Μεταναστευτικό: Το δόγμα της ”δημοκρατικής αυστηρότητας” και η πυρπόληση της Μόριας

Λέξεις: Βασίλης Ιγνατιάδης

Από την αρχή της θητείας της η παρούσα κυβέρνηση αντιμετώπισε το προσφυγικό – μεταναστευτικό κυρίως ως ζήτημα δημόσιας τάξης. Αρχικά κατήργησε το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής και ανέθεσε την ευθύνη στον τότε αναπληρωτή υπουργό Προστασίας του Πολίτη, Γιώργο Κουμουτσάκο. Στις προγραμματικές της δηλώσεις προέταξε το δόγμα της «δημοκρατικής αυστηρότητας» στην διαχείριση του προβλήματος, απέναντι σε αυτό της «ιδεολογικής χαλαρότητας» του ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα με την χαρακτηριστική διατύπωση του αρμόδιου υπουργού.

Έξι μήνες μετά, η έκρηξη των ροών σε Αιγαίο και Έβρο θα υποχρέωνε την κυβέρνηση να επανιδρύσει το υπουργείο, ως Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, με τον Χιώτη Ν.Μηταράκη να αναλαμβάνει το πόστο, και με παραδοχή του λάθους από τον ίδιο τον πρωθυπουργό. Το δόγμα όμως παρέμεινε το ίδιο.

Σε επίπεδο λόγων και διακηρύξεων το κολαστήριο της Μόριας …έκλεισε και καταργήθηκε πολλές φορές, με σκοπό να δημιουργηθεί αλλού στο νησί ένα νέο κέντρο, κλειστό και ελεγχόμενο. Αυτό επιχειρήθηκε και στην πράξη τον περασμένο Φεβρουάριο, με τον απολύτως λάθος τρόπο: Με απόβαση των ΜΑΤ από την Αθήνα και προσπάθεια βίαιης επιβολής κυβερνητικών αποφάσεων, ερήμην της τοπικής κοινωνίας, για τη δημιουργία νέας δομής, στην Καράβα του Δήμου Δυτικής Λέσβου.

Η σθεναρή αντίσταση των νησιωτών της Λέσβου -και της γειτονικής Χίου, όπου επιχειρήθηκε κάτι ανάλογο για την κατάργηση του ΚΥΤ της ΒΙΑΛ- μετέτρεψε τα δύο νησιά σε πεδία μαχών. Μετά από 48ωρο «πόλεμο» με δεκάδες τραυματίες ο πρωθυπουργός διέταξε το πάγωμα του σχεδίου και την άτακτη αποχώρηση των αστυνομικών δυνάμεων, προκειμένου να μην υπάρξουν θύματα.

Η ολοσχερής καταστροφή από πυρκαγιά, έξι μήνες μετά, έγραψε μέσα σε λίγες ώρες τους τίτλους τέλους στον μεγαλύτερο προσφυγικό καταυλισμό της Ευρώπης, αλλά κάθε άλλο παρά έδωσε λύση. Περισσότεροι από 12.000 άνθρωποι βρίσκονται στο δρόμο, χωρίς πρόσβαση σε στέγη, νερό και χώρους υγιεινής. Η κυβέρνηση καλείται να πετύχει μέσα σε λίγες μέρες όσα δεν κατάφερε στους 14 μήνες της ως τώρα θητείας της.

Στη διαδρομή αυτή, η μεταναστευτική πολιτική της έχει καταγράψει μια σειρά αδυναμίες, λάθος εκτιμήσεις, παλινωδίες και πισωγυρίσματα. Εκτός από τα mea culpa με την κατάργηση-επανασύσταση του υπουργείου και την ανεπιτυχή αστυνομική επιχείρηση στα δύο νησιά, το χρονολόγιο, που παραθέτουμε παρακάτω, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων

-Τα «σχέδια επί χάρτου» για δημιουργία κλειστών κέντρων σε ξερονήσια -Τα πλωτά φράγματα για την ανάσχεση των μεταναστευτικών ροών στο Αιγαίο, που τελικά θα χρησιμοποιηθούν σε …ασκήσεις αντιρρύπανσης. -Την αδυναμία συνεννόησης με την τοπική κοινωνία για την εξεύρεση κοινά αποδεκτών λύσεων -Την ανοχή σε τοπικές «ομάδες πολιτοφυλακής» που τρομοκρατούν και τραμπουκίζουν πρόσφυγες και μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων, προσκαλώντας στο νησί μέχρι και εισαγόμενους νεοναζί.

Το παζλ συμπληρώνει η άτεγκτη και μη εποικοδομητική στάση τοπικών αρχόντων. Αυτή συμπυκνώνεται στη φράση «Κλείσιμο Μόριας – Καμία νέα δομή» και συνέβαλε στο αδιέξοδο, που οδηγεί σήμερα σε μια άνευ προηγουμένου ανθρωπιστική και υγειονομική κρίση στη Λέσβο.

Η «ασύμμετρη απειλή» της Τουρκίας στο μεσοδιάστημα, με την εργαλειοποίηση προσφύγων και μεταναστών, έφερε νέα δεδομένα και ενίσχυσε το κυβερνητικό δόγμα. Το ίδιο και η πανδημία του COVID, η οποία μείωσε τις μεταναστευτικές ροές, αλλά και μετέτρεψε τα ΚΥΤ σε de facto κλειστά κέντρα.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ: ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ (*)

2019

– 9 Ιουλίου – ορκωμοσία νέας κυβέρνησης: Καταργείται το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. Η αρμοδιότητα μεταφέρεται στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη – 13 Ιουλίου. Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοϊδης, κάνει αυτοψία στη Μόρια. Δηλώνει πως αποκομίζει θετική εντύπωση από την πληρότητα με την οποία αντιμετωπίζουν οι υπηρεσίες της χώρας το προσφυγικό – 21 Ιουλίου: Προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης – παρουσίαση του δόγματος της «δημοκρατικής αυστηρότητας» – 30 Αυγούστου: Η έκρηξη των μεταναστευτικών ροών στα νησιά οδηγεί σε έκτακτο ΚΥΣΕΑ. Αποφασίζεται μεταξύ άλλων η άμεση αποσυμφόρηση. Μαζικές μεταφορές στην ενδοχώρα. – 29 Σεπτεμβρίου: Κόλαση φωτιάς στη Μόρια. Η 49χρονη Faride Tajik από το Αφγανιστάν καίγεται ζωντανή μέσα στο κοντέινερ όπου διέμενε. – 24 Οκτωβρίου: Η κυβέρνηση ορίζει θέση συντονιστή για τη μετεγκατάσταση. Αναθέτει τον ρόλο στον υφυπουργό Εθνικής Άμυνας, στρατηγό, Αλκιβιάδη Στεφανή. – 1 Νοεμβρίου: Ψηφίζεται ο νέος νόμος για το άσυλο. Προβλέπει μεταξύ άλλων ταχύτερες διαδικασίες εξέτασης. – 18 Νοεμβρίου: Ο περιφερειάρχης Β.Αιγαίου, Κ.Μουτζούρης, προτείνει κλειστά κέντρα στα τρία νησιά, με την προϋπόθεση να κλείσουν τα ΚΥΤ. Δηλώνει πως υπάρχουν «βάσιμες ελπίδες» συμφωνίας. – 20 Νοεμβρίου: Οι Στ.Πέτσας και Α.Στεφανής ανακοινώνουν το κυβερνητικό σχέδιο για κλείσιμο των ΚΥΤ και δημιουργία κλειστών δομών. Οι δήμαρχοι των νησιών αντιδρούν έντονα και το απορρίπτουν. – 21 Νοεμβρίου: Αποκαλύπτεται από την «Εφημερίδα των Συντακτών» πως η κάτοψη ενός κλειστού κέντρου που παρουσίασε ο κ.Στεφανής έχει σχεδιαστεί πάνω στο ερημονήσι Λέβιθα στο κεντρικό Αιγαίο. Ξεσπά σάλος. Ο υφυπουργός το «μαζεύει», κάνοντας λόγο για σχέδια επί χάρτου. – 28 Νοεμβρίου: Ο περιφερειάρχης κάνει στροφή 180 μοιρών και λέει «όχι» στις κλειστές δομές που ο ίδιος πρότεινε – 15 Δεκεμβρίου: Ο Α.Στεφανής αναβαθμίζεται σε εθνικό συντονιστή για το μεταναστευτικό. Μεταβαίνει στον Έβρο, και επιθεωρεί το «σφράγισμα» των χερσαίων συνόρων. 2020 – Ιανουάριος: Ξεσπά ιδιότυπος «εμφύλιος», μεταξύ των δύο δημάρχων της Λέσβου για το αν θα παραμείνει η Μόρια ή θα γίνει αλλού η κλειστή δομή. Καταγγελίες για μυστικές συμφωνίες κάτω από το τραπέζι. – 13 Ιανουαρίου: Ο μέχρι τότε υφυπουργός Εργασίας, βουλευτής Χίου, Νότης Μηταράκης προπηλακίζεται και αποδοκιμάζεται από συντοπίτες του στη διάρκεια συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου. – 15 Ιανουαρίου: Η κυβέρνηση επανιδρύει το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου με υπουργό τον Ν.Μηταράκη και αναπληρωτή τον Γ.Κουμουτσάκο. Ο πρωθυπουργός παραδέχεται πως ήταν λάθος η κατάργησή του. – 24 Ιανουαρίου: Ο Αλκιβιάδης Στεφανής, που παραμένει συντονιστής, προωθεί σχέδιο για τοποθέτηση πλωτών φραγμάτων στο Ανατολικό Αιγαίο, με σκοπό την ανάσχεση των προσφυγικών – μεταναστευτικών ροών. Προκηρύσσεται διαγωνισμός. – Στο μεταξύ, οι διαμένοντες στη Μόρια, που ήταν 6.000 τον Ιούλιο του 2019, έχουν ξεπεράσει τους 20.000 και συνολικά τους 43.000 στα νησιά, έναντι 17.800 πριν από οκτώ μήνες. – 3 Φεβρουαρίου: Εκτεταμένα επεισόδια στη Μόρια και στη Μυτιλήνη, έπειτα από εξέγερση μεταναστών και προσφύγων. Ξεσηκωμός κατοίκων του χωριού Μόρια. – 7 Φεβρουαρίου: Ομάδες «πολιτοφυλακής», οπλισμένες με ρόπαλα, παίρνουν το νόμο στα χέρια τους. Κάνουν περιπολίες και face control κατά αλλοδαπών στη Μόρια. – 10 Φεβρουαρίου: Με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου η κυβέρνηση προχωρά στην επίταξη εκτάσεων σε Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λέρο και Κω για την δημιουργία των νέων δομών, προκαλώντας σωρεία αντιδράσεων στα νησιά – 17 Φεβρουαρίου: Μηταράκης και Μουτζούρης συμφωνούν στον «αέρα» τηλεοπτικής εκπομπής για «πάγωμα» των επιτάξεων και διάλογο. Ενόχληση στο Μαξίμου που επιπλήττει τον υπουργό. – 19 Φεβρουαρίου: Ο Στ.Πέτσας ξεκαθαρίζει πως ο διάλογος έχει εξαντληθεί και προαναγγέλλει την έναρξη των εργασιών για τα κλειστά κέντρα – 20 Φεβρουαρίου: Μπαίνει στο τραπέζι πρόταση για δημιουργία κλειστής δομής στη νησίδα Ασπρονήσι ανατολικά της Λέσβου. Εξετάζεται και απορρίπτεται – 24 – 25 Φεβρουαρίου: Σκηνικό «πολέμου» σε Λέσβο και Χίο. Φτάνουν με πλοία ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις και έρχονται σε σύγκρουση με ομάδες κατοίκων που στήνουν οδοφράγματα για να τους εμποδίσουν την πρόσβαση στις επιταγμένες εκτάσεις. Ολονύκτιες και ολοήμερες οδομαχίες, χρήση ακόμη και αυτοσχέδιων ρουκετών. – 26 Φεβρουαρίου: Σκηνικό χάους και πόλεμος μεταξύ πολιτών και αστυνομικών. Οδομαχίες, ληγμένα χημικά, επιδρομές σε ξενοδοχεία, ξυλοδαρμός αστυνομικών. 53 τραυματίες κι από τις δύο πλευρές. Παρέμβαση του πρωθυπουργού και εντολή για αποκλιμάκωση. – 27 Φεβρουαρίου: Αποχώρηση των ΜΑΤ από τα νησιά. Συνάντηση του πρωθυπουργού με τους δημάρχους και τους αντιπεριφερειάρχες των νησιών. «Κόκκινη» κάρτα στον περιφερειάρχη Μουτζούρη, ο οποίος έχει απαθανατιστεί να εξαπολύει χυδαιολόγιο κατά του Κ.Μητσοτάκη. Αρνείται να ζητήσει συγγνώμη – 28 Φεβρουαρίου – 26 Μαρτίου: Η «μάχη του Έβρου». Η κυβέρνηση Ερντογάν χρησιμοποιεί τους πρόσφυγες ως «πολιορκητικό κριό» και τους προωθεί κατά χιλιάδες προς τα ελληνοτουρκικά σύνορα. Καθημερινές απόπειρες μαζικής εισόδου στις Καστανιές, στους θύλακες Πέπλου και Φερών και στην περιοχή του Δέλτα. Απώθηση από ΕΛ.ΑΣ., στρατό, Εθνοφυλακή και FRONTEX, με τη συνδρομή και ομάδων πολιτών – 1η Μαρτίου: Παραδίδεται στις φλόγες το Stage 2, η πρώην δομή της Ύπατης Αρμοστείας στην Σκάλα Συκαμνιάς της βόρειας Λέσβου, λίγο πριν ανοίξει ξανά για να υποδεχτεί πρόσφυγες, λόγω των εκτάκτων αναγκών. Όλες οι ενδείξεις μιλούν για εμπρησμό. – Την ίδια μέρα στο λιμανάκι της Θερμής, ομάδες πολιτών εμποδίζουν την αποβίβαση 40 γυναικόπαιδων από βάρκα. Τραμπουκίζουν και προπηλακίζουν την επικεφαλής της Υ.Α. στο νησί και δύο ξένους δημοσιογράφους. – 6 Μαρτίου: «Εισαγόμενοι» από τη Γερμανία και την Αυστρία νεοναζί, φτάνουν σε Λέσβο και Έβρο. Στη Μυτιλήνη, μέλη της ομάδας «Γενιά της Ταυτότητας» δέχονται επίθεση και απειλούν με «νέα Καλάβρυτα». – 7 Μαρτίου: Εμπρησμός της προσφυγικής δομής «One Happy Family» και του «Σχολείου της Ειρήνης» για προσφυγόπουλα. – 16 Μαρτίου: Ένα νήπιο 6 ετών βρίσκει τραγικό θάνατο από πυρκαγιά στη Μόρια. – Άνοιξη: Περιπολικά του Λιμενικού και του Πολεμικού Ναυτικού, με τη συνδρομή της FRONTEX, σχηματίζουν ένα θαλάσσιο τείχος στη μέση γραμμή μεταξύ των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και των τουρκικών ακτών για την ανάσχεση των ροών. Καταγγελίες για επαναπροωθήσεις και επιστροφές, τόσο στα θαλάσσια όσο και στα χερσαία σύνορα. – Η αυξημένη φύλαξη, αλλά και η έξαρση της πανδημίας του COVID, στο ίδιο διάστημα, μειώνει θεαματικά τις αφίξεις προσφύγων και μεταναστών. Μηδενικές ροές για μεγάλα διαστήματα. Ταυτόχρονα συνεχίζονται οι μεταφορές στην ενδοχώρα και ο πληθυσμός στα ΚΥΤ μειώνεται αισθητά. – Επιβάλλεται περιορισμός μετακινήσεων και αναστολή αιτήσεων ασύλου. Δημιουργούνται δομές καραντίνας στα νησιά. – 14 Απριλίου: Με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου ανατίθεται στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη η επέκταση του φράχτη στο νότιο Έβρο «ανεξαρτήτως προϋπολογισμού δαπάνης και κατά παρέκκλιση κάθε αντίθετης εθνικής, γενικής ή ειδικής διάταξης», και χωρίς να απαιτείται η έκδοση οικοδομικής άδειας ή άδειας εργασιών μικρής κλίμακας. – 19 Απριλίου: Τα περιοριστικά μέτρα λόγω COVID δημιουργούν εκρηκτικές καταστάσεις στα ΚΥΤ. Εφιαλτική νύχτα Ανάστασης στη Χίο, με πυρκαγιά στη ΒΙΑΛ και ολονύχτιες μάχες με την αστυνομία. Επανέρχεται η συζήτηση για κλείσιμο των hot spots και τη δημιουργία κλειστών κέντρων. – 21 Μαϊου: Επιβάλλονται πρόστιμα σε 14 αιτούντες άσυλο από τη Μόρια για άσκοπη μετακίνηση. Είχαν πάει στη Μυτιλήνη, σε αναζήτηση δικηγόρου, προκειμένου να προχωρήσουν σε προσφυγή κατά της απορριπτικής απόφασης – 28 Αυγούστου: Η «Καθημερινή» αποκαλύπτει το «ναυάγιο» της απόφασης Στεφανή για την τοποθέτηση πλωτών φραγμάτων στο Αιγαίο. Το Λιμενικό εξετάζει το ενδεχόμενο αξιοποίησής τους σε ασκήσεις …αντιρρύπανσης. – 2 Σεπτεμβρίου: 40χρονος Σομαλός, αναγνωρισμένος πρόσφυγας, το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα κορωνοϊού στη Μόρια. Σημαίνει συναγερμός, ολόκληρη η δομή τίθεται σε καραντίνα – 3 Σεπτεμβρίου: Δημοσιεύεται στη «Διαύγεια» η πρόσκληση για την εκμίσθωση εκτάσεων που θα μετατρέψουν σε κλειστές δομές τα ΚΥΤ Μόριας στη Λέσβο και ΒΙΑΛ στη Χίο. – 8 Σεπτεμβρίου: Από την ιχνηλάτηση των επαφών του 40χρονου και τα 1.900 τεστ στη δομή επιβεβαιώνονται συνολικά 35 κρούσματα στη Μόρια. – 9 Σεπτεμβρίου: Ολονύχτια κόλαση φωτιάς καταστρέφει ολοσχερώς το ΚΥΤ της Μόριας. Όλα δείχνουν εμπρησμό. Εκκενώνεται η δομή. 13.000 αιτούντες άσυλο στους δρόμους. Το νησί κηρύσσεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για 4 μήνες – Άκαρπες οι προσπάθειες συνεννόησης του κυβερνητικού κλιμακίου με τους δύο δημάρχους και τον περιφερειάρχη για εξεύρεση χώρων στέγασης. Κυριαρχεί η στάση «καμία νέα δομή» και οι κραυγές «απελάστε τους τώρα».

* Ένα μέρος του (ως τότε) Χρονολογίου δημοσιεύτηκε τον περασμένο Φεβρουάριο στο «Έθνος της Κυριακής»