Καπιταλισμός χωρίς Αντίπαλο

Η γνωριμία μου με το έργο του Μπράνκο Μιλάνοβιτς έγινε λίγους μήνες νωρίτερα στα πλαίσια της πρώτης καραντίνας. Τότε με μεγάλο ενδιαφέρον διάβασα το βιβλίο του, “Παγκόσμια Ανισότητα”. Σύντομα αναζήτησα περισσότερα στοιχεία για αυτήν τη σπουδαία προσωπικότητα που γεννήθηκε στη Σερβία και σταδιοδρομεί στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Σήμερα θεωρώ χρέος μου να προσπαθήσω να γράψω μερικές σειρές για το νέο του βιβλίο “Καπιταλισμός Χωρίς Αντίπαλο” που κυκλοφόρησε στα τέλη του 2020 από τις Εκδόσεις Πόλις.

Στόχος του καθηγητή είναι να διερευνήσει σε βάθος το φαινόμενο των κοινωνικών-οικονομικών ανισοτήτων και να προτείνει ρεαλιστικές λύσεις στο πλαίσιο του σημερινού συστήματος που κυβερνά τον κόσμο. Πολύ σημαντικές κρίνω τις παρατηρήσεις του σχετικά με την Ασία που όπως φαίνεται αποτελεί πλέον κυρίαρχο παίχτη παγκόσμια. Ειδικά η Κίνα βρίσκεται στην poll position του ιστορικού μετασχηματισμού της Ηπείρου. Αυτή υιοθετεί στα μάτια του τον πολιτικό καπιταλισμό, ενώ οι ΗΠΑ αντίστοιχα τον φιλελεύθερο.

Παραδέχεται πως η τεχνολογία κερδίζει τον άτυπο αγώνα με την εκπαίδευση. Στέκεται στη σημασία των μικροδεδομένων που μένουν στο σκοτάδι, αλλά συγκεκριμένα άτομα δύνανται να τα εκμεταλλευτούν ανά πάσα στιγμή. Το κράτος δικαίου έρχεται σε σύγκρουση με την αδυσώπητη γραφειοκρατία. Το ηθικό ξέπλυμα μέσω φορολογικών (κι όχι μόνο) παραδείσων τείνει να γίνει επιστήμη. Επομένως έφτασε το πλήρωμα του χρόνου να αναγνωρίσουμε την υποκρισία μας και να πάψουμε να ηθικολογούμε σχετικά με τη διαφθορά. Η πολιτική έγινε κι αυτή μία εμπορική δραστηριότητα όπως όλες οι άλλες. Αυτή η συνολική αποτυχία κι ο κυνισμός που τις συνοδεύει οδηγούν τον κόσμο σε μία εκτροπή και αναπόφευκτα σε μία στροφή προς τη συντήρηση και την άκρα-Δεξιά.

Τονίζει σημεία σταθμούς της ιστορίας μπορούν να γίνουν μαθήματα για το σήμερα. Υποστηρίζει πως δύο βουνά πλάκωσαν τους λαούς: ο ιμπεριαλισμός κι η φεουδαρχία. Αγγίζει έμμεσα το σήμερα με την οξυδέρκεια και τη διορατικότητά του. Οι οδυνηρές συνέπειες της υγειονομικής κρίσης οδηγούν καθημερινά σε μεγάλες ανισότητες κι αυτές με τη σειρά τους σε έντονη εισοδηματική πόλωση και απώλεια του κράτους πρόνοιας. Φυσικά υπάρχουν εξαιρέσεις να επιβεβαιώνουν τον κανόνα, όπως αυτή της Ταϊβάν. Η δημοκρατία όμως βρίσκεται σε κίνδυνο και το μέλλον προβλέπεται ζοφερό.

Ως λύση προτείνει μία ριζοσπαστική πολιτική μείωσης των ανισοτήτων. Κεντρικοί του πυλώνες η φορολογική ελάφρυνση της μεσαίας τάξης, η αναβάθμιση της ποιότητας των δημοσίων σχολείων και πανεπιστημίων, η θέσπιση light ιθαγένειας που θα βοηθήσει στην παύση του διαχωρισμού ανάμεσα σε πολίτες και μη, και επειδή λύση σε όλα τα παραπάνω μπορούν να δώσουν μόνο οι κυβερνήσεις, προτείνει οι προεκλογικές εκστρατείες να χρηματοδοτούνται σε απόλυτο βαθμό και με περιορισμένους πόρους από το κράτος. Όσο οι φτωχές χώρες εγκλωβίζονται στη φτώχεια τους θα υπάρχει αντίκτυπος στον Δυτικό κόσμο, όπως σήμερα με τις μεταλλάξεις του κορονοϊού. Για αυτό κάθε απόφαση θα πρέπει να εφαρμοστεί καθολικά σε οικουμενική κλίμακα.

Σε μία εποχή παραίτησης που κυριαρχεί το διαίρει και βασίλευε, ώστε να μην μπορούν οι εργαζόμενοι να ενωθούν σε συνδικάτα και να διεκδικήσουν, ο Μιλάνοβιτς προτείνει λύσεις που ακουμπούν τα έργα του Τόμας Πικετύ (Το κεφάλαιο τον 21ο αιώνα) και Ζούκμαν-Σαέζ (Ο θρίαμβος της αδικίας).

Μακάρι η λογική αυτών των φωτεινών φάρων να επικρατήσει και να περάσουμε σε μία νέα εποχή, την μετά-Τραμπ και εκεί να ζήσουμε καλύτερες ημέρες ως ανθρωπότητα.