Γιατί οι αριστεροί millennials έχουν κάνει ήρωα έναν παραγωγό ταινιών

Τα ντοκιμαντέρ του Άνταμ Κέρτις προβάλλοντας ονειρικά ποπ κουλτούρα, πολιτική και ψυχολογία περιπλέκουν και αρθρώνουν έναν κόσμο αισθήσεων.

Ένα ντοκιμαντέρ του Άνταμ Κέρτις μπορεί να ξεκινάει με τις εξής εικόνες: μια ομάδα ανδρών που συναναστρέφεται με αόρατους συντρόφους, τον πλούτο που κατέχει η Βρετανική αυτοκρατορία, κινούμενα πλάνα από μια βόμβα στο Αφγανιστάν τραβηγμένα από ένα κινητό τηλέφωνο, έναν νεαρό Ντόναλντ Τραμπ μέσα σε ένα ελικόπτερο πάνω απ’ το Μανχάταν, έναν εκπαιδευτή αερόμπικ φορώντας ροζ και κολλώδες lip gloss της δεκαετίας του ‘80, έναν πυροβολημένο άνδρα που αιμορραγεί στο χώμα, ένα πάντα που φτερνίζεται.

Τα πλάνα ενδέχεται να συνδέονται μεταξύ τους με ένα στοιχειώδες τραγούδι του Burial ή του Aphex Twin. Μια κάρτα τίτλου σε γραμματοσειρά Arial θα μπορούσε να δηλώνει ότι ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΧΕΙ ΠΕΘΑΝΕΙ.

Τότε ίσως η αδύναμη φωνή του Κέρτις, όλα τα επιμηκυμένα φωνήεντα και η αδύνατη αδενοειδής του υπεροχή, να προμηνύουν ότι «αυτό ήταν μια φαντασίωση».

Για τους πολυάριθμους θαυμαστές του μακροχρόνιου δημοσιογράφου του BBC, αυτός ο σουρεαλιστικός, αστείος και ενοχλητικός συνδυασμός, αποτελεί μέρος από αυτό που τον κάνει σεβαστό.

Στο επίκεντρο της έκκλησης του Κέρτις, βρίσκεται ο συνεπής ισχυρισμός του, τόσο σε ύφος όσο και σε ουσία, ότι η κοινωνία δεν έχει νόημα πια.

Ο Κέρτις ξεκίνησε την καριέρα του στον εν λόγω εθνικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα του Ηνωμένου Βασιλείου στις αρχές της δεκαετίας του 1980, αλλά το στυλ του έγινε γνωστό με το Pandora’s Box του 1992. Η εξερεύνηση της ανόδου της τεχνοκρατικής πολιτικής εν μέσω της πτώσης της Ε.Σ.Σ.Δ., έκανε τον Curtis να κερδίσει τα δύο πρώτα του BAFTA (Τα ντοκιμαντέρ του επρόκειτο να κερδίσουν άλλα δυο).

Με αυτή την επιτυχία – και την απεριόριστη πρόσβαση του στα πιο ουσιώδη αρχεία του BBC – το έργο του Curtis διαμορφώθηκε, με αποκορύφωμα το “All Watched Over by Machines of Loving Grace” το 2011, το οποίο εξετάζει την άνοδο της σύγχρονης τεχνολογίας και το “HyperNormalisation” του 2016, σχετικά με την αποχώρηση της Δύσης από την πολιτική περιπλοκή. Η πιο πρόσφατη σειρά του είναι η φετινή “Can’t Get You Out of My Head”, μια ιστορία ατομικισμού.

Σε ένα συγκεκριμένο είδος ανθρώπου-μιλενιαλ, αριστερό, που συνδέεται υπερβολικά διαδίκτυο – ο Κέρτις εμπνέει ένα συγκεκριμένο είδος λατρείας. Οι πρόσφατες εμφανίσεις του στο Red Scare και το Chapo Trap House, podcasts του Millennial “leftbag left”, φαίνεται να έχουν εδραιώσει το στάτους του ανάμεσα στους 20άρηδες.

Ένας συντάκτης του Dazed έγραψε ότι το να ζούμε τη δημοτικότητα του Κέρτις «στη γενιά μας» ήταν «συναρπαστικό», το The Economist τον ονόμασε τον «έναν ήρωα λατρείας για τους νέους στοχαστές». Όταν ένας δημοσιογράφος από το σοσιαλιστικό περιοδικό Jacobin ανέφερε στον Κέρτις ότι τον παρακολουθούσαν «πολλοί δυσαρεστημένοι νέοι», ο σκηνοθέτης είπε ότι δεν ήξερε γιατί είχε αυτό το κοινό, αλλά ότι είχε ακούσει ότι παιδιά διοργάνωναν “ολονύχτια” πάρτι τηλεθέασης για ένα από τα ντοκιμαντέρ του σε καταλήψεις στο εξωτερικό του Λονδίνου.

Το κλειδί του στυλ του Κέρτις είναι μια αλληλεπίδραση αποσυγχρονισμένης μουσικής και αρχειακού υλικού που εξετάζει επίμονα, φαινομενικά διαφορετικά θέματα, όπως οι πόλεμοι στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, η άνθιση της ψυχολογίας και η ποπ κουλτούρα. Βάζοντας μαζί ένα συνονθύλευμα αναφορών, ο Κέρτις αποκαλύπτει τη διασύνδεση των συστημάτων της κοινωνίας.

https://www.youtube.com/watch?v=Lsh6F6gMch0

Οι δηλώσεις του μπορεί να μοιάζουν με αποκαλύψεις: συναισθηματικές αλήθειες τις οποίες κάποιος υποψιαζόταν από καιρό, αλλά ποτέ δεν είχε αποκαλύψει. Ωστόσο, τα ντοκιμαντέρ του εκτρέπονται γρήγορα μεταξύ τραγικού και κωμικού, μερικές φορές με σκοπό να προκαλέσουν την αντίδραση του θεατή.

Η κινηματογραφική παραγωγή του Κέρτις έχει μια πρώιμη YouTube, Internet Archive αισθητική που σχεδόν αναπαράγει τις παραξενιές του διαδικτύου από νωρίς έως τα μέσα: αποκόμματα από κλιπ ειδήσεων, βίντεο στο σπίτι, πρωτότυπες μιμήσεις, θορυβώδη κουτσομπολιά διασημοτήτων. Φαίνεται να έχει ευχέρεια στην νεκρή γλώσσα της γενιάς μου.

Το στυλ του είναι τόσο διακριτικό που οι παρωδίες του έργου του είναι κοινές, ιδιαίτερα στο Twitter. Αυτά περιλαμβάνουν μια κάρτα μπίνγκο (με κουτιά που γράφουν “Grainy film of oil sheikhs” και “Ronald Reagan”), αστεία για τη “φωνή του Άνταμ Κέρτις” και αναφορές στην αγάπη του να δηλώσει ότι “κάτι απίστευτο συνέβη”. Νωρίτερα φέτος, όταν μια fitness influencer στην Μιανμάρ έγινε viral επειδή βιντεοσκόπησε τον εαυτό της να κάνει αεροβική καθώς, πίσω της, στρατιωτικά οχήματα κατέφθαναν στο Κοινοβούλιο για να αποσπάσουν την εξουσία από την κυβέρνηση, είδα το ίδιο αστείο ξανά και ξανά στις ροές των μεσων κοινωνικής δικτύωσης μου: Αυτό είναι μέρος ενός ντοκιμαντέρ του Άνταμ Κέρτις.

Αυτή η αφοσίωση μπορεί να φαίνεται περίεργη. Ο Κέρτις άλλωστε, είναι ένας δημοσιογράφος του BBC με την πιο παραδοσιακή έννοια: εκπαιδευμένος στο Oxbridge, μεγαλύτερος σε ηλικία, άνδρας, λευκός.

Τυπικά αρνείται να πάρει πολιτική στάση στις συνεντεύξεις, λέγοντας ότι δεν εμπιστεύεται τους τίτλους και τις ιδεολογίες. Όταν ρώτησα τον Alan Finlayson, καθηγητή πολιτικής και κοινωνικής θεωρίας στο Πανεπιστήμιο East Anglia του Ηνωμένου Βασιλείου, για τον Κέρτις, μου είπε μέσω email ότι πάντα θεωρούσε τον εν λόγω παραγωγό ντοκιμαντέρ ως «αρκετά συντηρητικό».

«Το γενικό επιχείρημα [του έργου του Κέρτις] φαίνεται πως είναι ότι η ιστορία γράφεται από άτομα και όχι από μεγαλύτερες ιστορικές ή κοινωνικές δυνάμεις, ότι οι ιδέες πρέπει πάντα να αμφισβητούνται(ειδικά αυτές των φιλοσόφων και των επιστημόνων) και δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τους ανθρώπους που κάνουν σχέδια για να βελτιώσουν τα πράγματα», δήλωσε ο Φίνλαϊσον.

Η έλλειψη της πραγματικής ανάλυσης των αποτυχιών των δημοφιλών αριστερών προσώπων όπως ο Τζέρεμι Κόρμπιν και ο Μπέρνι Σάντερς από τον Κέρτις έχει επίσης προσελκύσει κριτική, ενώ η άρνησή του να τηρήσει μια ενιαία πολιτική φιλοσοφία τείνει να εξοργίζει τους αριστερούς σχολιαστές. Ο Κέρτις υποστήριξε πρόσφατα ότι είναι ένας «προοδευτικός» που «συναισθηματικά συμπαθεί τον ριζοσπαστισμό», ό, τι κι αν σημαίνει αυτό.)

Περιέργως, όταν ρώτησα τον Τσάρλι Μπέκετ, καθηγητή και διευθυντή του επιστημονικού επιτελείου Polis του London School of Economics, ποια ήταν η γνώμη του για τη δημοτικότητα του Κέρτις, η άποψή του ήταν η αντίθετη με αυτήν του Φίνλαϊσον. Ο Κέρτις «προσφέρει μια εξήγηση του κόσμου που πρέπει να είναι ελκυστική για τους Αριστερούς που είναι απογοητευμένοι από τη συνεχή έλλειψη εκλογικής έφεσης ή πολιτικής επιτυχίας σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο», μου είπε σε ένα email. «Είναι πολύ πιο εύκολο να κατηγορείς τις σκιώδεις εταιρικές δυνάμεις παρά τις πολιτικές πραγματικότητες».

Αλλά αυτές οι αντίθετες ερμηνείες είναι ακριβώς αυτό που θα μπορούσε να εξηγήσει τη δημοτικότητα του Κέρτις μεταξύ των νεαρών ενηλίκων. Ο ενθουσιασμός του για δύσκολες, συχνά αντιφατικές, ιδέες είναι αναζωογονητικός για όσους ενηλικιώθηκαν σε έναν κόσμο ηθικοποίησης των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, απλοϊκών ντοκιμαντέρ και αυτάρεσκων γνωμών.

Με το ένα πόδι στο πρώιμο Διαδίκτυο, πριν τις 9/11, πριν τον κόσμο της Μεγάλης Ύφεσης και το άλλο στον σύγχρονο βούρκο των μέσων μαζικής ενημέρωσης, την ασταθή εργασία και τη στεγαστική κρίση, οι millennials έχουν απόλυτη επίγνωση της αδιαφορίας. Αυτή η γενιά έχει μια ενοχλητική αίσθηση ότι κάπου στην πορεία, κάτι έχει πάει αρκετά και καταστροφικά λάθος. Υπό αυτό το πρίσμα, η δέσμευση του Κέρτις στο περίεργο – η αντιπαράθεση χορευτών χωρίς παρτενέρ, εκπαιδευτών αεροβικής και τρομακτικών ειδήσεων – εκφράζουν την παραξενιά της κοινωνίας. Ο τρόπος για να μεταδώσει αποτελεσματικά ένα σύστημα που δεν έχει νόημα είναι να καταργήσει την προσποίηση του νοήματος.

Για τους αριστερούς millennials που είναι επικεντρωμένοι στο ξεσκέπασμα και στη διάλυση των δομών της εξουσίας που νιώθουν πως έχουν αδικήσει τη γενιά τους, η ανάλυση του Κέρτις για το πώς λειτουργεί ή αποτυγχάνει η κοινωνία είναι ελκυστική. Για ορισμένους προοδευτικούς, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συχνά επικεντρώνονται σε ασήμαντα κουτσομπολιά αντί να αναλύουν με ποιον τρόπο οι κυρίαρχες δομές μπορεί να είναι προβληματικές.

https://www.youtube.com/watch?v=LwvSQ56HYg8

Όταν μίλησα με τον συγγραφέα και κριτικό Τζον Ντόιλ, για τον Κέρτις, εκείνος επικεντρώθηκε στα τυπικά αόρατα πλάνα ειδήσεων που χρησιμοποιεί ο σκηνοθέτης-τα κλιπ στα πατώματα στα οποία οι παρουσιαστές λυσομανούν και κινούνται αδέξια, και οι απόκοσμες σιωπές μεταξύ των δημοσιογράφων και των καλεσμένων που κυριαρχούν. «Όλα είναι πιο χαοτικά, πιο μπανάλ και πιο μπερδεμένα απ’ ότι θέλουμε να παραδεχτούμε», είπε ο Ντόιλ.

Το έργο του Κέρτις φαίνεται σπάνιο γιατί εκείνος όχι μόνο αναγνωρίζει τον υπερρεαλισμό του κόσμου αλλά κατασκευάζει και μια αφήγηση για την παραξενιά αυτήν. Για τους ανθρώπους που προσπαθούν να καταλάβουν γιατί η κοινωνία έπαψε να λειτουργεί εύρυθμα, τα ντοκιμαντέρ του Κέρτις αμφισβητούν την ιδέα ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε τίποτα καλύτερο, ότι όλα είναι όπως θα έπρεπε να είναι.

Και γι’ αυτό τους millennial οπαδούς του Κέρτις δεν τους πειράζει αν επικεντρώνεται πολύ στο άτομο ή στα θεσμικά όργανα, ή το αν τα θέματα του είναι αριστερά, συντηρητικά ή πιο έξυπνα. Ακόμα κι αν ο Κέρτις δεν προσφέρει λύσεις, μόνο που εκφωνεί τα φαινομενικά ανείπωτα, είναι αρκετό.

*μετάφραση του άρθρου Why Millenial Leftists Have Made a BBC Filmmaker a Cult Hero – By Hanna Williams