λείπει και η ωραία λαχτάρα να πάρουμε στα χέρια μας έναν δίσκο ή ένα cd αργότερα και να δούμε το artwork, τις φωτογραφίες στο ένθετο, να δούμε ποιοι μουσικοί έπαιξαν, να διαβάσουμε τους στίχους. Τώρα γίνονται όλα γρήγορα και δεν μένουν μέσα μας. Νιώθω ότι δεν συνδεόμαστε το ίδιο με τη νέα συνθήκη. Από την άλλη μπορεί να είναι και θέμα ότι είμαι άλλης γενιάς.
Για τη νέα χρονιά εύχεται και ελπίζει:
“Δε νομίζω να είναι το 2022 η χρονιά που θα αφήσουμε πίσω την πανδημία. Έχουμε ακόμα δρόμο ως προς αυτό. Έχω εμπιστοσύνη στην επιστήμη αλλά και στο ένστικτο της αυτοσυντήρησής μας. Θέλω να μας ευχηθώ νίκες την επόμενη χρονιά σε όλα τα επίπεδα, υγεία, ηρεμία, ευδαιμονία. Θέλω να μας ευχηθώ να αρχίσουμε να βλέπουμε ξανά την ελπίδα να μας χαμογελάει και τις δυσκολίες πίσω μας.”
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
*Η Ελευθερία Αρβανιτάκη θα βρεθεί τη Δευτέρα, 21 Μαρτίου στο Ράδιο Σίτι για μία συναυλία.
