Η επόμενη μέρα

Σε αντίθεση με τους πολέμους που καταχρηστικά ονομάσαμε παγκόσμιους, οι προκλήσεις και οι συνέπειες της σύγχρονης πανδημίας είναι πραγματικά παγκόσμιες. Δεν εκδηλώνονται ανακλαστικά ή συμπτωματικά. Το ντόμινο είναι ενιαίο, ένα. Ωστόσο, η σύγχρονη πανδημική κρίση επιβεβαίωσε ότι το γεωγραφικό πεδίο και η ένταση της εξάπλωσής της δεν είναι ανεξάρτητα από το πεδίο και την ένταση της παγκοσμιοποιητικής διαδικασίας. Η απόσταση που χωρίζει το Μιλάνο από τη Νάπολη δεν είναι απλώς γεωγραφική.

Ως πραγματικά παγκόσμιο γεγονός, η αποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσης του κορονοϊού απαιτεί μία διεθνώς συντονισμένη αντίδραση. Μάταιη προσδοκία. Πέραν της ανθρώπινης ανοησίας, ο χρόνος παραμένει μία σημαντική διαφοροποιητική μεταβλητή. Η ακριβής στιγμή της αντίδρασης στην εξάπλωση της πανδημίας, όπως και αυτή μιας εσπευσμένης επιστροφής στη λεγόμενη «κανονικότητα» δεν εξηγεί μόνον (και ως έναν βαθμό) τις εθνικές και πολιτικές διαφοροποιήσεις στην αντιμετώπιση της κρίσης.

Φέρνει στην επιφάνεια την αγωνία των εθνών κρατών να μην υστερήσουν στον διεθνή οικονομικό ανταγωνισμό, τουλάχιστον εκείνων των κρατών που διαμορφώνουν τις συνθήκες και τον ρυθμό ανάπτυξής του.

Οι ενστικτώδεις, αγχωμένες αντιδράσεις των εθνών κρατών δεν θα έπρεπε πλέον να μας εκπλήσσουν. Η επιστροφή στο κράτος και το εθνικό συμφέρον, εννοούμενο πλέον με όρους οικονομικούς, είναι ο σύγχρονος κανόνας που εδράζεται στη νεωτερική Μεγάλη Ψευδαίσθηση: ότι τα έργα μας θα ανασχέσουν την ορμή και την οργή της φύσης.

Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για την επόμενη μέρα μόνο στον βαθμό που κατανοούμε τη σημερινή. Οι αποκρίσεις μας σε ανάλογες προκλήσεις, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τις σχέσεις μας με τους άλλους, προφανώς και τη σχέση μας με τη Φύση, διέπονται και προκαθορίζονται ήδη από τον κυρίαρχο λόγο του νεοφιλελευθερισμού. Αυτός ο οικονομικός και τεχνικός ορθολογισμός καθόρισε, καθορίζει και θα καθορίσει μετασχηματισμένα τις επιλογές μας, τις αντιδράσεις μας και εν τέλει τις συνέπειες της πανδημίας.

Αυτός ο κυρίαρχος λόγος άλλωστε μας οδήγησε ήδη στη συνειδητή εγκατάλειψη των εθνικών συστημάτων υγείας, η βέβαιη κατάρρευση των οποίων επέβαλε σε ορισμένες χώρες την εσπευσμένη επιλογή του εγκλεισμού. Αυτός, στον αντίποδα, προδιέγραψε και την επιλογή της «ανοσίας της αγέλης». Αυτός καθόρισε και καθορίζει την αγωνία επιστροφής στην «κανονικότητα» και τις «επιστημονικές» μας αποφάνσεις για τα ενδεδειγμένα μέτρα προστασίας. Αυτός θα συνεχίσει να προσδιορίζει ποιοι από μας είναι χρήσιμοι, παραγωγικοί, υγιείς, κανονικοί, ποιοι μιαροί, αναλώσιμοι, απόβλητοι. Αυτός θα προσδιορίσει τα ληπτέα μέτρα για την κατά το δυνατόν ομαλή λειτουργία της παραγωγικής μηχανής, αυτός θα επιβάλει εν τέλει και την παγίωσή τους με την «επιστροφή στην κανονικότητα». Το ενδιαφέρον είναι ότι ούτε αυτή η κανονικότητα θα είναι κανονική ούτε θα «επιστρέψουμε» σε αυτή. Θα θεμελιωθεί σε και θα διαιωνίσει τις συνθήκες μιας κατάστασης εξαίρεσης. Το τραγικό είναι ότι όλα αυτά θα επιταχυνθούν στο όνομα μιας παγκόσμιας πανδημίας.

*Ο Δημήτρης Ακριβούλης είναι Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας