Η φλεγόμενη Μάνη και η μάχη για τις ανεμογεννήτριες

Η Λακωνική Μάνη καίγεται για μια ακόμα φορά. Μια από τις δεκάδες τα τελευταία χρόνια. Τρίτη φορά μέσα σε είκοσι μέρες. Μάλιστα για κάποιες από αυτές τις Πυρκαγιές του παρελθόντος έχει υπάρξει εισαγγελική παρέμβαση για ευθύνες στο χειρισμό της κατάσβεσης τους.

Η εισαγγελία Εφετών Καλαμάτας, σε ό,τι αφορά την φωτιά στις αρχές Ιουλίου 2017 στην Μάνη ζητά τον επανέλεγχο όλων των στοιχείων των φακέλων που έχουν σχηματιστεί για τις πυρκαγιά, που κατέκαψε μεγάλες εκτάσεις στις περιοχές αυτές.

Η φωτιά στην Μάνη είχε ξεσπάσει στις αρχές Ιουλίου, με δύο μέτωπα στην Ανατολική πλευρά της Λακωνίας κοντά στις περιοχές Κότρωνα και Σκουταρίου και είχε προκαλέσει ζημιές σε σπίτια και είχε αντιμετωπιστεί χωρίς εναέρια μέσα όπως προκύπτει από συνομιλίες που δημοσιοποιήθηκαν.

Στη Μάνη τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια μεγάλη διαμάχη με τους κατοίκους και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις για την τοποθέτηση ανεμογεννητριών. Μάλιστα δεν είναι λίγοι αυτοί που ισχυρίζονται ότι πρόκειται για εμπρησμούς που βοηθούν στο έργο της δημιουργίας των 2 αιολικών πάρκων. 

Η Επιτροπή Αγώνα της περιοχής έχει καταφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας που έχει προέλθει από 28 Συλλόγους της Μάνης (Εθνικολοτοπικούς, Οικολογικούς κ.λ.π.) και η οποία έχει υποστηριχθεί από την Ορνιθολογική, από το Σύλλογο Αρχαιολόγων Ελλάδας και πλήθος Κυνηγετικών Συλλόγων` με επιστολή της προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρωθυπουργό, την Κυβέρνηση, τους αρμόδιους Υπουργούς, τη Βουλή, τα Κόμματα και το ΣτΕ αναφέρει τους λόγους που θα πρέπει να μην επιτραπεί η τοποθέτηση Ανεμογεννητριών.

Αυτή είναι η επιστολή της Επιτροπής Αγώνα.

ΚΡΑΥΓΗ ΑΓΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

Προς: ΠΡΟΕΔΡΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ, ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ ΥΠΕΚΑ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, ΚΟΜΜΑΤΑ, ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ,

ΜΑΝΙΑΤΕΣ-ΜΑΝΙΑΤΙΣΣΕΣ, ΦΙΛΟΥΣ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

Στις 24 Ιανουαρίου, ενώπιον του ΣτΕ εκδικάσθηκε η προσφυγή των Συλλόγων και των Μανιατών/σών εναντίον της εγκατάστασης 46 Ανεμογεννητριών (A/Γ), με πρόθεση τοποθέτησης συνολικά 217, ύψους 100μ. στη Χερσόνησο του Ταινάρου.

Η Λακωνική Μάνη, περιοχή με ιδιαίτερο φυσικό τοπίο, έχει 300 οικισμούς με 96 απ’ αυτούς χαρακτηρισμένους ως παραδοσιακούς, σε σύνολο 118 ολόκληρης της Πελοποννήσου, 1000 πύργους και πυργόσπιτα, 12 κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους, 8 κάστρα βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων, 1000 βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, 271 κηρυγμένα μνημεία ευρύτατου χρονικού φάσματος (από το έτος 10000 π.Χ. έως σήμερα), μεγαλιθικά μνημεία, 110 σπήλαια μεταξύ αυτών τα παγκοσμίου φήμης Λιμναία Σπήλαια της Βλυχάδας στο Διρό, πέτρινουςφάρους, πυκνό δίκτυο μονοπατιών αρχαϊκών και νεωτέρων χρόνων, αλώνια, καλντερίμια και πλήθος νεωτέρων μνημείων. Τόπος με τεράστια εν πολλοίς ανεξερεύνητο πολιτισμικό απόθεμα.

Περιοχή Natura, ανήκει στο Ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000, ζώνη ειδικής προστασίας (ΖΕΠ), με κωδικό GR 2540008 Νότια Μάνη και GR121 Νότια Μάνη, όρος Σαγγιάς και Ακρωτήριο Ταίναρο, ένας από τους 17 βοτανικούς κήπους της Ελλάδας με σπανιότατα παγκοσμίως είδη φυτών κ.λπ. με συνεχώς αυξανόμενη τουριστική κίνηση και χώρους φιλοξενίας.Η Μάνη σε βάθος αιώνων διατηρήθηκε αναλλοίωτη, όπως είναι σήμερα, ένα ζωντανόανοιχτό αρχαιολογικό, ιστορικό και αρχιτεκτονικό μουσείο, διαχρονικά, μοναδικό στον Ελλαδικό χώρο και σήμερα επιδιώκεται η μη αναστρέψιμη καταστροφή της με την εγκατάσταση Αιολικών Πάρκων (Α/Π).

ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ

1) «ΑΝΕΜΟΣ ΜΑΝΗΣ Α.Ε.»: α) Α/Π «Προφ. Ηλίας-Μακρυλάκκωμα-Τρυπητή» (7 Α/Γ)β) Α/Π «Σαγγιάς» (15 Α/Γ).

2) Α/Π «ΜΑΚΡΥΛΑΚΚΩΜΑ Α.Ε.»: Α/Π «Μακρυλάκκωμα» (13 Α/Γ).

3) Α/Π «ΣΑΓΙΑΣ Α.Ε.»: Α/Π «Προφ. Ηλίας (2 κλάδοι) (6+5=11 Α/Γ).

ΛΟΓΟΙ ΑΚΥΡΟΤΗΤΟΣ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΣτΕ

1) Αντισυνταγματικότητα.

2) Οι αποφάσεις του Υπ. ΥΠΕΚΑ 26 & 30/3/2012 δεν αναρτήθηκαν στον ιστότοπο του ΥΠΕΚΑ, ως ορίζει ο νόμος. Συνεπώς η αίτηση ακύρωσης είναι εμπρόθεσμος εντός 60 ημερών από το χρόνο γνώσης μας.

3) Απόφαση της Υπ. Πολιτισμού ΑΔΑ Ω8ΘΘ4653Π4-Υ05/3.02.2017 (όρος 3): Απαγόρευση ορατότητος των Α/Γ από τους 4 οικισμούς χαρακτηρισμένων ως νεωτέρων μνημείων (Αρεόπολη, Μίνα, Κίττα, Βάθεια). Χάρτης

3.α) Από Αρεόπολη: Α/Π «Προφ. Ηλίας-Μακρυλάκκωμα-Τρυπητή»: Ορατή Α/Γ Νο.1.Α/Π «Σαγγιάς»: Ορατές Α/Γ Νο.1-2-3-4-5-6-7-8-9-10 (τεμ. 10). Α/Π «Προφ. Ηλίας»: Ορατές Α/Γ Νο. 8-9-10-11 (τεμ. 4).

β) Από Κίττα: Α/Π «Μακρυλάκκωμα»: Ορατές Νο. 6-7-8-9-10-12 (τεμ. 6).

4) Μη εφαρμογή της απόφασης 49828 έγκριση ΕΠΧΣΑΑ, ΦΕΚ 2464/Β/03-12-2008 σ. 35224.

α) Αποστάσεις ορίων πολυγώνων από χαρακτηρισμένους παραδοσιακούς οικισμούςκατά παράβαση της ζώνης αποκλεισμού (εντός 2000μ.), που προβλέπει το ειδικό χωροταξικό για τις ΑΠΕ. Χάρτης 1. Α/Π «Προφ. Ηλίας-Μακρυλάκκωμα-Τρυπητή»: Αρεόπολη (1731μ.), Βαχός (1342μ.), Πύρριχος (998μ.), Δροσοπηγή (1576μ.), Χειμμάρα (1911μ.), Σωτήρας (672μ.). Α/Π «Σαγγιάς»: Πύρριχος (1500μ.), Φραγκούλιας (1896μ.). Α/Π «Μακρυλάκκωμα»: Παλαιοχώρα (1885μ.), Δρύαλος (1985μ.), Φραγκούλιας (2000μ.). Α/Π «Προφ. Ηλίας»: Βάμβακα (1191μ.), Μίνα (1617μ.), Λάκκος (1770μ.), Μπρίκι (1381μ.), Παλαιοχώρα (1783μ.).

β) Ορατότης από κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους και μείζονος σημασίας μνημεία του Ν.3028/2002 άρθ. 50 & 5 εδ.ββ.(ενδεικτικά) Χάρτης Νο.2.Βλάβη μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, που θα έχει ανεπίστρεπτο χαρακτήρα ωςεπισημαίνουν επανειλημμένα οι αρμόδιες εφορείες αρχαιοτήτων Λακωνίας.

γ) Ορατότης (οπτική παρεμβολή) από χαρακτηρισμένους παραδοσιακούς οικισμούς σεαπόσταση μικρότερη των 6000μ. Α/Π «Προφ. Ηλίας-Μακρυλάκκωμα-Τρυπητή»: Οικισμοί 17. Α/Π «Σαγγιάς»: Οικισμοί 22. Α/Π «Μακρυλάκκωμα»: Οικισμοί 18. Α/Π «Προφ. Ηλίας»: (κλάδος 1-ανατολικός): οικισμοί 7, (κλάδος 2-δυτικός): οικισμοί 16.

δ) Απόσταση από μνημεία μείζονος σημασίας Ν.3028/2002 άρθ. 50 & 5 (εντός ζώνης3000μ.) (ενδεικτικά) Χάρτης Νο.7 αναλυτικά αναφερόμενα στα έγγραφα ΕφορειώνΑρχαιοτήτων Λακωνίας Λακ. 9.5.09 & 14.7.09.ε) Α/Π «Προφ. Ηλίας» (ανατολικός κλάδος 5 Α/Γ). Απέχει από το όριο του αρχαιολογικού χώρου «Κουρνός, Κιόνια, Χαλόπυργος, Ποτάμια, στην ευρύτερη περιοχή του οικισμού Νύφη, ΦΕΚ 1010/Β/10-8-2000», μόνο 250μ., ενώ το ελάχιστο επιτρεπόμενο είναι 500μ. (έγγραφο ΕΦΑΛΑΚ 11-5-2009).Συνεπώς τα 3α, 4α, 4ε συνιστούν συνολικά λόγο πλήρους ακύρωσης αυτού.

5) Οι υπουργικές αποφάσεις 26.03.2012 ΑΔΑ: Β4ΒΟ0-0ΜΨ και 30.03.2012 ΑΔΑ: Β4Ω90-ΦΧ7 του Υπ. Περιβάλλοντος εξεδόθησαν χωρίς τήρηση της νόμιμης διαδικασίας, πριν να κριθούν τα προσβαλλόμενα Α/Π από το προβλεπόμενο αρμόδιο όργανο ΚΣΝΜ βάσει του Ν.3028/2002 και ως εκ τούτου είναι άκυρες:

α) Η εταιρεία «ΑΝΕΜΟΣ ΜΑΝΗΣ Α.Ε.» δεν παρέστη στην εκ των υστέρωνπραγματοποιηθείσα συνεδρίαση 12/2016 (απόφ. υπ. Περιβάλλοντος 30.03.2012).

β) «Α/Π ΜΑΚΡΥΛΑΚΚΩΜΑ Α.Ε.» και «Α/Π ΣΑΓΙΑΣ Α.Ε.», εκλήθησαν και εξετάσθησαν σε μεταγενέστερη συνεδρίαση 12/2016 (απόφαση Υπ. Πολιτισμού 03.02.2017) (απόφ. υπ. Περιβάλλοντος 26.03.2012). Τούτο όμως δεν αποτελεί θεραπεία της μη τήρησης της νομιμότητας κατά την αρχική διαδικασία. Το τελευταίο επετεύχθη κατόπιν ενεργειών των Μανιάτικων συλλόγων και οι οποίοι μάλιστα δεν εκλήθησαν να παραστούν στην συνεδρίαση..

6) Η ορνιθοπανίδα της περιοχής, ΖΕΠ «GR2540008 Νότια Μάνη» και «GR121 Νότια Μάνη, Όρος Σαγγιάς και Ακρωτήριο Ταίναρον» περιλαμβάνει 242 είδη:

α) Αναπαραγόμενα 81.

β) Διερχόμενα, διαχειμαζόμενα, τυχαία: 161. Ευαίσθητα εξ αυτών σε ΑΠΕ 34, εκ των οποίωνΑετογερακίνα (4 ζεύγη) και Χρυσαετός, παγκοσμίως προστατευόμενα είδη.Σημειωτέον δε όη χερσόνησος της Μάνης είναι ένα από τα δύο περάσματα αποδημητικών πουλιών της Ελλάδας (το έτερο είναι στο Δέλτα του Έβρου).Η χρήση ραντάρ (D-D-Bird) για αυτόματη κράτηση των Α/Γ είναι αποτελεσματική κατά 48% σε σμήνη μεγάλων πουλιών μόνον και ανύπαρκτο για όλα τα άλλα. Η τοποθέτηση των Α/Γ στον άξονα του διαδρόμου διάβασης των πουλιών συνιστά μια διαδοχική φονική μηχανή.

7) Βοτανολογικά. Αποτελεί έναν εκ των 17 βοτανικών κήπων της Ελλάδας με 600 είδη φυτών, με μερικά από αυτά σπανιότατα, ειδικά παιωνών, απαντόμενα ίσως και μοναδικά στο είδος τους παγκοσμίως και μη μεταφερόμενα.

8) Κατάληψη και καταπάτηση ιδιοκτησιών στη περιοχή εγκατάστασης των Α/Π καιχαρακτηρισμός 4000 στρ. Μανιάτικης γης, ως δασικής από το δασαρχείο Γυθείου, κατόπιν αιτήσεων των εταιρειών των Α/Π με ερωτήματα χαρακτηρισμού.

9) Κίνδυνος για την ύπαρξη του Λιμναίου Σπηλαίου της Βλυχάδας στο Πύργο Διρού, διότι ο «Σαγγιάς» θεωρείται ο «ταμιευτήρας» και τροφοδότης των υπογείων υδάτων αυτού δια μέσου υπαρχόντων φλεβών και τούτο θα πάψει να ισχύει.

10) Τα Α/Π περιβάλλονται από οικισμούς και μάλιστα πλησίον αυτών, με αποτέλεσμα η ηχορύπανση να είναι εντονότατη, λαμβάνοντας ως μέτρο σύγκρισης άλλα Α/Π εγκατεστημένα ανά την επικράτεια (Νότια Εύβοια, Ρόδος κ.λπ.).

11) Ορισμένα εκ των σημείων θέασης των διαδρομών των πουλιών είναι «τυφλά» (VP1-VP2-VP3- VP4-VP5) με αρνητικό υψόμετρο από -250 έως -850μ. Χάρτης θέασης.

12) Ο Δήμος Αν. Μάνης έχει περίπου 15.000 δημότες, από τους οποίους 6000 είναι δημότες των Δημοτικών Ενοτήτων Οιτύλου και Αν. Μάνης, εκεί όπου εγκαθίστανται τα Α/Π. Συνεπώς είναι πολλαπλάσιοι των ολιγοτέρων των 1200 (λεχθέντα των αντιδίκων κατά τη συνεδρίαση τουΣτΕ), που ισχυρίσθηκαν ότι τα υπογράψαντα το 2012 άτομα δεν είναι Μανιάτες/σες, διότι η Μάνη δεν έχει 1200 κατοίκους, αποβλέποντας στη δημιουργία ψευδών εντυπώσεων στο Δικαστήριο, ότι δηλαδή η Μάνη είναι μια σχεδόν έρημη περιοχή, όπου τα Α/Π δεν δημιουργούν πρόβλημα.

Συντονιστική Επιτροπή Αγώνα για τη Σωτηρία της Μάνης.

Το πράσινο φως άναψε το Συμβούλιο της Επικρατείας, τον Ιούλιο του 2018, για την κατασκευή 48 ανεμογεννητριών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μάνης, στη Λακωνία.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας επέτρεψε την κατασκευή 48 ανεμογεννητριών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, στη ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μάνης, στη Λακωνία.

Στο ΣτΕ είχε προσφύγει η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και 1.196 κάτοικοι της Λακωνίας και των πέριξ περιοχών, κατά του υπουργού Περιβάλλοντος και ζητούσαν να ακυρωθούν δύο αποφάσεις του.

Η πρώτη ήταν, η από 26.3.2012 απόφαση, με την οποία εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για τη κατασκευή και λειτουργία δυο αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας 26 ανεμογεννητριών συνολικής ισχύος 55,30 MW στη θέση Μακρυλάκκωμα και Προφήτης Ηλίας του Δήμου Ανατολικής Μάνης.

Η δεύτερη ήταν, η από 30.3.2012 απόφαση, με την οποία εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για τη κατασκευή και λειτουργία δυο αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής 22 ανεμογεννητριών συνολικής ισχύος 47,9 MWστη θέση Προφήτης Ηλίας – Μακρυλάκκωμα – Τρυπιτή Σαγγιάς του Δήμου Ανατολικής Μάνης.

Οι προσφεύγοντες, μεταξύ των άλλων, υποστήριζαν ότι το από 20.9.1993 Προεδρικό Διάταγμα που αφορά την εκτός σχεδίου και εκτός ορίων περιοχή του Γυθείου και Οιτύλου Λακωνίας, δεν επιτρέπει την εγκατάσταση αιολικών πάρκων, με συνέπεια να είναι μη νόμιμη η έγκριση των περιβαλλοντικών όρων για την τοποθέτηση των ανεμογεννητριών.

Στη συνέχεια, το Ε΄ Τμήμα του ΣτΕ (με πρόεδρο τον αντιπρόεδρο Αθανάσιο Ράντο και εισηγήτρια την σύμβουλο Επικρατείας Μαργαρίτα Γκορτζολίδου) στην υπ΄ αριθμ. 1469/2018 απόφασή του αναφέρει ότι το από 20.9.1993 Προεδρικό Διάταγμα δεν περιλαμβάνει μεταξύ των ρητών απαγορεύσεων του την εγκατάσταση αιολικών πάρκων, ενώ επιτρέπει την εγκατάσταση -υπό προϋποθέσεις- βιομηχανικών και βιοτεχνικών μονάδων.

Ακόμη, αναφέρει η δικαστική απόφαση, ότι το επίμαχο Προεδρικό Διάταγμα του 1993, ερμηνευόμενο υπό το φως του ειδικού πλαισίου για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν απαγορεύει την εγκατάσταση αιολικών σταθμών γενικά στην επίδικη περιοχή, δεδομένου μάλιστα ότι η ενίσχυση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους του περιφερειακού σχεδίου της Πελοποννήσου.

Κατόπιν αυτών, το ΣτΕ έκρινε ότι οι ισχυρισμοί των προσφευγόντων περί παραβίασης του Συντάγματος, της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας (οδηγία 2001/42/ΕΚ) και της Ελληνικής νομοθεσίας (νόμος 3851/2010) είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι, ενώ απέρριψε και όλους τους άλλους ισχυρισμούς τους.

Το δημοτικό συμβούλιο της περιοχής αποφάσισε το Μάιο του 2019 την εγκατάσταση των ανεμογενητριών.

Ο νόμος Χατζηδάκη επισπεύδει τις διαδικασίες για τη δημιουργία των αιολικών πάρκων στο όνομα των επενδύσεων.

Παράλληλα επιστήμονες εκφράζουν τις επιφυλάξεις τους για την αθωότητα τέτοιων ιστοριών.

Ο Παναγιώτης Δημόπουλος εξήγησε στη lifo:

”Για να δημιουργηθεί, όμως, ένα αιολικό πάρκο απαιτούνται συνήθως αρκετά χιλιόμετρα νέων δρόμων (και διαπλάτυνση του υφιστάμενου οδικού δικτύου), πυλώνες, καλώδια μεταφοράς και τεράστιες τσιμεντένιες βάσεις (μία για κάθε ανεμογεννήτρια). Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μέσος χρόνος ζωής μιας ανεμογεννήτριας είναι περίπου είκοσι χρόνια. Ήδη στη νότια Εύβοια έχουμε τα πρώτα «νεκροταφεία» ανεμογεννητριών, αφού κανένας δεν μεριμνά για την απομάκρυνσή τους.”

Οι κάτοικοι και οι οικολογικές οργανώσεις ισχυρίζονται ότι οι φωτιές κάνουν το έργο της εγκατάστασης ευκολότερο αποψιλώνοντας τα δάση της περιοχής και δημιουργώντας κρανίου τόπους που θα γεμίσουν ανεμογεννήτριες.

Τον αντίλογο εκφράζει ο Δημήτρης Καμπουράκης στο liberal:

”Για το Αιολικό πάρκο του Κάβο Μαλιά στην Μάνη αντιδρούν. Μόνο που πέρυσι, ολόκληρη χρονιά, απόσωσαν ως τον Κάβο Μαλιά λιγότεροι από 10.000 επισκέπτες, Έλληνες και ξένοι. Στάθηκαν μια στιγμή, απόλαυσαν το άγριο τοπίο, ήπιαν έναν καφέ και αποχώρησαν για τις ταβέρνες του Πόρτο Κάγιο και της Γερολιμένα. Οι ανεμογεννήτριες θα τους χαλάσουν το θέαμα της απόλαυσης; Μάλλον, αλλά ίσως μείνει και κανένας ντόπιος εκεί που θα δουλέψει γιατί σήμερα ο Κάβο Μαλιάς έχει μηδέν κατοίκους. Κι έπειτα, οι γεννήτριες έχουν ζωή είκοσι χρόνων. Μετά φεύγουν…”

Επίλογος με τα λόγια του Σαράντου Καργάκου. Σε άρθρο του που είχε δημοσιευθεί στην εφημερίδα «Εστία» στις 4/8/2017, ο αείμνηστος συγγραφέας και ιστορικός Σαράντος Καργάκος, είχε γράψει -μεταξύ άλλων- τα εξής:

[…] Ήδη στην πατρίδα μου την Μάνη ετοιμάζεται νέα επιδρομή, χειρότερη από αυτή του Ιμπραήμ.

«Στης Μάνης μας τ’ απάτητα βουνά» που λέει ο Ύμνος των Μανιατών, θέλουν να βάλουν ανεμογεννήτριες!

Κάθε βουνό της Μάνης είναι δάσκαλος του δωρικού ήθους, του αυστηρού και αγέρωχου ήθους…

[…] Τώρα που αλλοιώνεται αισχρά το ελληνικό τοπίο και που το φως, πλάστης και δημιουργός της Ελληνικής Γραμμής θαμπώνει,…, είναι φυσικό να αλλοιωθεί και ο χαρακτήρας, η ευαισθησία και η νοημοσύνη του Έλληνα, ώστε να μην αισθάνεται ούτε να εννοεί ότι κατοικεί στην πιο ευλογημένη χώρα της γης […]»