Μεταλλάξεις: Μάχη μακράς διάρκειας – Οι ιδιαιτερότητες, τα εμβόλια, οι κίνδυνοι

Την ώρα που τα εμβόλια έδειχναν ότι μπορούν να αποτελέσουν έναν φάρο για έξοδο από το τούνελ της πανδημίας, οι μεταλλάξεις των τελευταίων εβδομάδων και η σταδιακή αύξηση των κρουσμάτων που σχετίζονται με αυτές παγκοσμίως, έχουν προκαλέσει νέο κύμα έντονης ανησυχίας στην επιστημονική κοινότητα, αλλά και την κοινή γνώμη.

Τα τελευταία 24ωρα συναγερμός σημειώθηκε και στην Ελλάδα έπειτα από την ταυτοποίηση 173 θετικών δειγμάτων για το μεταλλαγμένο στέλεχος Β.1.1.7/UK lineage και ένα μεταλλαγμένο στέλεχος Lineage B.1.351/South Africa του ιού SARS-CoV-2.

Οι ιδιαιτερότητες της κάθε μετάλλαξης

Βρετανική μετάλλαξη

Είναι γνωστή και ως B117, ενώ διαγνώστηκε πρώτα στο Ηνωμένο Βασίλειο, στις αρχές Δεκεμβρίου, με 19 περιπτώσεις μόλυνσης.

Οι επιστήμονες έκρουσαν αμέσως τον κώδωνα καθώς αλλάζει η πρωτεϊνική ακιδα, με τον ιό να γίνεται πιο μεταδοτικός.

Στη συνέχεια, ο Βρετανός πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον, βασιζόμενος σε επίσημα στοιχεία, διεμήνυσε ότι η νέα μετάλλαξη είναι κατά 70% πιο μεταδοτική και κατά 30% πιο θανατηφόρα.

Συνέπεια της μόλυνσης από το μεταδοτικό στέλεχος ήταν να αυξηθεί το επίπεδο θνησιμότητας στους άνω των 60 ετών.

Ακόμη, παρατηρήθηκαν και αλλαγές στα συμπτώματα εξαιτίας της μετάλλαξης, καθώς σε μεγαλύτερο βαθμό εμφανιζόταν πονόλαιμος και μϋική αδυναμία.

Μετάλλαξη Νότιας Αφρικής

Η μετάλλαξη, γνωστή και ως 501Y.V2, πρωτοεμφανίστηκε στη Νότια Αφρική τον Δεκέμβριο.

Εκείνο τον μήνα, αύξησε σε ποσοστό της τάξης του 90% τον αριθμό των κρουσμάτων στην περιοχή.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι 50% πιο μεταδοτική από τις άλλες μεταλλάξεις, καθώς θεωρείται ότι εισβάλλει πιο εύκολα στα ανθρώπινα κύτταρα.

Πριν από λίγο διάστημα, είχε εκφραστεί η ανησυχία ότι η συγκεκριμένη μετάλλαξη θα καταστήσει ανεπαρκή τα εμβόλια για το λόγο ότι κάνει τον ιό ανθεκτικό στα αντισώματα.

Εξαιτίας της παραλλαγής που εμφανίστηκε στα τέλη του περασμένου έτους, τέθηκαν σε εφαρμογή ταξιδιωτικές απαγορεύσεις ανά τον κόσμο.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η ικανότητα των αντισωμάτων να εξουδετερώσουν τον ιό μειώθηκε οκτώ φορές με τη νέα παραλλαγή.

Μετάλλαξη Βραζιλίας

Η συγκεκριμένη μετάλλαξη, γνωστή και ως P.1, εντοπίστηκε για πρώτη φορά σε τέσσερις ταξιδιώτες στο αεροδρόμιο Χανέντα έξω από το Τόκιο της Ιαπωνίας.

Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η παραλλαγή είναι επίσης πιο μεταδοτική από άλλες, χωρίς ωστόσο κάτι τέτοιο να έχει αποδειχθεί επίσημα μέχρι στιγμής.

Το στέλεχος διαδόθηκε, πάντως, με μεγάλη ταχύτητα, καθώς σε ορισμένες περιοχές της Βραζιλίας, αντιπροσωπεύει περίπου το ήμισυ των νέων μολύνσεων.

Δεν είναι σαφές εάν η παραλλαγή προκαλεί σοβαρότερη νόσηση, η οποία κατ’επέκταση θα οδηγήσει σε περισσότερες νοσηλείες και θανάτους.

Ωστόσο, υπάρχουν ήδη ανησυχίες ότι, όπως και η νοτιοαφρικανική παραλλαγή, μπορεί να είναι ανθεκτική στα αντισώματα.

Τι έλεγαν οι ειδικοί τον Δεκέμβριο

«Η νέα μετάλλαξη δεν είναι πιο επικίνδυνη» καθησύχαζαν οι ειδικοί στα τέλη Δεκεμβρίου, με την κατάσταση ωστόσο να αλλάζει άρδην μετά από λίγες εβδομάδες.

Σύμφωνα με έρευνα Βρετανών επιστημόνων η νέα μετάλλαξη του κορονοϊού SARS-CoV-2 που πρωτοεμφανίσθηκε στη Βρετανία και αργότερα ανιχνεύθηκε σε αρκετές ακόμη χώρες, αν και μεταδίδεται πιο εύκολα, δεν φαίνεται να προκαλεί πιο σοβαρή νόσο Covid-19 σε σχέση με τις άλλες μεταλλάξεις του ιού.

Η μελέτη του αγγλικού οργανισμού δημόσιας υγείας Public Health England συνέκρινε 1.769 ανθρώπους που μολύνθηκαν με τη νέα μετάλλαξη, με ισάριθμα άτομα που μολύνθηκαν από άλλα στελέχη του κορονοϊού. Οι δύο ομάδες, με διάμεση ηλικία τα 35 χρόνια, είχαν μεγάλες ομοιότητες από άποψη ηλικίας, φύλου, τόπου διαμονής και χρόνου διενέργειας διαγνωστικού τεστ.

Από τους 42 ανθρώπους που εισήχθησαν στο νοσοκομείο, οι 16 (ποσοστό 0,9%) ανήκαν στην πρώτη ομάδα της νέας μετάλλαξης, ενώ οι 26 στη δεύτερη (ποσοστό 1,5%). Από άποψη σοβαρότητας της λοίμωξης, η οποία μελετήθηκε σε 1.340 και 1.360 άτομα των δύο ομάδων αντίστοιχα, δεν υπήρχε ιδιαίτερη διαφορά, καθώς πέθαναν 12 άτομα της πρώτης ομάδας (ποσοστό 0,89%), έναντι δέκα της δεύτερης (0,73%).

«Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της μελέτης δεν βρήκαν στατιστικά σημαντική διαφορά στις νοσηλείες και στη θνητότητα σε βάθος 28 ημερών ανάμεσα στις δύο ομάδες», συμπέραναν οι ερευνητές, σύμφωνα με το πρακτορείο Ρόιτερς. Επίσης, δεν διαπιστώθηκε σημαντική διαφορά, όσον αφορά την πιθανότητα επαναλοίμωξης με τη νέα μετάλλαξη, σε σχέση με τις υπόλοιπες (δύο περιπτώσεις στην πρώτη ομάδα, έναντι τριών στη δεύτερη).

Από την άλλη, το ποσοστό δευτερογενών λοιμώξεων ή η αναλογία των στενών επαφών των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων που στη συνέχεια μολύνονται και οι ίδιοι, είναι μεγαλύτερο στην περίπτωση όσων έχουν μολυνθεί με τη νέα μετάλλαξη του κορονοϊού (15,1%), σε σχέση με τις άλλες μεταλλάξεις (9,8%) γεγονός που συνιστά ένδειξη για αυξημένη μεταδοτικότητα της νέας μετάλλαξης.

Πρώτες ενδείξεις για θετική επίδραση των εμβολίων στο Ηνωμένο Βασίλειο

ECDC

Στο μεταξύ, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) έδινε τον Δεκέμβριο στη δημοσιότητα μια νέα έκθεση του σχετικά με τον κίνδυνο εξάπλωσης της νέας μετάλλαξης στην Ευρώπη. Μεταξύ άλλων, η έκθεση αναφέρει ότι:

* Οι ιοί υφίστανται συνεχώς μεταλλάξεις, συνεπώς η εμφάνιση νέων μεταλλάξεων στον κορωνοϊό είναι κάτι αναμενόμενο και από μόνο του δεν αποτελεί πηγή ανησυχίας, καθώς ο SARS-CoV-2 δεν αποτελεί εξαίρεση.

* Πολλές χιλιάδες μεταλλάξεις του νέου κορωνοϊού ήδη κυκλοφορούν στον κόσμο και περισσότερες θα εμφανισθούν στο μέλλον, οι περισσότερες από τις οποίες πιθανότατα δεν θα έχουν την παραμικρή επίπτωση στη μεταδοτικότητα ή στη σοβαρότητα της νόσου.

* Έως τις 28 Δεκεμβρίου, η νέα μετάλλαξη (VOC 202012/01) βρέθηκε σε 13 ευρωπαϊκές χώρες και άλλες 11 εκτός Ευρώπης. Δεν συνδέονταν όλες οι περιπτώσεις με ταξίδια από/προς τη Βρετανία, συνεπώς δεν μπορεί να αποκλεισθεί πλέον η διαρκής κυκλοφορία της μετάλλαξης διεθνώς. Αναμένεται έτσι ότι τις επόμενες εβδομάδες θα ανακοινωθούν περισσότερες περιπτώσεις (σ.σ. ήδη οι ΗΠΑ μόλις βρήκαν το πρώτο κρούσμα στο Κολοράντο). Μέχρι στιγμής δεν έχει εντοπισθεί στην Ελλάδα.

* Μια άλλη μετάλλαξη (501.V2), η οποία συνδέεται με ταξίδια στη Νότια Αφρική, έχει επίσης βρεθεί στην Ευρώπη, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό (δύο μόνο επιβεβαιωμένα κρούσματα στη Βρετανία και ένα στη Φινλανδία).

* Πολλές μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη για να δοθούν απαντήσεις στα έως τώρα αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τις νέες μεταλλάξεις, όπως η επίπτωση τους στην πορεία της νόσου και στην αποτελεσματικότητα των εμβολιασμών.

* Τα ευρωπαϊκά κράτη καλούνται να κάνουν γενετικές αναλύσεις αντιπροσωπευτικών δειγμάτων από άτομα που έχουν διαγνωσθεί θετικά στον κορονοϊό, προκειμένου να εντοπίζουν έγκαιρα νέες μεταλλάξεις. Επίσης να συνεχίσουν να επιτηρούν τυχόν απότομες αλλαγές στη μεταδοτικότητα ή στη σοβαρότητα της Covid-19. Ακόμη, να συνιστούν την αποφυγή όλων των μη αναγκαίων ταξιδιών από και προς τις χώρες με πολλά περιστατικά της νέας μετάλλαξης.

Ο επικεφαλής επιστήμονας του ECDC Μάικ Κάτσπολ δήλωσε ότι «μολονότι δεν υπάρχουν στοιχεία ότι οι νέες μεταλλάξεις που ανιχνεύθηκαν, προκαλούν πιο σοβαρή νόσο, τα προκαταρκτικά ευρήματα δείχνουν πως μπορεί αυτές να είναι πιο μεταδοτικές. Ο κίνδυνος είναι μεγάλος ότι θα υπάρξει περαιτέρω εξάπλωση αυτών των νέων μεταλλάξεων στην Ευρώπη, οδηγώντας σε περισσότερες νοσηλείες και θανάτους, καθώς και σε αυξημένη πίεση στα συστήματα υγείας. Είναι συνεπώς ουσιώδη τα μέτρα όπως η συνέχιση των μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων, καθώς και οι βελτιωμένοι μηχανισμοί επιτήρησης, διάγνωσης, ιχνηλάτησης και ανίχνευσης».

Η βραζιλιάνικη μετάλλαξη σάρωσε πόλη που είχε ανοσία της αγέλης από το πρώτο κύμα

Στα μέσα Ιανουαρίου η μετάλλαξη του ιού που εντοπίστηκε στη Βραζιλία, για την οποία υπάρχει φόβος ότι μπορεί να επαναμολύνει ανθρώπους που ανάρρωσαν ήδη από κορονοϊό, υπάρχει στη Μεγάλη Βρετανία, σύμφωνα με όσα δήλωσε Βρετανίδα κορυφαία επιστήμονας. Η καθηγήτρια Γουέντι Μπάρκλεϊ, λοιμωξιολόγος από το Imperial College του Λονδίνου τόνισε: “Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι της βραζιλιάνικης μετάλλαξης. Ένας από αυτούς έχει εντοπιστεί στη Μεγάλη Βρετανία και ο άλλος όχι”.

Τότε άρχισαν να αυξάνονται οι φόβοι ότι άνθρωποι που ανάρρωσαν από κορονοϊό μπορεί να μην έχουν ανοσία στη βραζιλιάνικη μετάλλαξη του ιού, καθώς οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η μετάλλαξη πυροδότησε ένα εκρηκτικό δεύτερο κύμα στην πολιτεία του Αμαζονίου.

Στην πρωτεύουσα Μανάους, που βρίσκεται στην καρδιά του δάσους του Αμαζονίου, υπάρχουν αναφορές ότι πτώματα πρέπει να αποθηκεύονται σε καταψύκτες ενώ οι ασθενείς μεταφέρονται σε διαφορετικές πολιτείες λόγω της χρόνιας έλλειψης οξυγόνουν και νοσοκομειακών κλινών. Είναι η δεύτερη φορά που η πόλη των δύο εκατ. κατοίκων πλήττεται από τον ιό μετά τους 100 θανάτους την ημέρα την περίοδο της άνοιξης. Εκείνη την εποχή σοκ είχαν προκαλέσει οι εικόνες από drone όπου έσκαβαν τεράστιους τάφους στο δάσος στις παρυφές της πόλης. Ο ιός ήταν τόσο έντονος που κάποιοι ερευνητές πίστεψαν ότι η Μανάους είχε επιτύχει την ανοσία της αγέλης αφού μία έρευνα σημείωσε ότι περισσότερο από το 70% του πληθυσμού είχε μολυνθεί. Τώρα αυξάνονται οι φόβοι ότι η μετάλλαξη του κορονοϊού, που θεωρείται πολύ πιο μολυσματική από τα προηγούμενα στελέχη του, μπορεί να εξελιχθεί και να ξεπεράσει την ανοσία του παρελθόντος από παλαιότερες εκδόσεις του ιού.

Μία Βραζιλιάνα νοσοκόμα που είχε μολυνθεί την άνοιξη από τον κορονοϊό επαναμολύνθηκε τον Οκτώβριο από τη νέα μετάλλαξη με τα συμπτώματα τη δεύτερη φορά να είναι πολύ πιο βαριά. Οι ερευνητές λένε πως η Μανάους είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στον κορονοϊό επειδή έχει υψηλά επίπεδα κοινωνικής στέρησης με τους εργάτες να ζουν σε πυκνοκατοικημένες γειτονιές. Επίσης είναι ζώνη ελεύθερων συναλλαγών και μία από τις μεγαλύτερες εξαγωγούς πόλεις της Βραζιλίας, με συχνή κίνηση από την Ευρώπη και την Ασία.

Σε απάντηση στη νέα μετάλλαξη, η Βρετανία έχει απαγορεύσει όλα τα ταξίδια από τη Νότια Αμερική, την Πορτογαλία, τον Παναμά και το Πράσινο Ακρωτήρι σε μια προσπάθεια να την εμποδίσει να προκαλέσει καταστροφή στη Μεγάλη Βρετανία. Αξιωματούχοι προσπαθούν ήδη να θέσουν υπό έλεγχο μια σούπερ μολυσματική παραλλαγή, που αρχικά βρέθηκε στο Κεντ.

Οι μεταλλάξεις εξαπλώνονται αστραπιαία

Σε συνολικά 70 χώρες σε όλο τον κόσμο έχει εξαπλωθεί η μετάλλαξη της Βρετανίας, ενώ η μετάλλαξη της Νότιας Αφρικής έχει εντοπιστεί σε 31 χώρες και εκείνη της Βραζιλίας σε 8 χώρες, σύμφωνα με τα τελευταία επικαιροποιημένα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα ο Παγκόσμιος Οργανισμό Υγείας πριν από λίγες ημέρες.

Η διασπορά της βρετανικής μετάλλαξης εντείνεται ολοένα και περισσότερο, καθώς πριν από μια εβδομάδα είχε εντοπιστεί σε 53 χώρες. Και ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο, η συχνότητα εμφάνισης των κρουσμάτων COVID-19 εξαιτίας της μετάλλαξης παρουσίασε μεγάλη αύξηση από τις αρχές Δεκεμβρίου 2020 έως και στις αρχές Ιανουαρίου 2021, στο δεύτερο δεκαήμερο του Ιανουαρίου παρατηρείται μια φθίνουσα τάση, μετά την εφαρμογή αυστηρών μέτρων δημόσιας υγείας.

Ανάλογη πτώση παρατηρείται στη Δανία, την Ιρλανδία και τις Κάτω Χώρες, όπου πραγματοποιήθηκε τοπική μετάδοση της ίδιας μετάλλαξης VOC 202012/01.

Από την άλλη, η μετάλλαξη της Νότιας Αφρικής καταγράφεται σε 31 χώρες, σε οκτώ περισσότερες από την περασμένη εβδομάδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Π.Ο.Υ, παρά την εκρηκτική αύξηση των κρουσμάτων το πρώτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου στη Νότια Αφρική η διασπορά παρουσιάζει ύφεση.

Πρόσφατες εργαστηριακές μελέτες σε περιορισμένο αριθμό ασθενών έδειξαν μάλιστα ότι η παραλλαγή 501Y.V2 είναι λιγότερο ευαίσθητη στην εξουδετέρωση αντισωμάτων, ενώ μπορεί να ξεφύγει από ανοσοαποκρίσεις που αποκτήθηκαν από προηγούμενη λοίμωξη, γεγονός που εγείρει ανησυχία.

Παράλληλα, συνεχίζονται οι μελέτες για την πλήρη κατανόηση της αποτελεσματικότητας των εμβολίων κατά της COVID-19 έναντι της παραλλαγής. Προκαταρκτικές in vitro μελέτες που χρησιμοποιούν ορούς από άτομα εμβολιασμένα με εμβόλιο Moderna mRNA-1273 COVID19 έδειξαν μείωση των εξουδετερωτικών αντισωμάτων σε σύγκριση με προηγούμενες παραλλαγές.

Όσον αφορά την μετάλλαξη της Βραζιλίας, ο Π.Ο.Υ ανακοίνωσε ότι έχει εντοπιστεί σε 8 χώρες. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες καταγράφονται στη Βραζιλία υψηλότερα επίπεδα κρουσμάτων σε σύγκριση με το διάστημα Σεπτεμβρίου- Νοεμβρίου 2020, ενώ αύξηση παρουσιάζουν και οι θάνατοι.

Σύψας: Επιστρέφουμε στην εποχή Γουχάν – Παντού οι μεταλλάξεις στην Ελλάδα

Με βάση τις προκαταρκτικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στο Μανάουας της Βραζιλίας διαπιστώθηκε ότι σημειώθηκε αύξηση του ποσοστού των κρουσμάτων που αναφέρονται στη μετάλλαξη. Έτσι ενώ τον Δεκέμβριο 2020 η αναλογία κρουσμάτων της μετάλλαξης έφταναν στο 52,2%, τον Ιανουάριο το ποσοστό διαμορφώθηκε στο 85,4% αποδεικνύοντας την τρέχουσα τοπική μετάδοση αυτής της παραλλαγής και τις ανησυχίες για αυξημένη μεταδοτικότητα. Ο Π.Ο.Υ τονίζει ότι απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να εκτιμηθεί εάν παρατηρούνται αλλαγές στη μεταδοτικότητα, τη σοβαρότητα ή την ανοσοαποκριση.

Εν τω μεταξύ, σε παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία παρουσιάζεται την τελευταία εβδομάδα μείωση της τάξεως του 15% στα κρούσματα, ενώ σημειώνεται αύξηση των θανάτων κατά 1%. Στην Ευρώπη η μείωση των κρουσμάτων ανέρχεται στο 20%, ενώ ανεπαίσθητη πτώση κατά 1% παρουσιάζουν οι αριθμοί των θανάτων. Ο υψηλότερος αριθμός κρουσμάτων καταγράφεται στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ρωσία και την Γαλλία, ενώ τους περισσότερους θανάτους κατέγραψαν το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Ρωσία.

Θα χρειαστούν νέα εμβόλια;

Σε πρόσφατες δημοσιεύσεις στα περιοδικό JAMA Network και nature αναφέρεται ο κίνδυνος των νέων στελεχών αναφορικά με το εμβόλιο SARS-CoV-2. H βιβλιογραφία ανασκοπείται από τους Καθηγητές της Ιατρικής του ΕΚΠΑ Δημήτριο Παρασκευή (Αναπληρωτής Καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνο Δημόπουλο (Πρύτανης ΕΚΠΑ).

Όλοι οι ιοί, συμπεριλαμβανομένου του SARS-CoV-2, μεταλλάσσονται. Οι μεταλλάξεις δημιουργούνται κατά τη διαδικασία του ιικού πολλαπλασιασμού. Οι περισσότερες μεταλλάξεις δεν επιφέρουν κάποια συνέπεια στις ιδιότητες του ιού αλλά μερικές μπορούν να το καταστήσουν πιο μολυσματικό ή απειλητικό για τον ξενιστή, δηλαδή τον άνθρωπο. Παραδείγματα αποτελούν τα στελέχη Β.1.1.7, ή Β.1.351 από Ηνωμένο Βασίλειο και Νότια Αφρική, αντίστοιχα.

Προς το παρόν δεν υπάρχουν ενδείξεις τα νέα στελέχη προκαλούν σοβαρότερη νόσο. Το στέλεχος του ιού από τη Νότιο Αφρική πιθανόν να είναι πιο μολυσματικό, κάτι που αν ισχύει, θα χρειαστεί να εφαρμοστούν αυστηρότερα περιοριστικά μέτρα για τον έλεγχο της διασποράς του.

Το κρίσιμο ερώτημα με το οποίο βρισκόμαστε αντιμέτωποι είναι αν τα νέα στελέχη του 2021 μπορούν να διαφύγουν της ανοσιακής απάντησης που επάγεται από τα εμβόλια.

Η προστασία έναντι του κορονοϊού SARS-CoV-19 προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από την ανοσιακή απάντηση έναντι της εξωτερικής πρωτεΐνης spike (S) του ιού. Η S-πρωτεΐνη είναι υπεύθυνη για την πρόσδεση του ιού στο κύτταρο στόχο και αποτελεί στόχο για τα εξουδετερωτικά αντισώματα έναντι του ιού (NAbs). Τα NAbs συνδέονται με την πρωτεΐνη S σε περιοχές, συνήθως εντός ή κοντά στην περιοχή δέσμευσης με τον υποδοχέα (RBD). Με αυτόν τον τρόπο, τα NAbs εμποδίζουν τον ιό να προσδεθεί στον υποδοχέα ACE2 στα ανθρώπινα κύτταρα.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Rockefeller, έδειξαν ότι οι μεταλλάξεις  του στελέχους από τη Νότιο Αφρική εντός της RBD περιορίζουν την εξουδετερωτική δράση των αντισωμάτων που επάγονται από το εμβόλιο mRNA σε ιούς στο εργαστήριο.  Μέχρι σήμερα δεν είναι σαφές αν η μειωμένη εξουδετερωτική δράση των αντισωμάτων έναντι του στελέχους από τη Νότιο Αφρική είναι αρκετή για να μειώσει σοβαρά την αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Τα αποτελέσματα των ερευνών έδειξαν ότι εμβόλιο της Moderna είναι αποτελεσματικό έναντι του στελέχους από τη Νότιο Αφρική αν και η ανοσιακή απάντηση μπορεί να μην είναι τόσο ισχυρή σε σχέση με άλλα στελέχη.

Παρόλα αυτά επειδή ο αρχικός τίτλος που επάγεται από τα εμβόλια είναι πολύ υψηλός η μείωση που παρατηρείται για το στέλεχος από τη Νότια Αφρική αναμένεται ότι δεν θα μειώνει στην πράξη την αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Παρόμοια εκτιμάται ότι ισχύει και για το εμβόλιο της Pfizer/Biontech. Συμπερασματικά, δεν αναμένουμε ουσιαστικό πρόβλημα από τη χρήση των εμβολίων που χρησιμοποιούν τεχνολογία mRNA για την πρόληψη νόσησης από μεταλλαγμένα στελέχη του Ηνωμένου Βασιλείου ή της Νότιας Αφρικής. Ειδικά για αυτά τα μεταλλαγμένα στελέχη είναι απαραίτητη η χορήγηση και των δύο δόσεων εμβολίου mRNA στα προβλεπόμενα χρονικά διαστήματα.

Δεδομένης της αύξησης εμφάνισης των στελεχών που παρουσιάζουν παρόμοια χαρακτηριστικά, θα πρέπει να γίνουν οι παρακάτω ενέργειες:

Πρώτον, στελέχη SARS-CoV-2 θα πρέπει να μελετώνται από άτομα που ενώ έχουν εμβολιαστεί με όλες τις δόσεις, εντούτοις μολύνονται

Δεύτερον, είναι αναγκαία η διεθνής συνεργασία για την ανάπτυξη αποτελεσματικού συστήματος γενωμικής επιτήρησης  προκειμένου να εντοπίσουν έγκαιρα τα νέα στελέχη μόλις αυτά εμφανιστούν.

Τρίτον, θα ήταν χρήσιμο να δημιουργηθεί μια κεντρική βιοτράπεζα δειγμάτων ορού από άτομα που έχουν εμβολιαστεί με εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να μελετηθούν άμεσα οι ιδιότητες οποιαδήποτε νέου στελέχους. Η βιοτράπεζα θα πρέπει να περιλαμβάνει δείγματα από όλα τα εγκεκριμένα εμβόλια, καθώς και εκείνα που βρίσκονται ακόμη σε δοκιμές φάσης 3.

Τέταρτον, είναι απαραίτητο να μειωθεί η παγκόσμια διασπορά νέων στελεχών, ιδίως του N501Y.V2 αλλά και του στελέχους από τη Βραζιλία. Ενώ είναι πιθανό ότι αυτά τα στελέχη είναι ήδη γνωστά στις ΗΠΑ, όσο πιο συχνά εισάγονται, τόσο πιθανότερο είναι να συμβούν γεγονότα υπερμετάδοσης, με πολύ σοβαρές συνέπειες για ευρύτερη εξάπλωση.

Πέμπτον, τα εμβόλια mRNA καθώς αυτά που περιέχουν απενεργοποιημένο ιό μπορούν να προσαρμοστούν στα νέα στελέχη. Τα αρχικά στάδια αυτής της διαδικασίας είναι αρκετά απλά και μπορούν να επιτευχθούν γρήγορα.

Έκτον, τα νέα στελέχη δεν μεταδίδονται αερογενώς με τρόπο όπως ο ιός της ιλαράς ούτε μπορούν να ταξιδεύσουν μεγάλες αποστάσεις. Η τήρηση των μέτρων προφύλαξης όπως η χρήση μάσκας, η τήρηση της φυσικής απόστασης, κ.λ.π. μπορεί να μειώσει  την εξάπλωσή τους. Λόγω της μεγαλύτερης μεταδοτικότητας, ενδεχομένως να βοηθάει η χρήση διπλής μάσκας.

Κυνηγητό με τον «εαυτό» του

Τον κώδωνα του κινδύνου για τη βραζιλιάνικη μετάλλαξη κρούει με ραδιοφωνικές του δηλώσεις ο καθηγητής Γενετικής του ΑΠΘ, Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης.

«Το στέλεχος της Βραζιλίας, αποτελεί ξεκάθαρα μια μετάλλαξη διαφυγής», τόνισε. «Δηλαδή σε μια περιοχή όπου υπήρχε μεγάλη εξάπλωση του covid, άρα και μεγάλος αριθμός πολιτών που είχαν αναρρώσει και είχαν αναπτύξει αντισώματα, ο κορονοϊός μεταλλάχθηκε για να “ξεγελάσει” το ανοσοποιητικό και να συνεχίσει να μεταδίδεται. Πριν από είκοσι μέρες περίπου υπήρχαν όχι ένα αλλά δύο άρθρα στο κορυφαίο περιοδικό Science γι αυτή τη μετάλλαξη και για το τι γίνεται στη Βραζιλία. Το στέλεχος της Βραζιλίας δεν έχει έρθει ακόμη στην Ελλάδα. Το στέλεχος αυτό μπορεί μάλλον να παραπλανήσει το ανοσοποιητικό μας σύστημα και να μας μολύνει και γι’ αυτό χρειάζεται να αναπτυχθούν καινούρια εμβόλια, που θα είναι αποτελεσματικά για το στέλεχος της Βραζιλίας. Δυστυχώς ήδη έχει εξαπλωθεί σε μερικές χώρες και της Ευρώπης και στην Ιαπωνία».

Ο κ. Τριανταφυλλίδης επισημαίνει βέβαια, ότι στην Ελλάδα, αρκεί η βρετανική μετάλλαξη για να ανησυχούμε: «Από τη στιγμή που μέσα σ΄ένα μήνα ήδη έχουμε διαπιστώσει 180 δείγματα στην Ελλάδα κυρίως στην Αττική όπου υπάρχει αυτό το στέλεχος πρέπει να υπάρχουν περίπου 1.000 κρούσματα, 1.000 φορείς. Έχει υψηλότερο βαθμό μεταδοτικότητας. Δεν έχει αυξημένη θνητότητα, αλλά ο κόσμος θα πρέπει να προσέχει 10 φορές περισσότερο σε σχέση με την Άνοιξη. Επειδή το βρετανικό στέλεχος έχει 70 μεγαλύτερη μεταδοτικότητα θα πρέπει όλα αυτά που βλέπουμε τον τελευταίο καιρό, οι διαδηλώσεις, οι συγκεντρώσεις, τα κορονοπάρτι, να περιοριστούν απ΄τον κόσμο, αλλιώς θα έρθει σίγουρα το τρίτο κύμα!».

Οι 16 «φυλές» του κορονοϊού – Εσύ ποιος τύπος είσαι;

Οι μεταδόσεις στα παιδιά

Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι τα παιδιά είναι κατά 50% λιγότερο ευαίσθητα σε λοίμωξη με SARS-CoV-2 από τους ενήλικες και ορισμένοι ερευνητές προτείνουν ότι αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στις διαφορές στον υποδοχέα ACE2 στην αναπνευστική οδό. Θεωρείται ότι τα επίπεδα του υποδοχέα είναι χαμηλότερα στα παιδιά και επίσης ότι εντοπίζονται μόνο στο ανώτερο αναπνευστικό.

Δεδομένης της αυξημένης συχνότητας μολύνσεων σε παιδιά χρειαζόμαστε περισσότερα δεδομένα αναφορικά με τον τρόπο μετάδοσης του ιού, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού των στενών επαφών που μολύνουν τα παιδιά σε σύγκριση με τους ενήλικες.

Οι οροεπιδημιολογικές μελέτες θα μπορούσαν να μας παρέχουν στοιχεία για παρελθούσα  λοίμωξη. Υπήρξε τουλάχιστον μία μελέτη σε παιδιά που ανέπτυξαν αντισώματα έναντι του SARS-CoV-2, παρά το γεγονός ότι δεν βρέθηκαν θετικά με τις εργαστηριακές μεθόδους που ανιχνεύουν το ιικό RNA. Τα δεδομένα αυτά υποδηλώνουν ότι τα παιδιά ανέπτυξαν ταχεία ανοσιακή απόκριση, και το ιικό τους φορτίο ήταν πολύ χαμηλό με συνέπεια να μην μπορεί να ανιχνευθεί.

Οι μεταλλάξεις ανακόπτουν την αισιοδοξία

Οι μεταλλάξεις που αναδύονται από διάφορες περιοχές του κόσμου αναγκάζουν τις φαρμακοβιομηχανίες να στραφούν και στην παραγωγή ενισχυτικών σκευασμάτων, απέναντι σε μια πανδημία που αλλάζει διαρκώς και θα μπορούσε να παραμείνει ενεργή για χρόνια, αναφέρει σε δημοσίευμά του το πρακτορείο Bloomberg, τονίζοντας ότι οι παραλλαγές ιού ανακόπτουν την αισιοδοξία που καλλιεργεί η ταχύτητα εύρεσης των εμβολίων.

Τα εμβόλια των Moderna και Pfizer ήδη χρησιμοποιούνται, ενώ ακόμη δύο, αυτά των Johnson & Johnson και Novavax δημιουργούν πρόσθετα όπλα απέναντι στην αρχική μορφή του ιού, έχοντας ανοίξει τον δρόμο για την έγκρισή τους στις ΗΠΑ. «Ωστόσο, κάπου εδώ έρχονται τα άσχημα νέα», αναφέρει χαρακτηριστικά το πρακτορείο, εξηγώντας:

Μεταλλάξεις που είναι πιθανό να αντιστέκονται μερικώς στα εμβόλια και τις θεραπείες αντισωμάτων, προελαύνουν στη Νότια Αφρική και τη Βραζιλία, απειλώντας με διάδοση σε παγκόσμια επίπεδο. To εμβόλιο της J&J, για παράδειγμα, παρουσίασε αποτελεσματικότητα 72% στις ΗΠΑ, αλλά στη Νότια Αφρική, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 57%. Αντίστοιχα είναι και τα στοιχεία της Novavax, με 89% στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά μόλις 49% στη Νότια Αφρική.

Όπως αναφέρει το Bloomberg, ακόμη και πριν τα εν λόγω δεδομένα, οι εργαστηριακοί έλεγχοι σε άλλα εμβόλια έδειχναν ότι ενδεχομένως θα ήταν λιγότερο αποτελεσματικά απέναντι στη νοτιοαφρικανική μετάλλαξη. Ωστόσο, το τι ακριβώς σήμαινε αυτό, παρέμενε αβέβαιο. Τα νέα αποτελέσματα αποτελούν μια σαφή ένδειξη ότι τα εμβόλια δεν λειτουργούν εξίσου καλά, τουλάχιστον σε μια από τις μεταλλάξεις που έχουν εμφανιστεί.

«Τώρα έχουμε μια πραγματική εικόνα των κλινικών συνεπειών και διαπιστώνουμε ότι έχουμε απέναντί μας μια πρόκληση», είχε σημειώσει χαρακτηριστικά την Παρασκευή ο κορυφαίος Αμερικανός επιδημιολόγος, Άντονι Φάουτσι.

Το πρώτο βήμα, αναφέρει το πρακτορείο, είναι να γνωρίζουμε πότε οι μεταλλάξεις βρίσκονται ανάμεσά μας. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, ζητείται από κάθε πολιτεία να αποστέλλει τουλάχιστον 750 δείγματα κάθε βδομάδα για να φανεί το αποτύπωμά τους, ενώ εκφράζεται ανησυχία για το κατά πόσο το υπάρχον σύστημα στη χώρα είναι επαρκές για την ταχεία ανίχνευσή τους.

Τι δείχνει η αποτελεσματικότητα των εμβολίων

Τόσο η Pfizer, όσο και η Moderna, υποστηρίζουν πως τα εμβόλιά τους παράγουν επαρκή αντισώματα κατά της νοτιοαφρικανικής μετάλλαξης.

Ωστόσο, τόσο οι δύο εταιρείες, όσο και η J&J έχουν ανακοινώσεις ότι βρίσκονται σε διαδικασία παραγωγής ενισχυτικών εμβολίων ή άλλων μεθόδων για να την καταπολεμήσουν.

Την ίδια ώρα, προσθέτει το Bloomberg, ΗΠΑ και Ευρώπη βρίσκονται σε αγώνα δρόμου για να εμβολιάσουν τους πληθυσμούς τους πριν οι μεταλλάξεις από Νότια Αφρική και Βραζιλία μεταδοθούν περαιτέρω ή, ακόμη χειρότερα, αν εμφανιστούν νέες που θα κάνουν ακόμη πιο ανθεκτικό τον ιό.

Οι δηλώσεις του Φάουτσι σχετικά με το ζήτημα, είναι ενδεικτικές. «Αυτό που με κρατά ξύπνιο τις νύχτες, είναι το ενδεχόμενο εμφάνισης μιας μετάλλαξης που “ξεγλιστρά” από τα πάντα».

Χαλαρώνουν τα μέτρα προστασίας από τον κορονοϊό οι ευρωπαϊκές χώρες

Σε εργαστηριακά αποτελέσματα πριν από τη νέα δοκιμαστική έρευνα των Novavax και Johnson & Johnson, συνεχίζει το πρακτορείο, ερευνητές από το Κέντρο Ερευνών Aaron Diamond AIDS στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια διαπίστωσαν ότι τα εμβόλια Pfizer και Moderna ήταν λιγότερα ισχυρά έναντι της μετάλλαξης στη Νότια Αφρική.

«Κοιτάζοντας τα αποτελέσματά μας δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτό θα καταστρέψει το εμβόλιο. Αυτό θα ήταν λάθος. Αλλά νομίζω ότι είναι εξίσου λάθος να λέμε ότι όλα είναι ρόδινα», εξήγησε ο ιολόγος επικεφαλής του εργαστηρίου.

Μάχη μακράς διαρκείας

Το συμπέρασμα των επιστημόνων: πρόκειται για μια μάχη που θα κρατήσει για πολύ, καταλήγει το Bloomberg. Τα εμβόλια που λειτουργούν καλά τώρα μπορεί να εξασθενίσουν στο μέλλον, εκτός εάν έχουν σχεδιαστεί ενισχυτικές λήψεις, κάτι που πάνω στο οποίο οι κατασκευαστές εμβολίων έχουν ήδη αρχίσει να δουλεύουν.

Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι ο Covid-19 μεταμορφώνεται σε κάτι παρόμοιο με τη γρίπη, απαιτώντας ανά περιόδους νέους εμβολιασμούς, για να παραμείνει μακριά μας.

*με πληροφορίες από ΑΠΕ / Bloomberg / kathimerini.gr / ΕΡΤ / skai.gr