Κωνσταντίνος Τσακαλίδης: Ο διακριτικός φωτογράφος ενός αόρατου κόσμου
Ο Κωνσταντίνος Τσακαλίδης σε μία συνέντευξη πορτρέτο.
Σε μια εποχή που η εικόνα είναι κυρίαρχη και η πρόσβαση στη φωτογραφία ως μαρτυρία διαρκής, χάρη στις εκατομμύρια συσκευές που κυκλοφορούν, η δύναμη του φωτορεπορτάζ παραμένει καίρια. Τη χρονιά που τελειώνει ο Κωνσταντίνος Τσακαλίδης, ένας από τους κορυφαίους φωτογράφους της Θεσσαλονίκης στον τομέα των ειδήσεων είδε το όνομα του να γράφεται ένδοξα στο παγκόσμιο πάνθεον. Στην λίστα των 100 καλύτερων φωτογραφιών του TIME.
Ο Κωνσταντίνος γεννήθηκε και μεγάλωσε στις Σέρρες και όπως λέει δεν έχει κρατήσει ιδιαίτερη σχέση με την περιοχή, ήρθε στη Θεσσαλονίκη το 2003 όποτε και πέρασε στα ΤΕΙ Πληροφορικής, όταν δεν είναι πίσω από τον υπολογιστή ή την κάμερα ασχολείται με την κόρη του, αν και δεν υπάρχει ιδιαίτερος προσωπικός χρόνος.
Τα αγαπημένα του μέρη στην πόλη είναι το Καπάνι και η Στοά Μοδιάνο, αφού όπως λέει εκεί συνδέονται στοιχεία του παρελθόντος και του παρόντος τονίζοντας βέβαια πως η περιοχή βιώνει εγκατάλειψη, τα τελευταία χρόνια, περνώντας από την ομορφιά του τόπου στην αποτρεπτική περιοχή. Εκείνο που δεν αντέχει στην Θεσσαλονίκη είναι το κυκλοφοριακό.
Το ενδιαφέρον του για την φωτοδημοσιογραφία ξεκίνησε όταν κατά την διάρκεια σεμιναρίων ένας από τους πρώτους του δάσκαλους στο φωτογραφικό κέντρο Stereosis, ο Άγγελος Ζυμάρας, παρουσίασε εικόνες του Αλέξανδρου Μιχαηλίδη, μαθητή και αυτός της Stereosis.
“Έτσι ξεκίνησα να βγαίνω στο δρόμο και να καλύπτω θέματα της επικαιρότητας. Τον πρώτο καιρό δημοσίευα τα φωτορεπορτάζ σε δικτυακές πλατφόρμες εκείνης της εποχής (πχ demotix). Η πρώτη συνεργασία με Ελληνικό πρακτορείο έρχεται το 2012 στις βουλευτικές εκλογές, με το πρακτορείο FOS Photos. Είχε δημοσιευθεί μια φωτογραφία μου από προεκλογική συγκέντρωση των ΑΝΕΛ, από τον πρώτο γύρο τον εκλογών, σε μια γκαλερί στο site της Guardian, την οποία και είδανε στο πρακτορείο και έτσι ήρθαν σε επικοινωνία μαζί μου ώστε να ξεκινήσουμε συνεργασία από εκείνη την στιγμή και τον δεύτερο γύρο των εκλογών που θα ακολουθούσε με προεκλογικές συγκεντρώσεις κλπ. Το FOS ήταν ένα καινούριο πρακτορείο στο χώρο του φωτορεπορτάζ και έδινε έμφαση, όπως και εγώ, στην «διαφορετική» εικόνα. Έπειτα από κάποια χρόνια με τον Μενέλαο Μυρίλλα, τον Νίκο Παλαιολόγο και τον Νίκο Λιμπερτά ιδρύσαμε την δική μας ομάδα, το SOOC.”
Διηγείται δύο στιγμές που τα συναισθήματα του υπερίσχυσαν κατά την διάρκεια του φωτορεπορτάζ.
“Μια στιγμή φόβου που θυμάμαι είναι από τα σύνορα Τουρκίας – Συρίας, από την πλευρά της Τουρκίας απέναντι από το Κομπάνι. Κινούμασταν με το αμάξι παράλληλα των συνόρων μαζί με των φωτορεπόρτερ του Γαλλικού Πρακτορείου (AFP) Άρη Μεσσίνη. Τις προηγούμενες ημέρες είχανε αναφερθεί κάποιες απαγωγές ανθρώπων των media στην περιοχή των συνόρων από μέλη του ISIS τα οποία περνούσαν τα σύνορα με αυτό το σκοπό. Ήταν η πρώτη ημέρα μου στην περιοχή και ήμουν αρκετά ανήσυχος! Συγκινητική στιγμή θα χαρακτήριζα την εικόνα με την κυρία Παναγιώτα (ή Γιούλα όπως θέλουν να την φωνάζουν) στο χωριό Γούβες, κατά την διάρκεια των πυρκαγιών του Αυγούστου.”
Σχετικά με το επάγγελμα του φωτορεπόρτερ στην Ελλάδα, σχολιάζει πως η κατάσταση είναι δύσκολη.
“Τα πράγματα είναι δύσκολα ειδικά αν προσπαθείς να βιοποριστείς μόνο από το πολιτικό/κοινωνικό φωτορεπορτάζ. Δεν υπάρχουν πλέον τόσα πολλά μέσα που να μπορούν να απορροφήσουν φωτογραφικές δουλειές. Τα περιοδικά στην ουσία δεν υπάρχουν και οι εφημερίδες δεν ενδιαφέρονται συνήθως για κάποια διαφορετική προσέγγιση και φυσικά να πληρώσουν για αυτήν έξτρα. Διαδικτυακά υπάρχουν κάποια ενημερωτικά site που μπορούν να απορροφήσουν τέτοιες δουλειές αλλα δεν είναι αρκετά.”
Όσον αφορά τους κινδύνους της δουλειάς δηλώνει πως είναι αρκετοί, με μεγαλύτερη έμφαση αυτών που αφορούν στις αντιδράσεις των ανθρώπων.
“Οι κίνδυνοι στο φωτορεπορτάζ είναι αρκετοί (πέτρες, μολότοφ, αστυνομικοί, κροτίδες, κλοπές), αλλά όταν ξέρεις από που προέρχονται μπορείς να πάρεις τα μέτρα σου και να προφυλαχτείς. Όμως στη δουλειά αυτή κατά κύριο λόγο έρχεσαι σε επαφή με ανθρώπους, και για κάποιο περίεργο λόγο δεν είμαστε συμπαθείς. Ο κόσμος είναι πλέον αρκετά καχύποπτος, επιφυλακτικός και επιθετικός (βλέπε διαδηλώσεις) απέναντι σε όποιον κρατάει κάμερα. Για εμένα αυτές είναι οι πιο δύσκολες στιγμές, όταν περιβάλλεσαι από όχλο και η κουβέντα ενός μπορεί να τους στρέψει όλους εναντίον σου. Στο ξεκίνημα μου ήμουν πιο χαλαρός, δεν είχα συναντήσει ανθρώπους που μου ζητούσαν τον λόγο που τραβάω φωτογραφίες, πλέον είμαι πιο διστακτικός με τους ανθρώπους Η έκφραση “γιατί τραβάς φωτογραφίες” έχει γίνει πια καθημερινότητα, βέβαια ακόμη στην Ελλάδα δεν υπάρχει νόμος που μας απαγορεύει να φωτογραφίζουμε σε δημόσιο χώρο. Από την άλλη, αν μιλήσουμε για δυσκολίες, η πρόσβαση λόγου χάριν σε νοσοκομεία αυτή την περίοδο είναι δύσκολη, στην χώρα μας παίζει ρόλο το ποιος είσαι ή σε ποιο μέσο εργάζεσαι για να σου δώσει κάποιος την άδεια να μπεις σε έναν χώρο.”
Φέτος η συγκλονιστική λήψη του στην Εύβοια, που απεικόνιζε την κυρία Παναγιώτα σε βουβή κραυγή μπροστά στο φλεγόμενο σπίτι της, συμπεριλήφθηκε στις 100 καλύτερες φωτογραφίες του χρόνου στην λίστα του σπουδαίου ειδησεογραφικού περιοδικού ΤΙΜΕ.
“Μόνο η επιλογή της εικόνας στις 100 σημαντικότερες της χρονιάς από ένα σημαντικό ειδησεογραφικό περιοδικό όπως το Time είναι μια πολύ ευχάριστη εξέλιξη πόσο μάλλον και σαν ένα από τα 4 εξώφυλλα που διάλεξε το περιοδικό για να παρουσιάσει την επιλογή του στα social media. Θα πρέπει να αναφέρω ότι δεν εχει κυκλοφορήσει το περιοδικό στην έντυπη έκδοση με αυτά τα εξώφυλλα.”
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Περιγράφει εκείνες τις ημέρες στην Εύβοια.
“Έφτασα στο νησί την Κυριακή 8 Αυγούστου μαζί με άλλους συναδέλφους από την Αθήνα, όπου και βρισκόμουν τις 2 προηγούμενες ημέρες για την κάλυψη των πυρκαγιών εκεί. Κατευθυνθήκαμε προς το χωριό Γούβες στη βόρεια Εύβοια το οποίο πλησίαζε η φωτιά. Δεν μπορούσαμε να προσεγγίσουμε άλλα χωριά που απειλούνταν εκείνη τη στιγμή επειδή οι δρόμοι ήταν κλειστοί λόγω της πυρκαγιάς. Η φωτιά στην Εύβοια έκαιγε ήδη μια βδομάδα χωρίς έντονους ανέμους και αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο ουρανός να είναι καλυμμένος με ένα παχύ στρώμα καπνού το οποίο λόγω του ήλιου έδινε μια πορτοκαλί απόχρωση στο τοπίο. Όσο πλησίαζε η πυρκαγιά γινόταν πιο έντονο. Όταν η φωτιά άρχισε να πλησιάζει απειλητικά το χωριό, άφησα το σημείο όπου παρατηρούσαμε πανοραμικά την κατεύθυνσή της και κατευθύνθηκα ανάμεσα στα σπίτια ώστε να καταγράψω τις αντιδράσεις και τις προετοιμασίες των κατοίκων οι οποίοι δεν εκκένωσαν το χωριό (όπως τους είχαν ζητήσει από τις αρχές) ώστε να είναι εκεί και να προστατέψουν το χωριό.”
Παρέμεινε στο νησί άλλες 5 ημέρες στις οποίες τα πύρινα μέτωπα είχαν σβήσει κατά το μεγαλύτερο μέρος τους και οι πυροσβεστικές δυνάμεις με την βοήθεια και των κατοίκων προσπαθούσαν να ελέγξουν τις αναζωπυρώσεις, όπως λέει.
“Αυτό που κρατάω από τις πυρκαγιές στη βόρεια Εύβοια, είναι ο αγώνας των κατοίκων να προστατέψουν τα χωριά και τις περιουσίες τους από τη φωτιά, χωρίς την αναμενόμενη στήριξη από την πολιτεία. Η αγωνία αλλά και η απόγνωση που έβλεπες στα πρόσωπά τους, όταν οι φλόγες πλησίαζαν τα χωριά, ήταν συγκλονιστική. Ο καθένας είχε το ρόλο του. Άλλος με τη μηχανή να τροφοδοτεί με νερά κατοίκους και πυροσβέστες στα σημεία πυρόσβεσης, άλλοι με τις κλάρες (κλαδιά) στα χέρια να σβήνουν μικροεστίες, άλλοι με γεωργικά μηχανήματα να ανοίγουν ζώνες μέσα στο δάσος για να ανακοπεί η πορεία της φωτιάς αλλά και να βοηθήσουν στην κίνηση των πυροσβεστών. Η συμβολή τους καθοριστική.”
Συνεργάζεται με το πρακτορείο Bloomberg από το 2013. Επιπρόσθετα ο Κωνσταντίνος είναι ιδρυτικό μέλος στο φωτογραφικό πρακτορείο SOOC.
“Ξεκινήσαμε το 2014, θέλαμε να προσφέρουμε κάτι πιο ποιοτικό με έμφαση στην εικόνα και την αφήγηση του γεγονότος μέσω των εικόνων. Εικόνα η οποία θα μπορούσε να παρουσιάζει το γεγονός αλλά να έχει και μια δεύτερη ανάγνωση, όποτε αυτό είναι δυνατόν. Αυτή τη στιγμή είμαστε πέντε άτομα σταθερά, ο Μενέλαος Μυρίλλας, ο Νίκος Παλαιολόγος, ο Δημήτρης Καπάνταης και ο Άρης Οικονόμου βρίσκονται στην Αθήνα και εγώ στη Θεσσαλονίκη. Στην ομάδα ήταν και ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης όσο βρισκόταν στην Αθήνα, μας έφυγε όμως μετανάστης στις Βρυξέλλες και πλέον μας στέλνει ανταποκρίσεις σε σημαντικά θέματα. Όποτε χρειαζόμαστε βοήθεια ή όταν δεν έχουμε κάποιο θέμα που μας ενδιαφέρει, συνεργαζόμαστε και με άλλους ελεύθερους φωτορεπόρτερ.”
Στο σήμερα όλοι είμαστε χρήστες των κινητών και έχουμε γίνει δυνητικοί φωτορεπόρτερ, δημιουργείται ένα κενό στις θέσεις εργασίας.
“Οι περισσότερες ενημερωτικές ιστοσελίδες έχουν δημοσιογράφους στο δρόμο οι οποίοι είναι επιφορτισμένοι και με την δουλειά του φωτογράφου/εικονολήπτη. Αυτή η τακτική δημιουργεί αμέσως αμέσως πρόβλημα στη δική μας δουλειά αφού δεν υπάρχει ενδιαφέρον για συνεργασία με κάποιον ελεύθερο επαγγελματία φωτορεπόρτερ ή φωτοειδησεογραφικό πρακτορείο. Όσον αφορά τους δισταγμούς, έχει τύχει, αλλά αφορά την δική μου ηθική προσέγγιση απέναντι στα θέματα και στους ανθρώπους που φωτογραφίζω, εκεί ναι ενδεχομένως έχω περισσότερες αναστολές σε σχέση με άλλους συναδέλφους, αυτό δεν είναι καλό για την δουλειά μου, αλλά προσπαθώ όσο γίνεται να είμαι διακριτικός και να μην είμαι επεμβατικός προς το θέμα. Στην συγκεκριμένη δουλειά, αγαπώ το γεγονός του ό,τι βρίσκομαι στην καρδιά των γεγονότων, έχω άμεση και δική μου άποψη για τα θέματα της επικαιρότητας και σίγουρα το κυριότερο της δουλειάς μας είναι η ελευθερία, δεν είσαι κλεισμένος σε έναν χώρο πολλές ώρες, αλλάζεις διαρκώς παραστάσεις.”
