Νικόπολη: Μια βόλτα στη συνοικία που αναζητά ακόμα την ταυτότητα της

Οι δυτικές συνοικίες είναι από πολλούς παρεξηγημένες. Εκτός από τον Εύοσμο, δύσκολα πιστεύω θα πάρεις την απόφαση αν δεν μένεις κοντά να τις επιλέξεις για μια βόλτα, για ένα φαγητό ή ένα ποτό. Και όμως υπάρχουν μέρη που αξίζει να τα ανακαλύψεις, να δεις από πρώτο χέρι πώς είναι να ζει κανείς σε αυτά. Έτσι, πήρα την απόφαση να περπατήσω στους δρόμους της Νικόπολης.

Μία περιοχή γεμάτη αντιθέσεις. Με τόσες πολυκατοικίες, αλλά ταυτόχρονα τόσο ήσυχη. Με αρκετό πληθυσμό, αλλά παράλληλα χωρίς μια πλατεία με καφετέριες, αλυσίδες fast food, καταστήματα ρούχων. Κυριαρχεί το συνοικιακό εμπόριο, που φυσικά αυτό έχει και τα καλά του για την τοπική οικονομία.

Και ξαφνικά μέσα στο γκρίζο των πολυκατοικιών ένα πάρκο – όαση που πολλές συνοικίες της πόλης θα ζήλευαν.

Ένα πάρκο που ήρθε σαν μια προσπάθεια η Νικόπολη να αποκτήσει επιτέλους την εξωστρέφεια που της λείπει.

Πάμε λοιπόν να κάνουμε μια βόλτα στην ιστορία της περιοχής, να δούμε τα προβλήματα της, αλλά και τα σημεία της στο σήμερα που ξεχωρίζουν.

Οι δυτικές συνοικίες έγιναν υποδοχέας μεγάλου αριθμού προσφύγων μετά το 1914, ακολούθησαν οι πυροπαθείς της μεγάλη πυρκαγιάς της Θεσσαλονίκης το 1917 και μετά το 1940 – και ειδικά την δεκαετία του 70′ – εγκαταστάθηκαν εκεί εσωτερικοί μετανάστες, οι οποίοι έψαχναν συνθήκες για μία καλύτερη ζωή. Με την έλευση των προσφύγων από την μικρασιατική καταστροφή, οργανώθηκε στην περιοχή Λεμπέτ, που σήμερα υπάγεται στην πολεοδομική ενότητα «Νεόκτιστα» (Σταυρούπολη – Πολίχνη), ένας οικισμός που περιλάμβανε μόνιμα κτίσματα και προσωρινές κατασκηνώσεις, σύμφωνα με πληροφορίες από το βιβλίο “Αρχιτεκτονικοί και πολεοδομικοί μετασχηματισμοί στη Θεσσαλονίκη λόγω του φαινομένου της μετανάστευσης”.

Οι πληθυσμοί αυτοί ανήκαν στα ασθενέστερα οικονομικά στρώματα και με κάποιο τρόπο έπρεπε να λύσουν το πρόβλημα της στέγασης με τον πιο οικονομικό τρόπο. Έτσι σε διάφορες δυτικές συνοικίες με προσωπική κυρίως εργασία οι πρώτες κατασκευές σε καταπατημένες δημόσιες εκτάσεις ή συχνότερα στα εκτός σχεδίου τότε κατατμημένα αγροτεμάχια τα οποία αγοράζονταν με ευκολίες πληρωμής. Σε αυτή την κοινή, για όλη τη Δυτική Θεσσαλονίκη, ιστορία εξέλιξης της πόλης αναφέρεται και η ανάπτυξη της περιοχής της Νικόπολης, η οποία ανήκει στα διοικητικά όρια του Δήμου Σταυρούπολης και αντιστοιχεί σε μία έκταση 449 στρεμμάτων. Η περιοχή εντάχθηκε για πρώτη φορά στο σχέδιο πόλης το 1988 με το προεδρικό διάταγμα 814Δ/1988. Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο με βάση το οποίο έγινε η ένταξή της στο σχέδιο πόλης περιλάμβανε τρεις διαφορετικές χωρικά «ζώνες»: νότια τη ζώνη των αυθαίρετων κτισμάτων στις καταπατημένες παραρεμάτιες ζώνες του χειμάρρου Ασημάκη (70 περίπου νοικοκυριά), μια ζώνη επίσης αυθαίρετων κτισμάτων αλλά σε κατατμημένα αγροτεμάχια που εκτείνεται από ανατολικά έως και κεντρικότερα της περιοχής και περιλάμβανε και αρκετές βιομηχανικές εγκαταστάσεις και δυτικά μια ζώνη αδόμητων αγροτεμαχίων.

Εκτός από τη ζώνη των καταπατητών του ρέματος τα υπόλοιπα αυθαίρετα κτίσματα της δεύτερης «ζώνης» υφίστανται πια νόμιμα καθώς μετά την ένταξη της περιοχής στο σχέδιο πόλης και με βάση την ισχύ του Ν 1337/83 οι ιδιοκτήτες τους μπόρεσαν να τα νομιμοποιήσουν.

Μάλιστα, το όνομα της περιοχής παραπέμπει στο χωριό Νικόπολη του νομού Σερρών, από όπου και καταγόταν η πλειοψηφία των πρώτων οικιστών. 

Η γειτονιά χτίστηκε μέσα σε πέντε χρόνια. Ξεκίνησε το 1995, εντατικοποιήθηκε το 2000, μέχρι το 2005 είχαν χτιστεί τα πάντα και συγκεντρώθηκε ο πληθυσμός. Η Πολιτεία, ο δήμος ή όποιος έπρεπε να κάνει τις παρεμβάσεις των δημόσιων έργων δεν μπορούν να προλάβουν αυτή την ταχύτητα της ιδιωτικής επένδυσης και συνεπώς πολλά πράγματα έμεναν αφρόντιστα. Ο δήμος από την πλευρά του έκανε παρεμβάσεις με νέα σχολεία, κτλ, αλλά όλες οι δημόσιες επενδύσεις έρχονται όλες μεταγενέστερα.

Στο σήμερα τα περισσότερα από αυτά τα κτίσματα είναι διώροφα ή και τριώροφα και έχουν πιλοτές. Όμως η νομιμοποίηση τους δεν κατάφερε να επιλύσει τα προβλήματα αυτή της περιοχής. Αυτό γιατί υπήρχε και υπάρχει ακόμα ιδιαίτερα πυκνή δόμηση, έλλειψη ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων όπως και δυσκολίες κίνησης και πρόσβασης οχημάτων, στοιχεία λίγο πολύ κοινά σε όλες τις περιοχές που αναπτύχθηκαν με βάση την «αυθαίρετη» κατοίκηση.

Η Νικόπολη στην πραγματικότητα πρόκειται για μία περιοχή δίχως ταυτότητα. Δεν υπάρχουν δημόσια κτίρια, τα σπίτια όλα μοιάζουν μεταξύ τους και όποιος βρίσκεται εκεί αισθάνεται πως χάνει τον προσανατολισμό του αφού οι δρόμοι πάνω κάτω είναι ίδιοι, καθώς δεν υπάρχει κάτι να τους ξεχωρίζει. Τα εμπορικά μαγαζιά είναι ελάχιστα, τα cafe-bar μετρημένα και τα σούπερ μάρκετ κυρίως συνοικιακά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο κόσμος που κατοικεί εκεί να επιλέγει άλλες περιοχές για την έξοδο του ή τα ψώνια του και από τους ανθρώπους άλλων συνοικισμών να μην περνάει καν από το νου τους να βρεθούν εκεί, μιας και δεν υπάρχει τίποτα ελκυστικό. 

Όπως είχε δηλώσει και η αρχιτέκτονάς, Παρασκευή Κούρτη σε παλαιότερη επικοινωνία της με την Parallaxi, η Νικόπολη παραμένει μια συνοικία β’ κατηγορίας στα δυτικά της πόλης, παρά το γεγονός ότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα προόδου σε άλλες συνοικίες.

Ένα από τα προβλήματα της είναι ότι παραμένει αποκομμένη. Όπως εξηγεί η κ. Κούρτη:

«Υπάρχει η συγκέντρωση ενός πληθυσμού που δεν έχει δυνατότητες να αφομοιωθεί, εμπλεκόμενος με τον κοινωνικό και πολεοδομικό ιστό της πόλης. Απομονώνεται δηλαδή εξαιτίας χωρικών και κοινωνικών συνθήκων. Υπάρχει μια μελέτη του Δήμου Παύλου Μελά, που εξειδίκευε ποιες γειτονιές είναι πιο φτωχές και πού είναι συγκεντρωμένος ο πληθυσμός με χαμηλότερα εισοδήματα. Στο μυαλό των περισσοτέρων υπάρχει η ιδέα “τα δυτικά είναι φτωχά”. Βέβαια δεν προκύπτει αυτό από την μελέτη, δεν είναι όλες οι περιοχές του Παύλου Μελά φτωχές. Η Νικόπολη στη μελέτη αυτή παρουσιάζεται ως μια γειτονιά που έχει τα χαμηλότερα εισοδήματα»

Ακόμα ένα από τα ζητήματα που απασχολούν την περιοχή είναι το πρόβλημα της περιβαλλοντικής μόλυνσης από την γειτνίαση με τη βιομηχανική ζώνη του Ωραιοκάστρου. Βέβαια οξύτερο είναι το πρόβλημα της υδροδότησης που γίνεται από ιδιωτικές γεωτρήσεις, οι οποίες βρίσκονται πολύ κοντά στο εγκαταλειμμένο εργοστάσιο φωσφορικών λιπασμάτων της ΔΙΑΝΑ. Μετά από αναλύσεις δειγμάτων νερού, έγινε σύσταση στους κατοίκους να καταναλώνουν μόνο εμφιαλωμένο νερό καθώς ανιχνεύτηκαν ουσίες επικίνδυνες για τον άνθρωπο σε ποσοστό 150% πάνω από τα επιτρεπτά όρια.

Έντονο επίσης είναι και το αίσθημα της ανασφάλειας που υπάρχει στην περιοχή, ενόψει μίας γενικής έξαρσης της εγκληματικότητας που υπάρχει στις δυτικές συνοικίες. Υπάρχουν πολλά παράπονα για παραβατικές και μικροπαραβατικές συμπεριφορές όπως φθορές του δημοσίου χώρου, καθώς και φασαρία σε ακατάλληλες ώρες.

Επίσης ο μεγάλος αριθμός από πιλοτές στα ισόγεια και αντίστοιχα ο μικρός αριθμός καταστημάτων που υπάρχουν λειτουργούν εις βάρος των συνθηκών ασφάλειας και επίβλεψης του δημόσιου χώρου. Οι κάτοικοι θεωρούν ιδιαίτερα επισφαλή την κυκλοφορία στην περιοχή ειδικά τις νυχτερινές ώρες. Οι  κάτοικοι θεωρούν ότι η ανασφάλεια που αισθάνονται εκπορεύεται κυρίως από τη συγκέντρωση του μεγάλου αριθμού μεταναστών, στους οποίους έχουν να καταλογίσουν «ανάρμοστη» κοινωνική συμπεριφορά όπως μη τήρηση των ωρών κοινής ησυχίας, οικειοποίηση πεζοδρομίων και άλλων κοινοχρήστων χώρων για άλλες χρήσεις, κατανάλωση αλκοόλ σε δημόσιους χώρους και παραβατικές συμπεριφορές (ανάπτυξη μεγάλων ταχυτήτων στους δρόμους κλπ.).

Βέβαια καθόλου τυχαίο δεν είναι που ο δήμος έχει βάλει την Κοινωνική του Υπηρεσία στη Νικόπολη, καθώς δέχεται διάφορα αιτήματα από το γύρω πληθυσμό. Υπενθυμίζεται ότι στον οικισμό δεν υπάρχει Αστυνομικό Τμήμα (βέβαια δεν είναι ο μόνος). Βέβαια είναι άγνωστο αν και η παρουσία ενός Α.Τ. θα έλυνε κάποια από τα προβλήματα. Ακόμα η προσβασιμότητα στην περιοχή είναι περιορισμένη, καθώς μπορεί κάποιος να την προσεγγίσει αποκλειστικά με την γραμμή 34 του ΟΑΣΘ. Φυσικά, όπως είχε αναφέρει η κ. Κούρτη «όταν ήρθε το πρώτο σχέδιο επέκτασης του μετρό στη δυτική Θεσσαλονίκη η πρώτη αντίδραση του δήμου ήταν “πάλι θα μείνει από έξω η Νικόπολη, δε θα φτάσει εδώ το μετρό; Δε θα φτάσει στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου;” Ήρθε το δεύτερο σχέδιο του μετρό από την προηγούμενη διοίκηση του και προέβλεπε ένα loop που θα πηγαίνει από τη Σταυρούπολη στον Εύοσμο, όμως και πάλι η ίδια κουβέντα σχετικά με το γιατί μένει χωρικά αποκομμένη η Νικόπολη και κατ’ επέκταση και κοινωνικά»

Μία θετική εξέλιξη για τη Νικόπολη ήρθε πριν λίγο καιρό όταν απέκτησε το πρώτο -και εντυπωσιακό- πάρκο της μετά από 50 χρόνια. Το καλοκαίρι του 2020 παραδόθηκε στους κατοίκους ο πρώτος μεγάλος δημόσιος χώρος στην περιοχή.

Ένας «πράσινος πυρήνας» συνοικίας των 5.600 τ.μ., με βιοκλιματικό χαρακτήρα, στην καρδιά της Νικόπολης, μια παρέμβαση της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών, με την οποία αυξάνεται το πράσινο στη περιοχή, κατά 200%. Μία όαση στην «άγχρωμη» και μονότονη Νικόπολη, που ήρθε για να ενισχύσει την κοινωνική της ταυτότητα και να δώσει μία αίσθηση εξωστρέφειας που . Μία μεγάλη έκταση που δίνει την ευκαιρία στους κατοίκους και όχι μόνο να απολαύσουν την βόλτα τους και να χαλαρώσουν στα τεράστια παγκάκια που έχουν τοποθετηθεί. Ίσως από τα λίγα σημεία της περιοχής που μπορείς να προσδιορίσεις το που ακριβώς βρίσκεσαι και ενδεχομένως αν βρισκόταν οπουδήποτε αλλού να αποτελούσε spot για μικρούς και μεγάλους.

Ακριβώς δίπλα από την συγκεκριμένη πλατεία υπάρχει ο Ιερός Ναός Αγίου Σπυρίδωνος. Βλέποντας την εκρηκτική αύξηση της ανοικοδόμησης και συνάμα του πληθυσμού της περιοχής στα τέλη της δεκαετίας του 90′, ο Μητροπολίτης Διονύσιος ξεκίνησε την αναζήτηση του κατάλληλου χώρου για την ανέγερση ενοριακού ναού, που θα κάλυπτε τις λατρευτικές ανάγκες των κατοίκων της περιοχής. Ο χώρος βρέθηκε και έτσι στις 20 Μαΐου 2003 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη κ.κ. Διονύσιο, και ορίσθηκε ο Ιερός Ναός να τιμάται στο όνομα του εν Αγίοις πατρός ημών Σπυρίδωνος επισκόπου Τριμυθούντος του θαυματουργού.

Έτσι άρχισαν οι εργασίες για την κατασκευή της κατακόμβης, οι οποίες ολοκληρώθηκαν με τη συνδρομή του πιστού λαού της περιοχής τον Ιούνιο του 2007. Έτσι στις 9 Ιουνίου 2007 τελέσθηκαν τα θοιρανοίξια της κατακόμβης του Ιερού Ναού, από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Νεαπόλεως & Σταυρουπόλεως κ.κ. Βαρνάβα, γεγονός που σήμανε και την έναρξη της λειτουργίας του. Σήμερα έχουν ξεκινήσει οι εργασίες ανεγέρσεως του επάνω Ιερού Ναού. Σημαντικό γεγονός, στην μικρή πορεία της ζωής της νεοσύστατης ενορίας, ήταν η έλευση και παραμονή για μία εβδομάδα, 24 – 30 Μαΐου 2008, της δεξιάς χειρός του Αγίου Σπυρίδωνος από την Ιερά Μητρόπολη Κερκύρας.

Λίγα μέτρα πιο πέρα βρίσκεται και ένας ακόμα ναός-σύμβολο της περιοχής. Ο Ιερός Ναός Αγίου Σεραφείμ του Σαρώφ.

Η εκκλησία θεμελιώθηκε το 1998 από ομογενείς που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή τη δεκαετία του 1990, προερχόμενοι από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Κάτοικοι του οικισμού, περισσότεροι οικοδόμοι και τεχνίτες, εργάστηκαν εθελοντικά για την ανέγερση του ναού, ενώ άλλοι προσέφεραν χρήματα. Μέρος των εξόδων κάλυψε επίσης και ο Ιβάν Σαββίδης.

Από το 2001 υπάρχει στο ναό λείψανο του Αγίου Σεραφείμ που δώρισε στον μακάριστο Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο ο Πατριάρχης Μόσχας Αλέξιος.

Από το 2018 ένας επίχρυσος τρούλος, δωρεά του επιχειρηματία Ιβάν Σαββίδη, κοσμεί πλέον την οροφή της εκκλησίας.

Το βάρος του αγγίζει τους 2 τόνους. Από αυτούς 1,5 τόνος είναι ο εσωτερικός μεταλλικός σκελετός και 500 κιλά ζυγίζουν τα φύλλα χαλκού που βάφτηκαν στη συνέχεια με «χρυσό» χρώμα και τελικά καλύφθηκε. Τα μυστήρια τελούνται κατά το ήμισυ στη ρωσική γλώσσα, ενώ στη Θεία Λειτουργία της Τετάρτης, που τοποθετήθηκε ο επίχρυσος τρούλος, χοροστάτησε ο μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Βαρνάβας, ο οποίος εξήρε τη δωρεά του Ιβάν Σαββίδη προς την τοπική κοινότητα. Στη διάρκεια της τελετής, τοποθετήθηκε με γερανό και ο επίχρυσος σταυρός στην κορυφή του τρούλου, υπό τα χειροκροτήματα του κόσμου.

Επίσης χαρακτηριστική είναι και η ταμπέλα ακριβώς απέναντι από το ναό που αναγράφει «Βοηθείστε την ανέγερση».

Διαβάστε επίσης: