Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου: ο ποιητής των ματαιωμένων φιλιών και των ναυαγισμένων σχέσεων

Ενενήντα χρόνια συμπληρώνονται από τη γέννηση του ποιητή Νίκου-Αλέξη Ασλάνογλου. Έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως ένας άνθρωπος εύθραυστος, μοναχικός και με έντονο ψυχισμό με ποιήματα στα οποία νιώθουμε τις ματαιωμένες φιλίες, τις ναυαγισμένες σχέσεις, τις συγκινήσεις, τα δάκρυα και τον θάνατο. Ο ίδιος έγραφε βαθιά επηρεασμένος από την ομορφιά της εφηβείας που πέρασε και χάθηκε στον χρόνο, «στον χρόνο που καταστρέφει και δεν σέβεται τίποτα».

«Μπορεί η έμπνευση να με επισκέπτεται συχνά, αλλά για να μετουσιωθεί ποιητικά θέλει συνεχή επεξεργασία, η οποία πολλές φορές μου κοστίζει μήνες, ίσως και χρόνια… Μερικά ποιήματα ολοκληρώνονται γρήγορα ή πιο εύκολα, άλλα με μεγάλη δυσκολία» αναφέρει ο ίδιος. Προς τιμήν του, ετοιμάσαμε μια λίστα με τα 10 πράγματα που θα πρέπει να γνωρίζεις για έναν εκ των σπουδαίων ποιητών της ελληνικής μεταπολεμικής περιόδου. 

1. Ο Νίκος Ασλάνογλου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 17 Σεπτεμβρίου 1931 και έζησε στη πόλη μέχρι το 1979. Οι γονείς του ήταν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Τέλειωσε το πειραματικό σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το 1949, όπου στη συνέχεια σπούδασε γαλλική φιλολογία. Γύρω στο 1950 και μετά το θάνατο του πατέρα του ανέλαβε συνδιευθυντής στην εριουργία Μάκερ, που χρεοκόπησε λίγο αργότερα. Στη συνέχεια έφυγε στη Γαλλία και την Αίγυπτο και συνέχισε τις σπουδές του στα Πανεπιστήμια Καΐρου και Αιξ – αν Προβάνς.

2. Εργάστηκε ως βιβλιοθηκάριος στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, ως καθηγητής σε φροντιστήριο ξένων γλωσσών, ως επιστημονικός συνεργάτης στην Αρχιτεκτονική Σχολή Θεσσαλονίκης και μετά το 1980, οπότε εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, ως επιμελητής και λογοτεχνικός σύμβουλος στον εκδοτικό οίκο Ευσταθιάδη.

Η ποίηση δε μας αλλάζει τη ζωή το ίδιο σφίξιμο, ο κόμπος της βροχής η καταχνιά της πόλης σα βραδιάζει

Δε σταματά τη σήψη που προχώρησε δε θεραπεύει τα παλιά μας λάθη

Η ποίηση καθυστερεί τη μεταμόρφωση κάνει πιο δύσκολη την καθημερινή μας πράξη

Η ποίηση δε μας αλλάζει -Δύσκολος Θάνατος, 1954

3.Το 1951 ίδρυσε από κοινού με τον Κ.Κατσανό το περιοδικό «Σκέψη», που κυκλοφόρησε ένα μόνο τεύχος, στο οποίο ο Ασλάνογλου δημοσίευσε το πρώτο του δοκίμιο, με τίτλο «Θάνατος και γέννηση στην ποίηση του Γιώργου Θέμελη».

4. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1952 με την πολυγραφημένη έκδοση του έμμετρου θεατρικού μονοπράκτου έργου «Θάλασσα και συγχρονισμός», απόσπασμα του οποίου δημοσίευσε το 1953 στις σελίδες του φοιτητικού περιοδικού Πυρσός. Ο ίδιος αναφέρει σε συνέντευξη του «Έγραφα ποιήματα από το ’46… Πολλά από αυτά διαβάζονται ακόμη. Το πρώτο μου ποίημα το έγραψα σε ηλικία 15 χρόνων… Ήμουν πρώιμο ταλέντο…».

https://www.youtube.com/watch?v=rPljuOr9xYk

5. Στο όνομα του προστέθηκε το ψευδώνυμο Αλέξης, το οποίο ο ίδιος διάλεξε στα εφηβικά του χρόνια από τον ομώνυμο ήρωα του Ντοστογιέφσκι στο έργο του «Ταπεινοί και Καταφρονεμένοι».

Το φθινοπωρινό του φως λάμπει στα κρύσταλλα της πόλης καθώς σιγά σιγά το καλοκαίρι λιώνει

Κι όμως ταξίδεψα πολύ κατά τις δυτικές ακτές είδα τα σώματα των όψιμων κολυμβητών να φθίνουν μέσα στο ηλιόγερμα, κάτω απ’ τις λάμπες του γκαζιού Θε μου, τα είδα σε αμμουδιές από άσπρη πορσελάνη

Μα εγώ εκείνον θέλησα. Στην πόλη του ξαναγυρνώ στους πολυέλαιους της νύχτας ξαναρχίζω

Φως του Σεπτέμβρη – Αργό πετρέλαιο, 1974

https://www.youtube.com/watch?v=xlK3xf8wOhQ

6. Όπως σημειώνει ο Γιώργος Βαϊλάκης σε ένα κείμενο του για τον ποιητή «Η ασυνήθιστη οικονομική δυσχέρεια στην οποία περιέπεσε, σε συνδυασμό με την ερωτική ιδιοτυπία του σε εποχές απόλυτης κατακραυγής της ομοφυλοφιλίας, δημιούργησαν συνθήκες απροσπέλαστης απελπισίας σ’ έναν άνθρωπο ιδιαίτερα ευαίσθητο κι αξιοπρεπή. Ως εκ τούτου, το θέαμα της διαπόμπευσής του από κοινωνικά αποβράσματα στο ζαχαροπλαστείο «Αχίλλειον» της Θεσσαλονίκης ή οι βρισιές που άγνωστοι έγραφαν στις σκάλες της πολυκατοικίας που διέμενε, αποτελούν εν μέρει μια εξήγηση για την πληγωμένη εσωστρέφεια και την πνιγηρή απομόνωση του ποιητή».

7. Ο Διονύσης Σαββόπουλος έγραψε ένα τραγούδι απευθυνόμενος στον παλιό του φίλο Αλέξη Ασλάνογλου που τιτλοφορήθηκε ως «η θανάσιμη μοναξιά του Αλέξη Ασλάνη» με πρώτη κυκλοφορία το 1975 στο δίσκο του «Δέκα Χρόνια Κομμάτια». Σε παλαιότερη συνέντευξη του είχε αναφέρει γι’ αυτό: «Ισως… δεν τιμά όμως εμένα ως ποιητή να με τιμά ο κ. Σαββόπουλος… «Η θανάσιμη μοναξιά του Αλέξη Ασλάνη» είναι πράγματι ένα τραγούδι αφιερωμένο σ’ εμένα. Δεν έχει στίχους δικούς μου τόσο… πού και πού χρησιμοποιούνται μερικοί στίχοι μου, σε ένα μοντάζ στίχων… Ο Σαββόπουλος δεν χρησιμοποιεί στίχους άλλων… γράφει μόνος τους στίχους των τραγουδιών του…». Λίγα χρόνια αργότερα το 1998 στο δίσκο των Πυξ Λαξ  «Τραγούδια Έγραψα Για Φίλους» διασκεύασαν το τραγούδι.

8.  Στην ποίηση του η καθημερινότητα αποτυπώνεται μέσα από χαμηλωμένα φώτα, φωνές που σβήνουν, μια ομίχλη φωτεινή, βροχή και δάκρυα, μουσική και ψιθυρίσματα αλλά και μεγάφωνα ανοιχτά, αυτοκίνητα κτλ. Ο ίδιος σημειώνει «ξεκινώ πάντα από μια έμπνευση… Μια αφορμή ανεξήγητη, αυτό είναι η έμπνευση… Σχεδόν κατακέφαλα σε βρίσκει… Με βρίσκει συχνά όταν κάνω πράγματα που δεν έχουν να κάνουν με τη δημιουργική εργασία… Όταν διαβάζω, όταν περπατάω και χαζεύω στους δρόμους… Πολλές φορές το ερέθισμα είναι οπτικό ή ακουστικό… Βασικά είμαι εικονοπλάστης, δηλαδή στα ποιήματά μου υπάρχει έντονα μια εικονοπλασία και σκέψη… Απεχθάνομαι τις διανοητικές κατασκευές, απεχθάνομαι τα φραστικά κλισέ ή τη στιχουργική σκέψη… Με ενδιαφέρει η σκέψη να είναι βιωματική, να δένεται στενά με το βίωμα…»

https://www.youtube.com/watch?v=0Hanl-WE1uw

9. Σταμάτησε να γράφει ποίηση το 1976, σε ηλικία σαράντα τεσσάρων ετών. Ακολούθησαν έως τον θάνατό του είκοσι χρόνια σιωπής. Έκτοτε, ποιήματά του μελοποιήθηκαν από Έλληνες συνθέτες. Το 2014 προβλήθηκε ντοκιμαντέρ στη τηλεόραση της ΕΡΤ, στη σειρά “Παρασκήνιο”, με άφθονο αρχειακό υλικό. Το Αρχείο Νίκου-Αλέξη Ασλάνογλου φυλάσσεται στο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ Θεσσαλονίκης.

Το ποίημα θέλω να είναι νύχτα, περιπλάνηση σε ξεμοναχιασμένους δρόμους και σε αρτηρίες όπου η ζωή χορεύει.

Θέλω να είναι αγώνας, όχι μια μουσική που λύνεται μα πάθος για την μέσα έκφραση μιας ασυναρτησίας μιας αταξίας που θα γίνει παρανάλωμα αν δεν τα παίξουμε όλα για όλα

Όταν οι άλλοι, αδιάφοροι, με σιγουριά ξοδεύονται άσκοπα ή ετοιμάζονται το βράδυ να πεθάνουν, όλη τη νύχτα ψάχνω για ψηφίδες αδιάφθορες μες το μονόλογο τον καθημερινό κι ας είναι και οι πιο φθαρμένες.

Να φεγγρίζουν μες το πυκνό σκοτάδι τους σαν τ’ αχαμνά ζωύφια τυχαίες, σκοτωμένες απ’ το νόημα με αίσθημα ποτισμένες.

ARS POETICA Ο θάνατος του Μύρωνα , 1954 – 1959

https://www.youtube.com/watch?v=KCfp8fxMddM

10. Πέθανε στην Αθήνα στις 6 Αυγούστου 1996. Ο καθηγητής Ιορδάνης Κουμασίδης αναφέρεται στο θάνατο του λέγοντας: « Ήταν 6 Αυγούστου του 1996 –κανείς δε θα μάθει ποτέ την ακριβή ώρα του ‘θανάτου’ κάποιου που εξύμνησε το θάνατο όσο λίγοι… 3 μέρες μετά, ο Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, ένας από τους πιο αδικημένους ποιητές της ελληνικής γλώσσας βρέθηκε νεκρός στο κρεβάτι του, σε ‘αρχόμενη αποσύνθεση’».

https://www.youtube.com/watch?v=xm548GLo3xQ

Αξίζει να αναφέρουμε πως εξέδωσε τις ποιητικές συλλογές ως ακολούθως: «Δύσκολος θάνατος», 1954, «Ο θάνατος του Μύρωνα», 1960, «Ποιήματα για ένα καλοκαίρι», 1963, «44 ποιήματα, Επιλογή 1946-1966», 1970, «Νοσοκομείο εκστρατείας», 1972, «Αργό πετρέλαιο», 1974 «Δύσκολος θάνατος» (συγκεντρωτική έκδοση), 1978, «Ωδές στον Πρίγκιπα», 1981, «Τρία ποιήματα», 1987 ενώ ασχολήθηκε και με τη  πεζογραφία με έργα του το, «Θάλασσα και συγχρονισμός» (ποιητικό μονόπρακτο) το 1952 και «Ταξιδεύοντας στη δροσερή νύχτα» (σύντομα κείμενα δημοσιογραφικού χαρακτήρα)το 1991 και συνέγραψε μια μελέτη το 1959 με τίτλο  «Θάνατος και γέννηση στην ποίηση του Θέμελη».

Δείτε επίσης: