H επόμενη μέρα

 

Λέξεις: Ελισάβετ Συμεωνίδου – Καστανίδου

 Ακούω συχνά ότι με το τέλος της πανδημίας θα «πάρουμε τις ζωές μας πίσω και θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα». Αλλά, τι θα είναι αυτή η κανονικότητα; Τα πράγματα όπως τα ξέραμε και τα συνηθίσαμε; Η επιδημιολογική κρίση άλλαξε την καθημερινότητά μας και δυσκόλεψε τη ζωή μας. Έδωσε, όμως, και αφορμές για αναστοχασμό και επαναξιολογήσεις. Τα συμπεράσματα αυτής της νέας στοχαστικής προσέγγισης που γεννούν οι δυσκολίες,  θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να κάνουμε καλύτερους τον κοινωνικό και τον δημόσιο βίο μας, τις μέρες που θα ακολουθήσουν τη λήξη του συναγερμού.

Γνωρίζουμε τώρα, μετά από μήνες εγκλεισμού και περιορισμών, πόσο μας έλειψε η επαφή με τους φίλους, τους συναδέλφους, τους φοιτητές μας, η απλή, ζεστή καθημερινή ανθρώπινη επικοινωνία. Nα την βάλουμε ξανά στη ζωή μας πιο εμφατικά, κάνοντας κι ένα βήμα ακόμα: δίνοντάς της περισσότερο χώρο. Μειώνοντας τον χρόνο που αφιερώνουμε στη μοναξιά του πληκτρολογίου και της οθόνης του υπολογιστή μας. Nα επενδύσουμε σε έναν άλλο κόσμο «εκεί έξω», έναν κόσμο με λιγότερους καταναλωτές και περισσότερους ενεργούς πολίτες, έναν κόσμο που ξανασχεδιάζει το μέλλον του με αισιοδοξία μετά την κρίση, βάζει στόχους, παράγει, δημιουργεί.

Η δύσκολη περίοδος του εγκλεισμού μας βοήθησε, ακόμη, να ξανασκεφτούμε πόση σημασία έχει το σχολείο για τα παιδιά μας, κάθε ηλικίας, αλλά και πόσο μεγάλα είναι τα προβλήματα του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Τα ανέδειξε είναι αλήθεια και η κυβέρνηση, με την αδυναμία της να υποστηρίξει επαρκώς την διαδικτυακή διδασκαλία, με την διαρκή υποτίμηση του δημόσιου πανεπιστημίου, τις αποσπασματικές τροποποιήσεις του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, την αδιαφορία της για την αξία των πτυχίων που παίρνουν οι φοιτητές μας και τις αυταρχικές της επιλογές σε μια περίοδο υπολειτουργίας του Κοινοβουλίου και περιορισμού των ατομικών ελευθεριών.

Την επόμενη μέρα θα χρειαστεί να ξανασχεδιαστεί το εκπαιδευτικό μας σύστημα στο σύνολό του, με ορίζοντα δεκαετίας. Όχι από έναν υπουργό, αλλά από ένα σώμα διακεκριμένων εκπαιδευτικών της πατρίδας μας και συναδέλφων που διαπρέπουν σε άλλες χώρες. Ένα σώμα που θα έχει διακομματική αποδοχή, για να έχουν και οι προτάσεις του ευρεία πολιτική στήριξη και αντοχή στη διάρκεια του χρόνου.  Την επόμενη μέρα θα χρειαστεί να εστιάσουμε στην «ψυχή» της εκπαίδευσης, τον δάσκαλο. Να τον εκπαιδεύσουμε σωστά, να αναδείξουμε τη σημασία του έργου του και να φροντίσουμε για τη διαρκή επιμόρφωσή του. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα θα πετύχει, όταν από τη μνήμη των μαθητών και των φοιτητών θα είναι αδύνατο να εξοστρακισθούν οι μορφές και το έργο των δασκάλων τους.

Η πανδημία μας έκανε σοφότερους και για την αξία των νεοφιλελεύθερων ιδεών, που κυριάρχησαν τις τελευταίες δεκαετίες και συνόδευσαν την παγκοσμιοποίηση. Μαζί με την χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2008, μας έδειξαν τι σημαίνει η πίστη στην ασυδοσία των αγορών και στη δυνατότητα της αυτορρύθμισής τους. Στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι απολογητές της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης «ξέχασαν» να επικαλεστούν την αυτορρύθμιση της αγοράς.

Όταν κατέρρεαν χρηματοπιστωτικοί κολοσσοί, αίφνης ανακάλυψαν τις αρετές του κράτους και των ενισχύσεών του και ως επαίτες ζήτησαν από τις εθνικές κυβερνήσεις και τις κεντρικές τράπεζες των κρατών να σώσουν την κατάσταση. Όταν, πάλι,  ξέσπασε η πανδημία, κανείς απολογητής του νεοφιλελευθερισμού δεν διανοήθηκε να αναθέσει στον ιδιωτικό τομέα υγείας την αντιμετώπιση της επιδημιολογικής κρίσης, έστω να σηκώσει μικρό μέρος των βαρών. Η μάχη κατά της πανδημίας ήταν και είναι η μάχη των δημόσιων συστημάτων υγείας και των δημόσιων λειτουργών τους. Όπως, άλλωστε, και η μάχη για τη θεραπεία των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών της πανδημίας δεν θα μπορούσε παρά να ανήκει στο κράτος και τις πολιτικές του.

Την επόμενη μέρα θα χρειαστεί να στηρίξουμε το κράτος, να σχεδιάσουμε τις δημόσιες πολιτικές που αφορούν την ανασυγκρότησή του και την διοικητική του επάρκεια. Είναι φανερό ότι χρειαζόμαστε ένα κράτος ισχυρό και αποτελεσματικό. Όχι μόνο για τη διαχείριση των κρίσεων, αλλά και για μια διαφορετική καθημερινότητα. Το ταπεινωμένο, απαξιωμένο και απεκδυμένο από σοβαρές ρυθμιστικές αρμοδιότητες εθνικό κράτος στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, πρέπει να επανέλθει στη ζωή μας ως εξισορροπητικός μηχανισμός στις αυθαιρεσίες της αγοράς και ως ενισχυτικός παράγοντας της Δημοκρατίας και της κοινωνικής συνοχής. Η παγκοσμιοποίηση έδειξε ότι ο σχηματισμός ενός πλανητικού οικονομικού χώρου δεν συνοδεύτηκε από έναν πλανητικό δημόσιο χώρο, όπου είναι δυνατό να λαμβάνονται κρίσιμες αποφάσεις. Θα χρειαστούμε, λοιπόν, ένα ισχυρό και αποτελεσματικό κράτος, μια πλευρά του οποίου θα είναι το ισχυρό και αποτελεσματικό κράτος-πρόνοιας.

*Η Ελισάβετ Συμεωνίδου – Καστανίδου είναι Καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου στο ΑΠθ