Γιατί το Στέμμα έγινε η viral σειρά της χρονιάς;

«Το Στέμμα» (The Crown) δεν είναι ένα ντοκιμαντέρ, εφόσον υπάρχουν και ηθοποιοί. Βρετανός πολιτικός δήλωσε πως οι θεατές θα πρέπει να ενημερώνονται για αυτό. “Είναι μία καλο-φτιαγμένη σειρά μυθοπλασίας και όπως συμβαίνει και σε άλλες τηλεοπτικές παραγωγές, το Netflix θα πρέπει να το αναγράφει ξεκάθαρα στην αρχή”, είπε αυτή την βδομάδα ο Υπουργός Πολιτισμού, Oliver Dowden. “Φοβάμαι ότι μία γενιά θεατών που δεν έχει ζήσει αυτά τα γεγονότα μπορεί να μπερδέψει το φανταστικό με το τι έχει συμβεί στ΄αλήθεια στην ιστορία.”

Μερικοί δεν συμφωνούν με την άποψη του Dowden, καθώς πρόκειται ξεκάθαρα για ένα δράμα και όχι ντοκιμαντέρ. Όμως μήπως τελικά έχει δίκαιο; Όλοι γνωρίζουμε ότι υπάρχουν όρια στο πόσο μπορεί η “ιστορική μυθοπλασία” να τροποποιήσει την αλήθεια και να παραμείνει μέσα στα όρια του είδους. Ο Peter Morgan, ο συγγραφέας του «The Crown», θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει μία ακόμα πιο μυθοπλαστική σειρά που διερευνεί τις προσπάθειες της μοναρχίας να προσαρμοστεί στις μεταβαλλόμενες κοινωνικές αξίες, με το να συλληφθεί η Βασίλισσα μαζί με την υπόθεση του Σικάγου 7 ή με το να βάλει μία λεσβία ερωμένη- είναι σειρές που εγώ θα έβλεπα σίγουρα – όμως κανείς δεν θα τις θεωρούσε ιστορικές.

Η πραγματική πηγή της ανησυχίας για “το Στέμμα” προέρχεται από την δυσαρμονία μεταξύ του υψηλού νατουραλισμού των κοστουμιών του προγράμματος και των σκηνικών με την ελευθερία που χαρακτηρίζει το σενάριο. Η τρέχουσα συζήτηση δεν θα συνέβαινε αν η σειρά δεν ήταν τόσο σχολαστικά πιστή στα ιστορικά γεγονότα.

Για την προώθηση της καινούριας σεζόν δόθηκε έμφαση σε λεπτομέρειες, όπως το νυφικό της πριγκίπισσας Daiana, το οποίο και ανακατασκευάστηκε πολύ ακριβά. Και όλο αυτό για να φανεί μόνο το πίσω μέρος του και για δυο δευτερόλεπτα. Σε μία σκηνή ενός λεπτού, στην αρχή του 8ου επεισοδίου, έγινε αναδρομή σε μία σειρά διεθνών ιστοριών, έτσι ώστε να τονιστεί το γεγονός ότι η Βασίλισσα είναι η επικεφαλής της Κοινοπολιτείας. Κάτι που πρέπει να κόστισε πολλά. Πρόκειται για ένα ιστορικό δράμα που χρησιμοποιεί εκατοντάδες δολάρια ανά δευτερόλεπτο στην κάθε σκηνή, κάτι που εξασφαλίζει την αίσθηση της αυθεντικότητας. Οι ερμηνείες των ηθοποιών ενισχύουν αυτόν τον υψηλό νατουραλισμό: Οι ηθοποιοί της σειράς έχουν επιλεγεί για την φυσική τους ομοιότητα με τους ανθρώπους που υποδύονται και είναι ντυμένοι με ρούχα-αντίγραφα των αυθεντικών, ενώ ταυτόχρονα μιμούνται την προφορά των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Αυτή είναι ακόμα μία συνειδητή περίτεχνη επιλογή. Στα ιστορικά έργα του Shakespeare, που ερμηνεύονται σήμερα, υπάρχει μία καλή πιθανότητα ο ρόλος του Ρίτσαρντ Β’ να ερμηνεύεται από μαύρου χρώματος ηθοποιό, ή αυτός του Xένρι ΣΤ’ να παιχτεί από γυναίκα, ενώ το δικαστήριο να είναι ντυμένο με σύγχρονα κουστούμια, φετιχιστικά αξεσουάρ ή πανομοιότυπους τήβεννους. Παντού μπορεί να υπάρχουν μεταφορές. Σε κάποιες ακόμα πειραματικές βιογραφικές ταινίες, όπως το “I’m Not There”, συμβαίνει το ίδιο. Το Στέμμα όμως προσφέρει ένα είδος τεχνητής διαφάνειας, πιστό στα πραγματικά γεγονότα.

Κάθε φορά που μεταδίδεται και μία καινούρια σεζόν της σειράς «Το Στέμμα», προκύπτουν νέα ερωτήματα σχετικά με τα ιστορικά γεγονότα που προβάλλονται. Ωστόσο, αυτή τη φορά η κατακραυγή ήταν ακόμα μεγαλύτερη και όχι μόνο λόγω της παρέμβασης ενός πολιτικού, ο οποίος προφανώς δεν είχε κάτι πιο επείγων να κάνει (Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε ότι η πιθανή πτώση των καλλιτεχνικών εκδηλώσεων της Βρετανίας στους μήνες του λοκντάουν για τον Covid-19, θα κρατούσε τον Dowden απασχολημένο, αλλά όχι). Πλέον η σειρά είναι πιο κοντά μας χρονικά, αφού έχουμε φτάσει ήδη στη δεκαετία του ΄80 και μπαίνουν στο προσκήνιο δύο πρόσωπα ιδιαίτερα φορτισμένα: Η Μάργκαρετ Θάτσερ και η πριγκίπισσα Νταϊάν. Επίσης, είναι φανερά πιο έντονη η κριτική στη Βασιλική Οικογένεια και συγκεκριμένα του πρίγκιπα Κάρολου.

Η σεζόν αυτή εγείρει δυο ηθικά ερωτήματα. Το πρώτο αφορά τη κατά πόση ευθύνη φέρει «Το Στέμμα» για τον σάλο που έχει δημιουργηθεί. Τα μέλη της Βασιλικής Οικογένειας είναι δημόσια πρόσωπα αλλά είναι και άνθρωποι. Ο πρίγκιπας Χάρι και η γυναίκα του, Μέγκαν, αποχώρησαν από το παλάτι για το Los Angeles, με στόχο να αποκτήσουν έλεγχο επί των προβλημάτων του Βασιλείου , αν όχι για να ξεφύγουν εντελώς. Ο Χάρι, όπως είναι λογικό, αρχίζει να δυσφορεί με τον «κακοποιητικό» Κάρολο απέναντι στη νεαρή γυναίκα του όπως παρουσιάζεται στη σειρά και δεν ανυπομονεί ιδιαίτερα για τις επόμενες σεζόν, στις οποίες θα αναπαρασταθεί το διαζύγιο των γονιών του και ο άδοξος θάνατος της μητέρας του. Είναι μία σειρά που μιλά για μία γυναίκα της οποίας η προσωπική ζωή μετατράπηκε σε μια σαπουνόπερα. ( Όπως έγραψε ο μουσικός Neil Hannon για τον θάνατο της Νταίάνα: “Ένα έθνος πένθους κλαίει και θρηνεί. Αλλά διατηρεί τις πωλήσεις των κακών tabloid υψηλές”). Εντωμεταξύ, για τους πιο μικρούς χαρακτήρες της σειράς , με το Στέμμα, θα καθοριστεί για πάντα η δημόσια εικόνα τους στο κοινό. Η χήρα ενός Βρετανού στρατιωτικού, ο οποίος σκοτώθηκε σε μία χιονοθύελλα ενώ έκανε σκι με τον πρίγκιπα Κάρολο, ζήτησε από την παραγωγή να επεικονιστεί το συμβάν στα επεισόδια. Οι παραγωγοί δεν τίμησαν το αίτημά της, ελπίζουμε όμως να το λάβουν σοβαρά υπόψιν.

Το δεύτερο, πιο δύσκολο, ερώτημα είναι τι ευθύνη έχει το Στέμμα μπροστά στην ιστορία. Το δράμα δημιουργεί τάξη μέσα από το χάος. Ο συγγραφέας, και στη συνέχεια ο σκηνοθέτης, μπόρεσαν να βάλουν τάξη σε πολλά ζητήματα που προέκυπταν. Αυτές οι αποφάσεις που πάρθηκαν κατά την συγγραφή του σεναρίου, μπορούν να επηρεάσουν την άποψή μας για τους χαρακτήρες που έχουμε μπροστά μας.

Ο Peter Morgan έχει κάνει τέτοιου είδους συντακτικές αποφάσεις. Στο έργο του “The Queen”, αποδίδει μεγαλύτερη ευθύνη στον πρίγκιπα Κάρολο, παρά στην Νταϊάνα, για την καταδικασμένη σχέση τους, διότι είναι μεγαλύτερος από αυτή και επειδή εκείνος γνωρίζει από την αρχή ότι θα υπάρχει πάντα τρίτο άτομο ανάμεσά τους. Αρκετες ιστορικές λεπτομέρειες τροποποιήθηκαν για να στηριχθεί αυτός ο χαρακτηρισμός: Σύμφωνα με τον ιστορικό Hugo Vickers, το βραχιόλι που έδωσε ο πρίγκιπας Κάρολος στην Καμίλα προοριζόταν στην πραγματικότητα ως αποχαιρετιστήριο δώρο, στο οποίο αναγραφόταν τα γράμματα GF( για “Girl Friday”, που σημαίνει για μία γυναίκα που εργάζεται ως βοηθός) και όχι F&G, όπως αναγράφεται στο στέμμα( για τα ονόματα των κατοικιδίων τους, Fred και Gladys). Οι περισσότεροι ιστορικοί συμφώνησαν ότι ο Κάρολος δεν επικοινωνούσε με την Καμίλα και τόσο συχνά, στα πρώτα χρόνια του γάμου τους, όσο δείχνει η σειρά.

Αυτές οι μετατροπές δείχνουν ότι οι παραγωγοί προσπάθησαν να επηρεάσουν τον αντίκτυπο που θα έχει η ιστορία της σειράς στους θεατές. Μία άλλη εκδοχή της ήταν πιθανή: Ο Κάρολος θα μπορούσε εξίσου εύκολα να δικαιολογηθεί για τις ύπουλες επισκέψεις του, τις παράνομες τηλεφωνικές του κλήσεις και την εμφανή του λαχτάρα για την πρώτη και μοναδική του αγάπη. Από τον γάμο του με την Καμίλα το 2005, δεν έχει υπάρξει κανένα σκάνδαλο γύρω από την σχέση τους, οπότε μία ακόμα εξίσου βάσιμη ερμηνεία της δεκαετίας του ’80 είναι ότι ήταν ένας φυσιολογικός μονογαμικός άντρας, ο οποίος εξαναγκάστηκε να παντρευτεί την λάθος γυναίκα. Όπως και στο “Princess Margaret” , στην πρώτη σεζόν της σειράς, ο Κάρολος είχε εντολή να αρνηθεί τα συναισθήματά του για να εξυπηρετήσει μία ξεπερασμένη αντίληψη μίας «καθώς πρέπει» βασιλικής οικογένειας. Ωστόσο στη σειρά η Νταϊάνα εμφανίζεται ως το θύμα της υπόθεσης που αρνείται τον πρίγκιπα.

Αυτό οδήγησε σε φήμες ότι ο Morgan ακολουθεί μία μυστική δημοκρατική ατζέντα. Είναι μία καλή θεωρία, όμως βασική αλλαγή έγινε στην 4η σεζόν με τη μεταβολή της εστίασης από την Βασίλισσα στον μεγαλύτερο γιο. Η Ελισάβετ Β’ δεν είχε μιλήσει ποτέ για τις απόψεις της και για την προσωπική της ζωή, πέρα από κοινοτυπίες. Δεν υπήρξαν ποτέ μεριές να υποστηρίξεις στην ιστορία του -70 χρόνων- γάμου της με τον πρίγκιπα Φίλιππο. Όμως η σχέση του Καρόλου και της Νταϊάνα έληξε με μία θύελλα προκλητικών δηλώσεων και απερίσκεπτων επίσημων συνεντεύξεων στους δημοσιογράφους.

Δεν υπάρχει ουδέτερη, παγκοσμίως αποδεκτή εκδοχή των γεγονότων της δεκαετίας του ΄80. Αυτή η δυσκολία συναίνεσης από μόνη της αντανακλά τη συνεχόμενη αλλαγή του κλίματος στα μέσα ενημέρωσης της Βρετανίας.Επομένως οι δημιουργοί αναγκαστικά παίρνουν θέση. Δημιουργούν επίσης το νόημα της σειράς και τα γεγονότα είναι υποταγμένα στην αφήγηση.

Μία ειρωνεία στο «Στέμμα» βρίσκεται στην αφιέρωση ενός ολόκληρου επεισοδίου στον Michael Fagan, ο οποίος μπήκε στο υπνοδωμάτιο της Βασίλισσας του Buckingham Palace το 1982. Κάποτε διάβασα ένα βιβλίο συγγραφής σεναρίων που χρησιμοποίησε αυτό το περιστατικό ως παράδειγμα του «ρεαλιστικού» εναντίον του «αληθοφανούς». Κανένας συγγραφέας μυθοπλασίας δεν θα τολμούσε να γράψει για έναν εισβολέα ο οποίος μπόρεσε να ξεφύγει τους φρουρούς, να βρει ένα ανοιχτό παράθυρο, να κυκλοφορήσει μέσα στο παλάτι πίνοντας κρασί, και μετά να βγει έξω ελεύθερος. Και μετά να γυρίσει κάποιες βδομάδες αργότερα και να κάνει έκπληξη στη Βασίλισσα, στο κρεβάτι. Το κοινό σίγουρα θα δυσανασχετήσει με κάτι τέτοιο. Δεν είναι αληθοφανές.

Ο Morgan, μπορεί να το αφηγηθεί όλο αυτό στο σενάριό του, επειδή όντως συνέβη. Δεν γινόταν να αλλάξει την πλοκή από την στιγμή που ήθελε να διατυπώσει την αλήθεια. Όμως, παραποίησε το περιστατικό και το αποτύπωσε με διαφορετικό τρόπο, κάτι που δείχνει τις υψηλές φιλοδοξίες του για «Το Στέμμα». Στην πραγματική ζωή, ο Fagan δεν μετέδωσε πολιτικό μήνυμα σχετικά με τις απόψεις της Margaret Thatcher ή σχετικά με τη σχέση τους. Στη σειρά όμως το έκανε, προσθέτοντας ότι, ως διακοσμητής, ήταν σοκαρισμένος με το πόσο κακή ήταν η κατάσταση μεταξύ των προσώπων του παλατιού κάτω από όλον αυτό τον χρυσό και την λάμψη.

Και τα δυο αυτά μηνύματα αφορούν το μεγάλο ζήτημα του Morgan για τη σειρά: πώς ένας θεσμός που χρονολογείται από τον Μεσαίωνα, είναι τόσο δύσκολο να προσαρμοστεί στον σύγχρονο κόσμο. Η Βασίλισσα δεν μπορεί καν να κατανοήσει την πραγματική κατάσταση της χώρας, σύμφωνα με τον Fagan, γιατί κανείς δεν θα είναι ειλικρινής απέναντί της: « Όποιον συναντάς έχει την καλύτερη συμπεριφορά, υποκλίνοντας και υπακούοντας,» της είπε ο Fagan. «Αυτό όμως, δεν είναι φυσιολογικό.»

Πολλά από τα επεισόδια του «The Crown» σχετίζονται με αυτό το θέμα. Στην 3η σεζόν, ο πρίγκιπας Κάρολος υποστηρίζει τον Ουαλικό εθνικισμό, και το βρετανικό στέμμα ως αποικιακή δύναμη, χάρη στο χρόνο που πέρασε με έναν καταξιωμένο δάσκαλο πριν την ανάληψη των καθηκόντων του ως πρίγκιπας της Ουαλίας. Στην ίδια σεζόν, η Βασίλισσα, την οποία υποδύεται η Olivia Colman, παλεύει να συνδεθεί συναισθηματικά με τους υπηκόους της, μετά τον θάνατο δεκάδων παιδιών στο Aberfan (και αυτή η πλοκή είναι από μόνη της μία αναδιατύπωση της προηγούμενης ταινίας του Morgan, ονόματι «The Queen», στην οποία η μονάρχης Βασίλισσα, ενσαρκωμένη από την ηθοποιό Helen Mirren, απέτυχε να μιλήσει δημόσια για τον θάνατο της Νταϊάνα.) Συνοψίζοντας τα γεγονότα, η διάρρηξή του μπορεί να είναι κάτι που απλά συνέβη, η προβολή του όμως ως μίας προσωποποίησης των καταπιεσμένων είναι αυτό που του δίνει νόημα και το μετατρέπει σε μία ιστορία.

Όλα τα πραγματικά μεγάλα ιστορικά δράματα, απομνημονεύματα και βιογραφικές ταινίες, αφορούν κάτι μεγαλύτερο και ανώτερο από το φαινομενικό τους θέμα, αλλιώς πρόκειται για μια απλή, αδιάφορη λίστα γεγονότων.

Η παρέμβαση του Oliver Dowden στα γεγονότα μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις. Δεν είναι απλό το να αμφισβητήσει κανείς αυτά που έχει διαλέξει ένας συγγραφέας να αποδόσει μέσα από ένα χάος γεγονότων της ιστορίας. Η παρέμβαση όμως αυτή είναι απαραίτητη. Έχουν γραφτεί ολόκληρα βιβλία για την συνήθεια του Shakespear να παίρνει μέρος και να τοποθετείται πάνω στα ιστορικά γεγονότα. Τα έργα του είναι υπερβατικά έργα ποίησης που διαμορφώνουν την εθνική μυθολογία.

«Το Στέμμα» θα μπορούσε να προσελκύσει τον ίδιο τίτλο, επειδή αφηγείται στη Βρετανία μία δική της ιστορία, στην οποία οι πολιτικοί είναι καλοπροαίρετοι αλλά σημαδεμένοι από γεγονότα, στην οποία οι πριγκίπισσες έχουν την ικανότητα να αλληλεπιδρούν με τον κόσμο και στην οποία η μοναρχία είναι ένας αιώνιος σκοπός. Μιλώντας αντικειμενικά, φαίνεται λίγο αλλόκοτο μια γυναίκα που φοράει ένα καπέλο με διαμάντια των προγόνων της, να δίνει διαλέξεις στον πρωθυπουργό Thatcher για την φτώχεια, ενώ ταυτόχρονα να πίνουν τσάι, που τους έφερε ένας μπάτλερ, στο παλάτι. Παρά την αγωνία για τον κάπως έντονο τόνο της νέας σεζόν, κάναν στους κατοίκους του Windsor μία τεράστια χάρη, να φανούν αιώνιοι. Γνωρίζω ότι η σύγκριση του «The Crown» με τον Shakespeare θα προκαλέσει αντιδράσεις. Και ναι, οι διάλογοί του δεν μπορούν να συγκριθούν με τα λόγια του John of Gaunt για την Αγγλία: « Αυτή η πολύτιμη πέτρα που βρίσκεται στην ασημένια θάλασσα.» Όμως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι φιλοδοξίες του Morgan δεν διαφοροποιούνται πολύ από εκείνες του Shakespeare. Σε περίπτωση που κάποιος δεν αντιλήφθηκε το γεγονός ότι ο Shakespear θεωρούσε το Βασίλειο φθαρμένο, «το Στέμμα» έρχεται να το επιβεβαιώσει με την Βασίλισσα να απαντά στον πρίγκιπα Φίλιππο, ο οποίος έκρινε τον εισβολέα ως: « έναν τρελό και ανόητο», ότι «Ναι είναι, αλλά με την καλή του έννοια. Όσο ανόητος ήταν και ο Lear (χαρακτήρας του Shakespear.)»

Ο Fagan, όντας τώρα 70 χρόνων, φαίνεται αισόδοξος ότι θα μετατραπεί ο ίδιος σε ένα σύμβολο αντι-Θατσερισμού. Αλλά ο πραγματικός κίνδυνος βρίσκεται στο ότι το κοινό περιμένει η ιστορία να έχει στοιχεία δράματος. Στο βιβλίο του «Ανρθωποκτονία», o David Simon υποστηρίζει ότι οι διαδικασίες του εγκλήματος έχουν δημιουργήσει μια προσδοκία μεταξύ των ενόρκων ότι μία δίκη μπορεί να τους παρουσιάσει ως ανθρώπους με σαφές κίνητρο και με τρανταχτά αποδεικτικά στοιχεία για παν ενδεχόμενο. Πολλοί έμειναν έκπληκτοι όταν έμαθαν ότι η πραγματική ζωή είναι σπάνια τόσο γενναιόδωρη.

Άλλα ιστορικά δράματα θα μπορούσαν ομοίως να αλλάξουν την στάση μας απέναντι στην ιστορία, ενθαρρύνοντάς μας να πιστεύουμε ότι η αιτία και το αποτέλεσμα είναι εμφανή ή ότι τα παγκόσμια γεγονότα εξαρτώνται από μεμονωμένες αποφάσεις αναγνωρισμένων προσώπων στην κοινωνία. Ακαδημαϊκοί έχουν προσπαθήσει να εξαλείψουν την θεωρία “των ισχυρών προσώπων”, για πάνω από έναν αιώνα. Οι τηλεοπτικές δραματικές σειρές όμως, την επαναφέρουν σιγά σιγά.

Αυτό που έχει σημασία σε αυτή τη φάση είναι να έχουμε τα σωστά επιχειρήματα για αυτές τις ηθικές και δραματικές αποφάσεις, όχι να αντιτίθεται ο ένας στον άλλον δημιουργώντας αντίθετες πλευρές σε έναν πολιτισμικό πόλεμο. Ένας λογικός άνθρωπος μπορεί να διαφωνήσει με τον τρόπο που λειτουργεί ένας συγγραφέας και να αμφισβητήσει την οπτική του. Και τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε συμβεί αν δεν είχε δημιουργηθεί η σειρά «The Crown», που είναι τόσο αγαπητή από τον κόσμο. Ο Dowden έχει δίκαιο που υποστηρίζει πως η σειρά είναι τόσο δημοφιλής που θα μπορέσει να καθορίσει οριστικά την ιστορία της Βρετανίας στο μυαλό εκατομμυρίων θεατών.

Είναι κάτι που το Netflix , αν το ήθελε, θα μπορούσε να μετριάσει. Όχι με μία απλή αποποίηση ευθυνών, αλλά με ένα ντοκιμαντέρ που θα συμπλήρωνε τις ιστορίες που αναφέρθηκαν στην σειρά. Υπάρχει μία τέτοια προσπάθεια – εμφανίζονται πλέον στην αρχική στο Netflix ντοκιμαντέρ για την Νταϊάνα ενώ στις εφημερίδες έχουν δημοσιευτεί πολλά άρθρα με θέμα τη σειρά, στα οποία διαχωρίζουν τα γεγονότα από την μυθοπλασία,- όμως δεν είναι αρκετά.

Σε τελικό βαθμό, δεν είναι παράνομο να δημιουργεί κανείς αφηγήσεις βασισμένες σε πραγματικά γεγονότα. Αντίθετα, σε ένα καλό ιστορικό δράμα είναι και απαραίτητο. Αλλά όταν μιλάμε για την μοναρχία, την σύγχρονη Βρετανία και την κληρονομιά των πολιτικών, όπως η Θάτσερ, το Στέμμα θα πρέπει να είναι η αρχή μίας συζήτησης και όχι η τελευταία λέξη.

Πηγή: The Atlantic