Μην ζητάμε έτσι απλά να πηδήξουν στο «λάκκο με τα φίδια»

Λέξεις: Ανή Χρόνη

Σημείωση: Το άρθρο αφορά το χώρο του αθλητισμού και όχι το γενικότερο πλαίσιο. Στο άρθρο αποφεύγω να αναφερθώ αποκλειστικά στις γυναίκες ως θύματα καθώς η σεξουαλική βία και κάθε μορφή βίας μέσα στον αθλητισμό δεν κάνει διακρίσεις φύλου και αφορά όλες και όλους–αφορά όλες και όλους και από την πλευρά θυμάτων και θυτών.

Η σεξουαλική κακοποίηση κρύβει πολλά μυστικά και μόνο το θύμα γνωρίζει το εύρος της αθλιότητας του τραυματικού περιστατικού που βίωσε και του τραύματος που κουβαλά 24/7. Η κάθε μέρα κρύβει εκατοντάδες αναπάντητα ερωτήματα για τον αν φταίει και πως πιθανά να το προκάλεσε, κρύβει και τεράστια ντροπή. Κρύβει σωματικό και ψυχικό μούδιασμα και πόνο, αηδία, απέχθεια για το σώμα και όλο το είναι του ατόμου. Κρύβει μνήμες και σημεία ενεργοποίησης αυτών. Κρύβει απογοήτευση, απελπισία, θυμό, φόβο, τρόμο. Κρύβει ένα μυστικό που για πολλούς λόγους, προσωπικούς και κοινωνικούς, δεν είναι εύκολα εκμυστηρεύσιμο.

Κρύβει ένα τόσο δυνατό «τραύμα» που δεν μπορεί να συλλάβει ο/η ανυποψίαστος και ανυποψίαστη που δεν κακοποιήθηκαν ποτέ, που μέσα από την άγνοια της εμπειρίας προσπαθούν όπως μπορούν να αντιληφθούν το γεγονός, και τολμούν να το σπάσουν σε κομμάτια μήπως και το τακτοποιήσουν δίπλα, από πάνω, από κάτω ή μέσα σε αυτά που ξέρουν, που έχουν βιώσει εκείνος κι εκείνη, μπας και καταλάβουν. Δύσκολο έως ακατόρθωτο να τακτοποιήσεις μέσα σου κάτι που δε βίωσες ποτέ.

Αλλά δεν πειράζει, γιατί το ζητούμενο δεν είναι να το τακτοποιήσουμε μέσα στο είναι μας, αλλά μέσα στο μυαλό μας. Το ζητούμενο δεν είναι να νοιώσουμε τον πόνο της Σοφίας όταν βιάστηκε από τον Χ, ούτε το βάρος με το οποίο ζούσε για 22 χρόνια. Το ζητούμενο είναι να ακούσουμε τη Σοφία με λογική και όχι με συναίσθημα, για να αναγνωρίσουμε και αναστοχαστούμε τα δεδομένα που εξέθεσε η Σοφία (όχι το βίωμα γιατί αυτό δεν το έχουμε είπαμε) και να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε (α) για τη Σοφία και κάθε Σοφία και Μαρία και Γιώργο και Κώστα που έχουν βιώσει ή βιώνουν κακοποίηση μέσα στον αθλητικό χώρο και θέλουν να πουν #κι εγώ# αλλά χωρίς να στοχοποιηθούν, να στιγματιστούν, να τραυματιστούν κι άλλο, και (β) για να μην υπάρξουν στο μέλλον πολλές Σοφίες καθώς κανένα αθλητικό πλαίσιο καμίας κοινωνίας/κράτους δε έχει καταφέρει να εξαλείψει το φαινόμενο της σεξουαλικής βίας όσο προηγμένο και να είναι κοινωνικά αναφορικά σε ισότητα φύλων, ιεραρχία φύλων, έμφυλων ρόλων και στερεοτύπων—έχουν καταφέρει όμως να το μειώσουν.

Με τα μοναδικά ερευνητικά στοιχεία που έχουμε από τον ελληνικό αθλητικό χώρο συλλεγμένα το 2005, σε δείγμα 308 Ελληνίδων το 42% ανέφερε εμπειρίες σεξουαλικής παρενόχλησης μέσα στον αθλητικό χώρο από στελέχη, προπονητές ή συναθλητές, όπου για τις αθλήτριες διεθνούς επιπέδου το ποσοστό εμπειριών καταγράφηκε σε 35%, για αθλήτριες εθνικού επιπέδου 33% και αθλούμενες 32% (Chroni & Fasting, 2009). Σήμερα δεν γνωρίζουμε το εύρος και την εμβέλεια του προβλήματος που έχουμε να αντιμετωπίσουμε.

Στις ώρες που έχουν περάσει από όταν η Σοφία Μπεκατώρου τράβηξε την προσοχή όλης της Ελλάδας μιλώντας ανοιχτά για το τραυματικό βίωμα βιασμού που είχε σε αποστολή από στέλεχος της Ομοσπονδίας της, οι τοποθετήσεις, δημοσιεύματα, αναρτήσεις, σχολιασμοί παίρνουν και δίνουν. «Η Σοφία τόλμησε…», «Η Σοφία έσπασε τη σιωπή…», «Η Σοφία έδωσε το παράδειγμα…» «Η Σοφία άνοιξε το δρόμο…». Το μήνυμα που έχει δοθεί είναι «Σπάσε τη Σιωπή – Μίλησε, Μην Ανέχεσαι. Σπάσε την αλυσίδα του φόβου, μιλάμε, καταγγέλουμε, αποκαλύπτουμε». Πολύ σημαντικό μήνυμα. Αλλά σήμερα δεν είμαστε εκεί, ο αθλητικός χώρος δεν είναι έτοιμος. Δεν υπάρχουν δομές, πρακτικές, διαδικασίες στη ΓΓΑ, στις ομοσπονδίες, στους συλλόγους που να εξασφαλίζουν, να εγγυώνται ασφάλεια στο θύμα που θα θέλει να σπάσει τη σιωπή, να μιλήσει.

Η Σοφία μίλησε όταν ήταν έτοιμη, αφού δούλεψε για χρόνια με τον εαυτό της και βρήκε δύναμη και αγάπη μέσα της για τη Σοφία, και έχοντας δίπλα της ένα σύστημα ολόκληρο και έναν υφυπουργό αθλητισμού. Η Σοφία έχει δίπλα της ένα σύστημα που θα τη στηρίξει, θα τη βοηθήσει και με όσα έπονται των δηλώσεων της, π.χ., απαντήσεις τύπου και επιπέδου Ομοσπονδίας Ιστιοπλοΐας, Μπουντούρη, και όσων της επιτίθενται για το ότι δεν μίλησε νωρίτερα. Η Σοφία μίλησε και πριν τρεις μήνες, αλλά τότε δεν έμαθε όλη η Ελλάδα την ιστορία της, δεν συνταράχθηκε το πανελλήνιο. Όταν μίλησε λοιπόν στις 15/1 ήταν και χρονικά κατάλληλη η στιγμή, υπήρχε προετοιμασία από όλες, όλους και όλες τις πλευρές.

Χωρίς λοιπόν ξεκάθαρες διαδικασίες σχετικές με το πως να σπάσουν τη σιωπή, χωρίς σύστημα με δικλείδες ασφαλείας για την προστασία των θυμάτων από μια κοινωνία που μεγάλο μέρος της βλέπει το θύμα ως προβληματικό και όχι τον/την θύτη, χωρίς ενημέρωση για το τι έπεται ενός τέτοιου ανοίγματος και θα χρειαστεί να αποδείξεις σε γνωστούς και αγνώστους κάθε καφενείου πως δεν πήγες γυρεύοντας, το να ζητάμε από αθλητές και αθλήτριες να βγουν να μιλήσουν μετά που η Σοφία το τόλμησε είναι αφελές, είναι επικίνδυνο. Είναι σαν να τους ζητάμε να πηδήξουν στο λάκκο με τα φίδια όπου αντί να ελαφρώσουν το βάρος τους, αντί να καθαρίσουν λίγο από το τραύμα τους, τα φίδια θα πέσουν να τους φάνε.

Αντί να ζητούμε από απροετοίμαστους, κακοποιημένους, τραυματισμένους αθλητές και αθλήτριες να πάρουν το ρίσκο να μιλήσουν, να καταγγείλουν, να αποκαλύψουν χωρίς διαδικασίες και σύστημα στήριξης, μήπως να ζητήσουμε από παράγοντες και στελέχη του αθλητισμού να κάνουν το ξεκίνημα και να μιλήσουν, να καταγγείλουν αυτά που ήδη γνωρίζουν ή αν δε γνωρίζουν ας τους ζητήσουμε να ανοίξουν τα μάτια να δουν τι συμβαίνει δίπλα τους και να μας πουν; Αν τους εγγυηθούμε διαύγεια και ανωνυμία εκτιμώ πως έχουν λιγότερα να ρισκάρουν από τους αθλητές και αθλήτριες που ζουν ήδη ένα τραύμα.

ΥΣ. Για όσους θα πιάσουν καλύτερα το νόημα με αθλητικές κουβέντες: Θα ζητούσατε από τραυματισμένη/ο αθλήτρια/τή σας με ρήξη χιαστού που ακόμη περπατά με πατερίτσες να σας δείξει πως έγινε το ατύχημα; Όχι, ποτέ! Όχι, γιατί κινδυνεύει να τραυματιστεί χειροτέρα, γιατί κινδυνεύει να τραυματίσει κι άλλο μέρος του σώματος, όχι γιατί αντί να επιστρέψει στο γήπεδο σε τρεις μήνες κινδυνεύει να μην ξαναπατήσει σε γήπεδο.

*Η Ανή Χρόνη είναι Professor, Sport Psychology & Sport Coaching στο Inland Norway University of Applied Sciences στη Νορβηγία