Η ιστορία της Παραγράφου 175 μέσα από την ταινία “Η μεγάλη απόδραση”

Όσο περίεργο και αν φαίνεται σήμερα πριν από το 1800 δεν υπήρχε ξεκάθαρος ορισμός αυτού που σήμερα ονομάζουμε ομοφυλόφιλος. Είναι επόμενο λοιπόν να μην υπάρχουν ιστορικές καταγραφές, κινήματα, διώξεις, συλλογική μνήμη διεκδικήσεις.  Η σοδομία όπως ήταν γνωστή αναφέρεται σε σεξουαλικές πρακτικές που απαγόρευε η εκκλησία για λόγους ηθικής τάξης, ήταν γνωστές από αρχαιοτάτων χρόνων αλλά δεν αποτελούσαν μια ολοκληρωμένη ταυτότητα παρά μόνο μια πρόσκαιρη (παρεκκλίνουσα) συμπεριφορά που καταδικαζόταν διότι δεν είχε ως πρόφαση την τεκνοποίηση αλλά την ηδονή.

Η ιατρική- βιολογία και ανθρωπολογία έρχεται να της δώσει χαρακτηριστικά και ιδιότητες που αποτέλεσαν το εφαλτήριο για την ιατρικοποίηση την ποινικοποίηση που κατέληξε σε διώξεις βασανιστήρια και θανάτους. Ξαφνικά από μια συμπεριφορά η ομοφυλοφιλία μετατρέπεται σε μια ταυτότητα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά μιας κατηγορίας ανθρώπων που κυνηγήθηκε όσο λίγες μέχρι και τις ημέρες μας. Αποτέλεσε μαζί με τους Εβραίους και τους Ρομά μια ξεχωριστή κατηγορία κρατουμένων των αντρών με τα ρόζ τρίγωνα που βασανίστηκαν και θανατώθηκαν μαζικά στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η αδικία σε βάρος των ομοφυλόφιλων αποκαταστάθηκε πολύ μετά το 1990 με την δημιουργία των κινημάτων του 1970 που διεκδικούσαν την αποποινικοποίηση της  και του 1980 που γεννήθηκε ως ανάγκη  συσπείρωσης γύρω από τα ζητήματα που προέκυψαν με την εμφάνιση του aids.Έχουμε δει πολλές ταινίες με θέμα το aids  (από το Philadelphia τις Ώρες μέχρι το Dallas Buyers Club και πολλές άλλες)έχουμε το πασίγνωστο Μπεντ  που μιλάει για τη ζωή των ομοφυλόφιλων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και για πρώτη ίσως φορά φέτος η συγκλονιστική ταινία “Μεγάλη Απόδραση” έρχεται να μας παρουσιάσει την άγνωστη ιστορία των διώξεων των ομοφυλόφιλων στην Γερμανία μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου πολέμου.

Ο Σεμπάστιαν Μάιζε γράφει και σκηνοθετεί  ένα ερωτικό δράμα που τιμήθηκε στο Φεστιβάλ Καννών προτάθηκε από την Αυστρία για το Οσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας και για το βραβείο Lux του Ευρωκοινοβουλίου. Ξεκινώντας με μια σειρά από film super 8  στα οποία παρακολουθούμε περισσότερο ηδονοβλεπτικά με πρόφαση την πάταξη της σοδομίας τις συνευρέσεις αντρών σε δημόσιες τουαλέτες στην συνέχεια όλη  η ταινία διαδραματίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στη φυλακή παρακολουθώντας  τους δυο πρωταγωνιστές και τις σχέσεις τους με τις εξαιρετικές ερμηνείες του Γκέοργκ Φρίντριχ ως Βίκτορ αλλά  κυρίως, του Φραντς Ρογκόφσκι στο ρόλο του Φραντς που ισορροπούν ανάμεσα στο γέλιο το δάκρυ την τρυφερότητα την αγάπη και τον τρόμο. Ενδιάμεσα κάποιες σκηνές στην εξοχή και πάλι σε μορφή ταινίας super 8 είναι οι αναμνήσεις που δημιουργούν την απόδραση του νου από την φυλακή του σώματος. Ο σκηνοθέτης μας μεταφέρει σε ένα σκληρό σύμπαν για να μας παρουσιάσει την δύναμη της αγάπης, του έρωτα, της θέλησης για ζωή. Δεν στέκεται τόσο στο πολιτικό ζήτημα των διώξεων το οποίο αναπόφευκτα διαπερνά όλη την ταινία μέσα από την ιστορία του Φράντς και των επιλογών του  ο οποίος σώθηκε από το ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης μόνο και μόνο για να μπαινοβγαίνει στις φυλακές και πάλι με την κατηγορία της ομοφυλοφιλίας εξαιτίας της περιβόητης παραγράφου 175 (στην οποία άλλωστε βασίστηκε το ναζιστικό καθεστώς) που ήταν ακόμα σε ισχύ και ορίζει την  ομοφυλοφιλία  ως ως ποινικό αδίκημα.

Η παράγραφος 175 ήταν νόμος του Γερμανικού Ποινικού Κώδικα από τις 15 Μαΐου 1871 έως τις 10 Μαρτίου 1994. Κατέστησε τις ομοφυλοφιλικές πράξεις μεταξύ ανδρών έγκλημα. Συνολικά, περίπου 140.000 άνδρες καταδικάστηκαν βάσει του νόμου. Ο νόμος  τροποποιήθηκε πολλές φορές με αποκορύφωμα τους Ναζί που διεύρυναν τον νόμο το 1935 και μετέτρεψαν τις ποινές από φυλάκιση σε καταναγκαστικά έργα και θάνατο. Η Γκεστάπο μπορούσε να μεταφέρει ύποπτους παραβάτες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης χωρίς καμία απολύτως νομική αιτιολόγηση (ακόμα κι αν είχαν αθωωθεί ή είχαν ήδη εκτίσει την ποινή τους στη φυλακή). Πάνω από 10.000 ομοφυλόφιλοι άνδρες μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα , η  πλειοψηφία των οποίον πέθανε από τους βασανισμούς τα πειράματα και τις κακουχίες.Ενώ η ναζιστική δίωξη των ομοφυλόφιλων είναι  γνωστή και ιστορικά καταγεγραμμένη έχει  δοθεί πολύ λιγότερο ιστορικό βάρος στη συνέχιση των διώξεων  στη μεταπολεμική Γερμανία Το 1945, μετά την απελευθέρωση των στρατοπέδων συγκέντρωσης, ορισμένοι ομοφυλόφιλοι κρατούμενοι ξαναβρέθηκαν στην φυλακή για να εκτίσουν τη διετή ποινή τους σύμφωνα με την παράγραφο 175. Το 1950, η Ανατολική Γερμανία κατάργησε τις ναζιστικές τροποποιήσεις στην παράγραφο 175, ενώ η Δυτική Γερμανία τις διατήρησε και τις επικύρωσε.

Περίπου 100.000 άνδρες κατηγορήθηκαν από το 1945 έως το 1969 και περίπου 50.000 καταδικάστηκαν με βάση την παράγραφο 175. Ορισμένοι από αυτούς αυτοκτόνησαν. Το 1969, η κυβέρνηση τροποποίησε την Παράγραφο 175 καθιστώντας τις ομοφυλοφιλικές πράξεις νόμιμες με ηλικία συναίνεσης τα 21 έτη. Την εποχή εκείνη γεννήθηκε στην Γερμανία κυρίως ως αντίδραση ένα ισχυρό κίνημα και μια μαζική ΛΟΑΤΚΙ κουλτούρα διασκέδασης, τέχνης και πολιτισμού που διατηρείται μέχρι και σήμερα κυρίως σε μεγάλες πόλεις όπως το Βερολίνο, Αμβούργο, Κολωνία, Μόναχο. Η ηλικία συναίνεσης μειώθηκε στα 18 το 1973 και τελικά, το 1994, η παράγραφος καταργήθηκε εξισώνοντας την ηλικία συναίνεσης με αυτήν των ετεροφυλοφιλικών σεξουαλικών σχέσεων ενώ πολύ αργότερα το Γερμανικό Κοινοβούλιο ζήτησε και επίσημα συγνώμη αναγνωρίζοντας και καταδικάζοντας τις φρικαλεότητες που υπέστησαν οι ομοφυλόφιλοι Γερμανοί πολίτες.

Πληροφορίες

Μεγάλη Απόδραση (Grosse Freiheit)

Great freedom

(Αυστρία – Γερμανία, 2021)

Σκηνοθεσία: Σεμπάστιαν Μάιζε / Sebastian Meise. Σενάριο: Thomas Reider, Sebastian Meise. Με τους: Franz Rogowski, Georg Friedrich, Anton von Lucke. Γλώσσες: Γερμανικά, Αγγλικά. Έγχρωμη, 116΄.

Η ταινία διαγωνίζεται για το Βραβείο Lux Audience Award 2022.

Ψηφίστε, εδώ: https://luxaward.eu/en

Αίθουσα ΟΛΥΜΠΙΟΝ: Πέμπτη έως Τετάρτη 18:00, 21:00