Η ενδυνάμωση των γυναικών Ρομά ως προϋπόθεση για την κοινωνική ένταξη

Λέξεις: Γιώργος Σταμάτης*

 Oι γυναίκες Ρομά, σε όλη την Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα, συνεχίζουν να παραμένουν στο περιθώριο. Χαμηλή συμμετοχή στην εκπαίδευση, υψηλά ποσοστά ελλιπούς φοίτησης και εγκατάλειψης του σχολείου, υψηλά ποσοστά ανεργίας και φτωχές ευκαιρίες ανάπτυξης δεξιοτήτων και ενεργούς συμμετοχής στην κοινωνική και οικονομική ζωή, στερούν στις γυναίκες και τα κορίτσια Ρομά τις δυνατότητες για να διεκδικήσουν ισότιμα τη θέση τους στην κοινωνία.

Επιπλέον, καθίστανται όλο και πιο ευάλωτες στον κοινωνικό αποκλεισμό, την εκμετάλλευση, την εμπορία ανθρώπων και τη βία, ενώ αντιμετωπίζουν πρόσθετες διακρίσεις λόγω φύλου.

Οι γυναίκες είναι αναμφισβήτητα σε μειονεκτικότερη θέση σε σύγκριση με τους άνδρες Ρομά και το γενικό πληθυσμό. Επιπλέον, τα παραδοσιακά στερεότυπα και οι παραδοσιακοί οικογενειακοί ρόλοι στους οποίους «γαλουχούνται» οι γυναίκες Ρομά, δημιουργούν πρόσθετους μηχανισμούς αποκλεισμού.

Σε μελέτη του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) έχουν υπογραμμιστεί οι αρνητικές συνέπειες που βιώνουν οι γυναίκες Ρομά, κυρίως λόγω των πρώιμων και καταναγκαστικών γάμων.

Γυναίκες Ρομά που παντρεύονται και κάνουν οικογένεια σε πολύ νεαρή ηλικία, με πολλαπλές επιπτώσεις στην υγεία τους και την προσωπική τους εξέλιξη, ενώ στη συντριπτική πλειοψηφία διαβιούν σε εξαιρετικά πλημμελείς συνθήκες με περιορισμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, την απασχόληση και άλλες κοινωνικές υπηρεσίες.

Στην Ελλάδα, η μαθητική διαρροή παρατηρείται στις μεγάλες τάξεις του Δημοτικού, καθώς τα κορίτσια δεν συνεχίζουν γιατί παντρεύονται.

Το γεγονός αυτό αποτελεί σοβαρή παραβίαση των θεμελιωδών τους δικαιωμάτων, στερώντας από τους νέους Ρομά, και ειδικά από τις γυναίκες και τα κορίτσια, την συμμετοχή και συμπερίληψη στα κοινωνικά δρώμενα και τις ευκαιρίες για αναβάθμιση της ποιότητας ζωής τους εν γένει.

Με αυτό τον τρόπο τα κορίτσια και οι γυναίκες Ρομά, αλλά και οι Ρομά εν γένει, εγκλωβίζονται στον φαύλο κύκλο της πολλαπλής στέρησης, της διαγενεακής φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Επίσης, οι γυναίκες και τα κορίτσια Ρομά συχνά αποκλείονται από τις διαδικασίες διαβούλευσης και λήψης αποφάσεων σχετικά με τις πολιτικές και τα προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχεδιάζονται ειδικά για την καταπολέμηση του αποκλεισμού τους.

Όλα αυτά δείχνουν ότι χρειάζεται να εστιάσουμε ως πολιτεία στη χάραξη βιώσιμων και ουσιαστικών συμπεριληπτικών πολιτικών και μέτρων, με έμφαση στην έμφυλη διάσταση.

Η ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών Ρομά είναι το κλειδί για την επίτευξη αποτελεσμάτων με ευρύτερο κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο, συμβάλλοντας στην διαμόρφωση  κοινωνικά και οικονομικά ενεργών πολιτών.

Στόχος είναι η προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών Ρομά, η καταπολέμηση των πολλαπλών διακρίσεων  και των ανισοτήτων αντιμετωπίζουν, καθώς και η ουσιαστική και πλήρη συμμετοχή τους σε όλους τους τομείς της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής.  Σε μια δημοκρατική κοινωνία, καθοδηγούμενη από τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ και τις δεσμεύσεις της πολιτείας για το σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων, είναι σημαντικό οι γυναίκες Ρομά να αισθάνονται ότι μπορούν να κάνουν επιλογές έξω από τους προαναφερθέντες ρόλους των φύλων και ότι μπορούν να έχουν ισότιμη πρόσβαση σε ευκαιρίες για την αυτόνομη ανάπτυξή τους ως ενεργοί πολίτες της χώρας.

Η νέα Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά (ΕΣΚΕ Ρομά 2021-2030), η οποία ολοκληρώθηκε και τίθεται σε εφαρμογή, δίνει έμφαση στην ενδυνάμωση νέων και γυναικών Ρομά μέσω δράσεων ανάπτυξης δεξιοτήτων και συμβουλευτικής για την επαγγελματική, κοινωνική και προσωπική ανάπτυξη, την κοινωνική χειραφέτηση, την ευαισθητοποίησή τους στα θέματα της ισότητας των φύλων, των πρώιμων γάμων και της κοινωνικής συμμετοχής στην τοπική κοινωνία.

Προχωράμε άμεσα σε μικρής κλίμακας τοπικές δράσεις για την προώθηση της ενδυνάμωσης κυρίως νέων και γυναικών Ρομά, μέσα από το Πρόγραμμα επιχορηγήσεων του ΕΟΧ 2014-2021 “Ένταξη και Ενδυνάμωση των Ρομά”. Επιπλέον, σχεδιάζονται υποστηρικτικές παρεμβάσεις ομοτίμων «Ρομά προς Ρομά» για γυναίκες Ρομά και οικογένειες με τη συνεργασία της UNICEF Ελλάδος. Αξιοποιούνται τοπικά δίκτυα διαβούλευσης για την ενεργή συμμετοχή των ίδιων των Ρομά και ιδιαίτερα των νέων και των γυναικών στα κοινωνικά δρώμενα. Η προώθηση της κοινωνικοοικονομικής ένταξης, της ενεργούς πολιτειότητας, της άρσης των όρων του κοινωνικού αποκλεισμού και των διακρίσεων των γυναικών Ρομά έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη νέα στρατηγική στόχευση για την τρέχουσα δεκαετία.

*Ο κ. Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.