Κιρκιντζέ, Μικρά Ασία: Άρωμα και αναμνήσεις από μια χαμένη Ελλάδα

Αν είσαι Έλληνας και επισκεφτείς αυτή τη γειτονική χώρα, θα διαπιστώσεις ένα πράγμα: Eίναι ίσως ο μοναδικός τόπος πάνω στη γη που θα σου βγάλει μέσα από την ψυχή και την καρδιά, όλα μα όλα τα συναισθήματα. Χαρά, λύπη, νοσταλγία, θυμό, ενθουσιασμό, ευτυχία, θλίψη, συγκίνηση κτλ. Αν και εκεί δεν ταραχτείς ψυχολογικά, τότε κάτι σου συμβαίνει ή μάλλον δεν είσαι Έλληνας…

Μια επίσκεψη στην Τουρκία σε προβληματίζει έντονα και σε βάζει σε σκέψεις… Για εσένα, για αυτούς, για εσάς τους δύο… Θα αναθεωρήσεις κάποιες στερεότυπες απόψεις που είχες ενώ θα επιβεβαιώσεις ή θα ισχυροποιήσεις κάποιες άλλες…

Η Τουρκία είναι μια χώρα που η πλειοψηφία των Ελλήνων θέλει να την επισκέπτεται. Οι λόγοι πολλοί αλλά κυρίως γιατί κάθε βήμα σε αυτή τη χώρα έχει κάτι από Ελληνισμό. Δε μιλάμε μόνο για Αγιά Σοφία αλλά για περιοχές βαθιά μέσα στη χώρα. Εκκλησίες, σχολεία, σπίτια, άνθρωποι, αρχαίες και νεότερες επιγραφές δηλώνουν κάτι από Ελληνισμό. Οι Τούρκοι το γνωρίζουν καλά αυτό και το διαχειρίζονται έξυπνα και με διπλωματία, ώστε να μη δυσαρεστήσουν και να προσελκύσουν τους Έλληνες ταξιδιώτες…

Ένας τέτοιος τόπος που μυρίζει Ελλάδα είναι και το μικρό χωριό Κιρκιντζές ή Κιρκιντζέ ή Σιριντζέ, (Sirince). Πείτε το όπως θέλετε. Δεν έχει καμιά σημασία. Σημασία έχει, ότι αυτό το μικρό χωριό των 600 κατοίκων το οποίο βρίσκεται σε απόσταση 60 χιλιομέτρων νοτιοανατολικά της Σμύρνης στη Μικρά Ασία, είναι η απόλυτη εικόνα του χαμένου Ελληνισμού.

Εδώ θα δείτε πραγματικά ακόμη και σήμερα, την ακμή που πέρασε αυτός ο τόπος. Μνήμες, εικόνες, αρχιτεκτονική, μυρωδιά μιας άλλης Ελλάδας του παρελθόντος. Κι ας βρίσκεστε στην Τουρκία του σήμερα. Το όνομα του χωριού έχει δύο εκδοχές για την προέλευσή του. Η πρώτη λέει ότι προέρχεται από την τουρκική λέξη kirkinci, που σημαίνει «τεσσαρακοστά». Η δεύτερη προέρχεται από τη λέξη kirkince, που σημαίνει «ασχημούλης». Οι Έλληνες την ανέφεραν ως «Ορεινή Έφεσος». Με την αποχώρηση των Ελλήνων από το χωριό, ονομάστηκε Sirince, δηλαδή «ομορφούλης».

Τον 18ο αιώνα στο χωριό κατοικούσαν 1500 Χριστιανοί Ορθόδοξοι, αλλά τουρκόφωνοι. Οι ιερείς του χωριού στις εκκλησίες χρησιμοποιούσαν την ελληνική και τουρκική γλώσσα. Στις αρχές του 20ου αι., στα τρία σχολεία αρρένων, θηλέων και νηπιαγωγείο, οι μαθητές μιλούσαν υποχρεωτικά Ελληνικά.

Την ίδια περίοδο το χωριό έφτασε να έχει και 8000 κατοίκους. Στον Κιρκιντζέ υπήρχαν τέσσερις συνοικίες: Ο Απάνω Μαχαλάς, ο Κάτω Μαχαλάς, το Γκοζλούκ Μαχαλεσί και το Ασακί τσαρσί (Αϊβαλί τσαρσί).

Η σημερινή του εικόνα θυμίζει χωριό του Πηλίου, ή περίπου τον Παλιό Παντελεήμονα στην Πιερία. Ειδικά, μόλις δείτε το εστιατόριο Artemis, θα αναφωνήσετε: «Μα αυτό μοιάζει με παλιό Ελληνικό σχολείο!». Δεν θα έχετε άδικο, αφού ήταν σχολείο και το αποκαλούσαν «μεγάλο σχολείο» λόγω του μεγέθους του.

Το χτίσιμο των σπιτιών αναλάμβαναν οι Καρπάθιοι και Μυτιληνιοί τεχνίτες. Το χωριό φημίζεται για τα σύκα του και το κρασί το οποίο γίνεται από διάφορα φρούτα (φράουλα, κεράσι, πεπόνι κτλ). Εδώ υπήρχε και η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, όπου γινόταν το μεγαλύτερο πανηγύρι του χωριού, αλλά και πολλά ξωκλήσια, όπως του Προφήτη Ηλία, της Αγίας Τριάδας, του Αρχάγγελου, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Νικολάου του Ορφανού, της Αγίας Κυριακής, του Αγίου Κωνσταντίνου και του Αγίου Αθανασίου. Την περίοδο που πήγαμε γινόταν εργασίες αποκατάστασης στη μια εκκλησία όχι όμως για θρησκευτική χρήση.

Έξω από το χωριό βρισκόταν και η Παναγία Γαλατερή (Sutlu Panagia), η οποία ήταν ιερή και για τους μουσουλμάνους. Ονομάστηκε έτσι γιατί από ένα βράχο έτρεχε νερό (κάποιες φορές και γάλα, σύμφωνα με την παράδοση), που θεωρούνταν θαυματουργό. Από το 1914 ως το 1917 άρχισε η απομάκρυνση των Ελλήνων με την έλευση των Τουρκοκρητικών προσφύγων.

Έγιναν οι πρώτες προστριβές με τους ντόπιους, ακολούθησαν συμπλοκές και σημειώθηκαν φόνοι. Η Μικρασιατική καταστροφή ήταν η ταφόπλακα της Ελληνικής παρουσίας, και το χωριό εγκαταλείφθηκε από τους χριστιανούς κατοίκους του. Σήμερα είναι ένα κατεξοχήν τουριστικό μέρος, ιδανικό για βόλτες στα γραφικά σοκάκια και ψώνια από τοπικά προϊόντα όπως το ξακουστό κρασί, γλυκά κουταλιού, βότανα, προϊόντα οικοτεχνίας κτλ.

Τουριστική ατραξιόν επίσης και το ψήσιμο του καφέ στη χόβολη. Θα δείτε επίσης Ελληνικές ονομασίες σε κάποια καταστήματα, πανσιόν με το όνομα Θεσσαλονίκη (Selanik), όπως και σουβενίρ με αρχαίους Έλληνες !

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο «Ματωμένα Χώματα», γράφει η συγγραφέας Διδώ Σωτηρίου: «Αν υπάρχει αυτό που λένε παράδεισος, το χωριό μας, ο Κιρκιντζές, ήταν ένα δείγμα του. Κοντά στο Θεό ζούσαμε, ψηλά, ανάμεσα σε κατάφυτα βουνά, και ξαγναντεύαμε ολόκληρο τον καρπερό κάμπο της Έφεσος, που ήτανε δικός μας ίσαμε τη θάλασσα, ώρες δρόμο, όλο συκομπαχτσέδες και λιόδεντρα, καπνά, μπαμπάκια, στάρια, καλαμπόκια και σουσάμια. Μεγαλοτσιφλικάδες δεν είχαμε στον Κιρκιντζέ να ρουφούν το μεδούλι μας.

Δύσκολο να μας φάει εμάς, κείνη την εποχή, τα’ αμανάτι. Ο κάθε χωριανός ήτανε νοικοκύρης στη γη του. Είχε το δίπατο σπίτι του, είχε και τον εξοχικό κούλα του, με μποστάνια, καρυδιές, μυγδαλιές, μηλιές, αχλαδιές και κερασιές. Και δεν ξεχνούσε να φυτεύει κι ανθόκηπους για το κέφι του. Τι του στοίχιζε σαν είχε εκείνα τα γάργαρα νερά και τα πηδηχτά ρυάκια, που κελάριζαν χειμώνα – καλοκαίρι!…».