Η ιστορία πίσω από την Βίλα Μορντώχ

Αν ποτέ βρεθείς στη Βασιλίσσης Όλγας, σίγουρα θα συναντήσεις κατά μήκος της λεωφόρου τις εναπομείνασες βίλες της περίφημης συνοικίας των Εξοχών. Οι άλλοτε μεγάλες και επιβλητικές και τώρα εγκαταλελειμμένες πύλες τους, κρύβουν αναμνήσεις μία αλλιώτικής Θεσσαλονίκης.

Λαοί και άνθρωποι με διαφορετική θρησκεία, κουλτούρα και καταγωγή συνθέτουν την Θεσσαλονίκη της τότε εποχής , η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μία Βαβέλ διάφορων εθνικοτήτων και θρησκευτικών αντιλήψεων. Γι’ αυτό τον λόγο, όπως είναι φυσικό, υπάρχουν πολυάριθμα μνημεία και κτίρια. Μερικά απ’ αυτά καταστράφηκαν στη διάρκεια των αιώνων, όμως, υπάρχουν και εκείνα που διατηρήθηκαν και κοσμούν μέχρι σήμερα την νύμφη του Θερμαϊκού.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η Βίλα Μορντώχ. Ένα από τα λίγα αρχοντικά που σώθηκαν και βρίσκεται μέχρι και σήμερα σε άριστη κατάσταση, ενώ συγκαταλέγεται στα πλέον γνωστά μνημεία της πόλης. Ένα από τα πιο επιβλητικά κτίρια, που φέρνει το άρωμα αλλοτινών χρόνων.

Η Βίλα Μορντώχ βρίσκεται στη συμβολή των οδών Βασιλίσσης Όλγας με Μαρτίου και ξεχωρίζει ανάμεσα στις ψηλές πολυκατοικίες της πυκνοκατοικημένης περιοχής. Το ιστορικό κτίριο με την τεράστια αυλή του δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να περάσει απαρατήρητο από τους περαστικούς. Και για τους τυχερούς που θα αποφασίσουν να το επισκεφθούν, μία ξενάγηση σε αυτό θα τους βοηθήσει να βιώσουν και να αισθανθούν τον ρυθμό εκείνης της εποχής, αλλά και να ανακαλύψουν την ταυτότητα και τις ιστορίες που “κρύβει” το κτίριο.

Ιστορικά

Ο αρχιτέκτονας της Βίλας Μορντώχ είναι ο Ξενοφώντας Παιονίδης. Το κτίριο οικοδομήθηκε το 1905, προκειμένου να κατοικήσει εκεί ο Τούρκος μέραρχος Σεϊφουλάχ Πασά, όμως το 1923 πουλήθηκε στους αδελφούς Σαλώμ και στη συνέχεια πέρασε στην ιδιοκτησία του Σαμουήλ Μορντώχ – στον οποίο οφείλει και το όνομα της. Κατοικήθηκε από την οικογένεια Μορντώχ μέχρι το 1940. Στη συνέχεια το κτίριο επιτάχθηκε από τους Γερμανούς και χρησιμοποιήθηκε για την στέγαση της ΓΚΕΣΤΑΠΟ.

Μετά το τέλος του πολέμου, δεν επιστράφηκε στη χήρα Μορντώχ, αλλά συνέχισε να χρησιμοποιείται από το ελληνικό κράτος ως αστυνομικό τμήμα και ελληνική βασιλική αεροπορία. Η ιδιοκτήτρια έδωσε δικαστική μάχη για να κερδίσει πίσω το ακίνητό της. Αφού απέκτησε την κυριότητα, το πούλησε στο ΙΚΑ, το 1952. Χρησιμοποιήθηκε ως πολυϊατρείο μέχρι το 1972.

Στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε για κάποιο χρονικό διάστημα. Έπειτα για αρκετά χρόνια έμεινε εγκαταλελειμμένο και λειτούργησε το 1986 ως Δημοτική Πινακοθήκη της Θεσσαλονίκης. Από τις αρχές του 2013 στεγάζει τις υπηρεσίες του Ε’ διαμερίσματος Θεσσαλονίκης και του Οργανισμού Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης.

Αρχιτεκτονική

Ολόκληρη η περιοχή των εξοχών της Βασιλίσσης Όλγας, με τους περίφημους “πύργους” που εμφανίστηκαν κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, έτσι και η Βίλα Μορντώχ αποτελεί δείγμα εκλεκτιστικής αρχιτεκτονικής.

Είναι διώροφη και κεραμοσκεπής ενώ έχει ημιυπόγειο και σοφίτα. Χαρακτηριστική είναι η συνύπαρξη νεοκλασικών, αναγεννησιακών, baroque και art-nouveaux στοιχείων τα οποία μάλιστα διαφοροποιούνται στις όψεις, υπογραμμίζοντας έτσι στον επισκέπτη το μορφολογικό πλουραλισμό του κτιρίου. Στη νοτιοανατολική πλευρά, ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της έπαυλης είναι ο πύργος που καταλήγει σε κρεμμυδοειδή τρούλο και με αυτό τον τρόπο υποδηλώνεται το μουσουλμανικό θρήσκευμα του ιδιοκτήτη.

Μεγάλο αισθητικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ακόμη η ζωγραφική διακόσμηση του αρχοντικού, η οποία ανήκει στον Τούρκο καλλιτέχνη Νουρεντίν. Μάλιστα σε ορισμένα δωμάτια σώζεται μεγάλο μέρος της- όπως και η ξυλόγλυπτη, ενδεικτικά της καλαισθησίας του καλλιτέχνη και των πρώτων ιδιοκτητών, αλλά και της οικονομικής ευρωστίας τους.

Ο περιβάλλων χώρος, παλαιότερα ήταν γεμάτος δέντρα και ήταν πολύ μεγαλύτερος από ότι σήμερα. Έφτανε μέχρι την θάλασσα. Η κύρια είσοδος του οικήματος, είναι αυτή στην όψη της Βασιλίσσης Όλγας, με την επιβλητική σκάλα, ενώ στο αέτωμα πάνω από την είσοδο, συναντάμε την επιγραφή “Ο Αλλάχ μαζί σου”.

Βέβαια, πέρα από την “βόλτα” που θα κάνεις στο κτίριο, αν ποτέ βρεθείς εκεί πρέπει να περιηγηθείς και στον εξωτερικό χώρο. Να θαυμάσεις τον υπέροχο κήπο και να ξεκουραστείς στα παγκάκια, που είναι τοποθετημένα. Μία από τις πιο όμορφες ιστορικές βόλτες που πρέπει να απολαύσει καθένας που ζει στη Θεσσαλονίκη.