Μαύρο, άσπρο και αποχρώσεις του γκρι στην ελληνική αρχιτεκτονική
Οι ελληνικές πόλεις, άσχετα με το αν τις βλέπουμε άσχημες ή όμορφες, είναι πολύ αόριστες, είναι οι αποχρώσεις του γκρι.
Λέξεις: Χρήστος Λαζάρου
Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν επαφή με την ελληνική πραγματικότητα μπορούν με αυτοπεποίθηση να συμπεράνουν ότι η συλλογική νοοτροπία των Ελλήνων είναι αρκετά προβληματική.
Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Ελλάδα είναι τριτοκοσμική χώρα. Ωστόσο οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι απέχουμε έτη φωτός από άλλες προηγμένες δυτικές χώρες σε θέματα τεχνολογίας, συμπεριφοράς, εκπαίδευσης και οικονομίας.
Πολλοί σύγχρονοι αλλά και παλαιότεροι στοχαστές που ασχολήθηκαν με την ελληνική νοοτροπία, στην προσπάθεια τους να βρουν μια λύση, επισήμαναν τη δυαδικότητα – το διπολικό σύνδρομο της ελληνικής σκέψης.
Με λίγα λόγια, η ελληνική κοινωνία βλέπει τα πράγματα είτε άσπρα είτε μαύρα. Κάθε θέμα και τομέας της καθημερινότητας τοποθετείται σε αντίπαλα στρατόπεδα. Ολυμπιακός εναντίον Παναθηναϊκού, Ελλάδα εναντίον Τουρκίας, στρέιτ εναντίον γκέι, φιλελεύθεροι εναντίον κουμουνιστών, τεχνολογία εναντίον θρησκείας, Άθενς εναντίον Σαλόνικα κτλ.
Με κάποιον παρόμοιο τρόπο αντιλαμβανόμαστε και την αστική αρχιτεκτονική της χώρας. Για παράδειγμα. Πριν μερικά χρόνια ζούσα στην Λισαβόνα και με επισκέφθηκε ο παππούς μου. Αφού του έδειξα την υπέροχη αυτή πόλη τον ρώτησα πώς του φάνηκε. Μου απάντησε ότι η Λισαβόνα είναι πανέμορφη αλλά η Θεσσαλονίκη, η πόλη όπου μένει, είναι σαφώς καλύτερη.
Εκεί μου πέσαν τα μαλλιά.
Ο παππούς μου ανήκει στην κατηγορία των ανθρώπων που αγαπάνε τυφλά τον τόπο τους και επιμένουν χωρίς επιχειρήματα ότι οι ελληνικές πόλεις είναι ομορφότερες και ανώτερες από όλες τις άλλες. Αντίστοιχα υπάρχουν άνθρωποι σε μια άλλη ομάδα της κοινωνίας που νιώθουν αηδία για την ελληνική αστική αρχιτεκτονική. Εγώ μάλλον ανήκω στην δεύτερη ομάδα.
Πως όμως όλα αυτά επηρεάζουν την ψυχοσύνθεση του ελληνικού λαού; Όπως έχω γράψει και παλιότερα, οι ελληνικές πόλεις, άσχετα με το αν τις βλέπουμε άσχημες ή όμορφες, είναι πολύ αόριστες, είναι οι αποχρώσεις του γκρι. Η κυρίαρχη, ανώνυμη, μοντέρνα αρχιτεκτονική της περίφημης πολυκατοικίας στα μάτια μας δεν μοιάζει ούτε παραδοσιακή, ούτε σύγχρονη, ούτε ελληνική ούτε σωστή και ούτε λάθος. Πρόκειται για ένα μεταλλαγμένο υβρίδιο μιζέριας που μας πολώνει.
Η αοριστία και το μπέρδεμα που προκαλεί στον ψυχισμό του περιπατητή η ελληνική πόλη τον ωθεί να αγαπάει και να προσμένει άκρα και εντάσεις. Δεν είναι τυχαία άλλωστε τα παραδείγματα του κέντρου πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος αλλά και της Νέας παραλίας της Θεσσαλονίκης.
Είναι δυο πρόσφατα έργα – αρχιτεκτονήματα όπου οι δημιουργοί τους εφάρμοσαν πολύ έντονη οριοθέτηση, άξονες και καθαρότητα στην αισθητική των σχεδιασμών τους. Με άλλα λόγια τα έργα αυτά είναι πολύ ξεκάθαρα μορφολογικά και δίνουν στον θεατή το αίσθημα της τάξης και της ακεραιότητας.
Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το χάος της ελληνικής πόλης. Και το ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και η Νέα παραλία Θεσσαλονίκης αγαπήθηκαν δυνατά από τους πολίτες και εκφράζουν την ανάγκη των ανθρώπων για προτάσεις χωρίς αοριστία.
Όπως είπα και παραπάνω όμως, είναι μάλλον αρνητικό να επιμένουμε σε μια νοοτροπία αυστηρής κατηγοριοποίησης τύπου μαύρο άσπρο. Είναι πλέον καιρός να αντιληφθούμε τις παθογένειες του εγκεφάλου μας και να ξεριζώσουμε τα ερεθίσματα που προκαλούν την ασθένεια, δηλαδή εν προκειμένω την ανώνυμη μοντέρνα αρχιτεκτονική της πολυκατοικίας.
