Ένα κίνημα προσπαθεί να σώσει οικογένειες από την έξωση
Άνθρωποι που μένουν χωρίς σπίτι από τη μια στιγμή στην άλλη, επειδή δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις εκβιαστικές αυξήσεις των ενοικίων.
Νωρίτερα φέτος, βρέθηκα στην πόλη L’Hospitalet de Llobregat στα νοτιοδυτικά της Βαρκελώνης. Δεν έχει τη φήμη και τις τουριστικές ορδές της καταλανικής πρωτεύουσας, αλλά τα δύο μέρη συνδέονται με την ίδια τρομερή στεγαστική κρίση.
Με οδηγό την Júlia Nueno, βρήκα μια κοινότητα γειτόνων στο L’Hospitalet που πραγματοποιούν τις συναντήσεις τους σε ένα δημόσιο πάρκο, αλλά καταφέρνουν να αναλάβουν την ευθύνη για κάτι που οι αρχές αποτυγχάνουν: να βάλουν ένα κεραμίδι πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων. Η πρόκλησή τους είναι τρομακτική σε μια γωνιά της Ισπανίας που εξακολουθεί να φέρει τα σημάδια της οικονομικής κρίσης του 2008 και παραμένει στη δίνη της πανδημίας.
Το L’Hospitalet de Llobregat είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Καταλονίας και μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες στην Ευρώπη. Η γειτνίασή της με τη Βαρκελώνη έχει προσελκύσει γενιές μεταναστών τις τελευταίες έξι δεκαετίες.
Ισπανοί από το νότο της χώρας έφτασαν στη δεκαετία του 1960, δίνοντας αργότερα τη θέση τους σε ανθρώπους από τον Ισημερινό, τη Δομινικανή Δημοκρατία, το Μαρόκο και πολλές άλλες χώρες. Σήμερα, πολλοί από τους 260.000 κατοίκους του δήμου εργάζονται σε θέσεις εργασίας που τους αποφέρουν χαμηλά εισοδήματα και ζουν σε συνθήκες υπερπληθυσμού σε μικρά, φτηνά χτισμένα διαμερίσματα.
Όλο και περισσότερο, προστίθενται νέοι άνθρωποι που έχουν φύγει από τη Βαρκελώνη λόγω της κερδοσκοπίας στα ακίνητα και τις εκβιαστικές αυξήσεις ενοικίων. Μπορεί να φεύγουν από τα απρόσιτα ενοίκια της Βαρκελώνης, αλλά το πρόβλημα τους δεν λύνεται. Όταν φτάνουν στο L’Hospitalet, τα ενοίκια είναι επίσης στα ύψη και τελικά δεν μπορούν να αντέξουν να πληρώνουν για ένα σπίτι που έχουν νοικιάσει.
Από το 2019, οι άνθρωποι που απειλούνται από έξωση μπορούν να στραφούν στο τοπικό τμήμα του El Sindicat de Llogateres, ενός συνδικάτου ενοικιαστών που ιδρύθηκε στη Βαρκελώνη και δραστηριοποιείται σε ολόκληρη την Καταλονία.
Τα συνδικάτα αυτά, δεν είναι κάτι καινούργιο στην Ευρώπη, αλλά αυτό που κάνουν αυτοί οι άνθρωποι είναι ασυνήθιστο. Αποφάσισα να κάνω μια ταινία για τον Guardian για τα μέλη της Sindicat στο L’Hospitalet που θα διηγείται επίσης τις ιστορίες μερικών από αυτούς που αγωνίζονται, συχνά αόρατα, στα περίχωρα της πόλης όπου γεννήθηκα.
Ο Βίκτορ, στα 50 του, από τον Ισημερινό, για παράδειγμα. Το ενοίκιο του, κάποτε ήταν 690 ευρώ το μήνα, έχει αυξηθεί στα 805 ευρώ το μήνα και ο ιδιοκτήτης του τώρα τον πιέζει για 900 ευρώ το μήνα – που ισοδυναμεί με τον μισθό της συζύγου του σε δύο θέσεις πλήρους απασχόλησης ως καθαρίστρια.
Στη συνέχεια, υπάρχει η Marlene, μια ανύπαντρη μητέρα από τη Βολιβία που ήρθε στην Ισπανία πριν από περισσότερες από δύο δεκαετίες. Η ιστορία της, η οποία αποτελεί μεγάλο μέρος της ταινίας, δεν είναι καθόλου ασυνήθιστη. Άτομα χωρίς νόμιμο καθεστώς μετανάστευσης συχνά εργάζονται με μετρητά ως φροντιστές και βρίσκονται περιθωριοποιημένοι και εγκαταλελειμμένοι στο έλεος της αγοράς.
«Εμείς οι άνθρωποι χωρίς έγγραφα δεν υπάρχουμε», λέει η Marlene στην ταινία. «Θέλουν να φροντίζουμε τους μεγαλύτερους ή να καθαρίζουμε τα σπίτια τους. Όταν όμως ζητάμε οικονομική βοήθεια ή στέγη για να ζήσουμε, δεν μας εκτιμούν. Απλώς δεν υπάρχουμε».
Το Sindicat βοηθά να σταματήσουν οι εξώσεις οργανώνοντας συγκεντρώσεις και δημοσιοποιώντας υποθέσεις. Προσφέρει στους ανθρώπους μια πρακτική εργαλειοθήκη νομικής βοήθειας και καθοδήγησης, ώστε να μπορούν να διαπραγματεύονται με τους ιδιοκτήτες. Ίσως πιο ουσιαστικά, επιτρέπει στους ανθρώπους να καταλάβουν ότι δεν είναι μόνοι.
Το Sindicat βοήθησε ευάλωτες οικογένειες που εκδιώχθηκαν ανοίγοντας διαμερίσματα που ανήκουν σε τράπεζες και έχουν μείνει άδεια για τουλάχιστον δύο χρόνια.
Από το οικονομικό κραχ του 2008, λέξεις όπως «έξωση» και «καταλήψεις» εμφανίζονται στους τίτλους των καταλανικών ειδήσεων και σε μεγάλο μέρος της αφήγησης των μέσων ενημέρωσης, η Καταλονία αναφέρεται ως «η περιοχή με τον μεγαλύτερο αριθμό καταληψιών».
Υπάρχει ένας φόβος και μια παρανόηση μεταξύ των ιδιοκτητών ότι τα σπίτια τους μπορεί να καταληφθούν εάν λείψουν το Σαββατοκύριακο.
Στην Ισπανία, η κοινωνική στέγαση αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 2% των κατοικιών, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στον ΟΟΣΑ και την ΕΕ. Ποιος λοιπόν αναλαμβάνει την ευθύνη για τις ζωές εκείνων που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της φτώχειας; Στην Καταλονία, η οποία είναι επίσης η περιοχή όπου γίνονται οι περισσότερες εξώσεις στην Ισπανία, περισσότερες από 24 οικογένειες εκδιώκονται καθημερινά. Ειδικά στο L’Hospitalet de Llobregat, οι οικογένειες που εκδιώχθηκαν λαμβάνουν μόνο τριήμερη αποζημίωση και στη συνέχεια αφήνονται στους δρόμους. Χωρίς επαρκές σύστημα πρόνοιας ή κοινωνικών υπηρεσιών, οι οικογένειες και κυρίως οι μονογονεϊκές συχνά μένουν σε αδιέξοδο.
Γυναίκες όπως η Marlene και η Dalila, αναγκάζονται να φέρουν ένα συναισθηματικό βάρος λόγω της έλλειψης ασφάλειας στέγασης. Έχουν βρεθεί και οι δύο στους δρόμους χωρίς να έχουν πού να πάνε, φροντίζοντας ένα παιδί που έχει μάθει από πολύ μικρό το πόσο δύσκολη είναι η ζωή.
Γνωρίζουν ότι δεν απέτυχαν στη ζωή τους, αλλά ότι βρίσκονταν στη λάθος πλευρά ενός προβλήματος: της άδικης πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή στέγαση.
Το Sindicat οργανώνεται μέσω συλλογικής συμβουλευτικής, που σημαίνει ότι οι περιπτώσεις συζητούνται σε μια εβδομαδιαία συνέλευση, η οποία συχνά λαμβάνει χώρα σε ένα δημόσιο πάρκο, όπου όποιος έχει ζήσει μια παρόμοια εμπειρία μπορεί να δώσει συμβουλές.
Ένα από τα σημαντικότερα σημεία του Sindicat μέχρι στιγμής ήταν να βοηθήσει στη διαμόρφωση ενός νόμου ελέγχου ενοικίων που εγκρίθηκε στο κοινοβούλιο της Καταλονίας τον Σεπτέμβριο του 2020.
Το να μπλοκαριστεί μια έξωση, το άνοιγμα ενός άδειου σπιτιού, η σύναψη ενός συμβολαίου ή η αλλαγή πολιτικών είναι νίκες που ενισχύουν τον αγώνα για τη στέγαση και ίσως δίνουν μαθήματα για τις κοινότητες σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις που μάχονται ενάντια στην έλλειψη οικονομικά προσιτών κατοικιών.
Εάν η υγεία και η εκπαίδευση θεωρούνται βασικά δικαιώματα, γιατί όχι η στέγαση;
