Νίκος Σκούφος: Το φως όσο και το σκοτάδι είναι μία προσωπική έρημος
Ανήσυχος, δημιουργικός, αιχμηρός και πολυπράγμων, ένας από τους πιο ταλαντούχους σύγχρονους ποιητές μιλάει στην Parallaxi με αφορμή το νέο βιβλίο του με τίτλο «Εγκλεισμός».
Μπορεί να δραστηριοποιείται επαγγελματικά ως επιχειρηματίας και σύμβουλος εταιρειών, όμως έχει και μια δυναμική πορεία στο χώρο της λογοτεχνίας καθώς μας έχει χαρίσει ήδη δύο ξεχωριστές ποιητικές συλλογές, «Αντίστροφη Ενηλικίωση» (2015) & «Άθροισμα Ημερών» (2017). Ανήσυχος, δημιουργικός, αιχμηρός και πολυπράγμων είναι ίσως ένας από τους πιο ταλαντούχους σύγχρονους ποιητές που –παρά το νεαρό της ηλικίας του– διακρίνεται από μια ώριμη, γοητευτική ποιητική φωνή και μια σπάνια πνευματικότητα.
Αφορμή για την κουβέντα με το Νίκο Σκούφο το νέο βιβλίο του με τίτλο «Εγκλεισμός», που μόλις κυκλοφόρησε από την Κάπα Εκδοτική. Πρόκειται για ένα πεζογράφημα που διατηρεί τον βαθιά ποιητικό λόγο του και συνάμα για ένα στοχασμό –μια εσωτερική εμπειρία– που μας μεταφέρει στον διαχρονικά μεταιχμιακό κόσμο ανάμεσα στη γέννηση και το θάνατο, στο κέντρο της ίδιας της ύπαρξης, όπου η απορία τίθεται ως θέση οντολογική. Σε αυτό το ρευστό σύμπαν που μεταβάλλεται ασταμάτητα γύρω μας και εντός μας. Εκεί όπου το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον γίνονται τόπος κοινός και ο χρόνος μοιάζει εικόνα κινούμενη της ακίνητης αιωνιότητας.
«Όλα είναι ανέφικτα.» Μια απόλυτη και καταστατική φράση σηματοδοτεί την έναρξη του βιβλίου σου. Θέλεις να μας μιλήσεις για αυτό το νέο συγγραφικό σου εγχείρημα που φέρει τον τίτλο «Εγκλεισμός»;
«– Όλα είναι ανέφικτα. Ξεκινώντας από την χαρτογράφηση του δανεικού αυτού σκεύους όπου μας φέρει και φέρουμε. Από το φθαρτό στο εξαϋλωμένο, από το είμαι στο τι είμαι; Από το από που στο για που; Από το τίποτα στη ματαιότητα του τίποτα και πάλι πίσω. Κάπως έτσι ξεκινάει η οδοιπορία του Έγκλειστου αυτού σώματος στον κόσμο. Σε έναν κόσμο τόσο ανοίκειο μα τόσο “δικό μας”. Μία βύθιση που φορά τη φορά, κίνηση την κίνηση, μας αποκαλύπτει την απειρότητα της προέκτασης αυτής της δίνης που έχουμε βρεθεί. Έτσι λοιπόν η ανεφικτότητα που μας περικλείει ορίζει και τις εκτάσεις που δινόμαστε να διανύσουμε ή ακόμη και να κατακτήσουμε.»
Ο χρόνος, το φως και το σκοτάδι κατέχουν ξεχωριστή θέση στον «Εγκλεισμό». Τι σημαίνουν για εσένα αυτές οι έννοιες; Πως τις αντιλαμβάνεσαι;
«Αν υποθέσουμε πως οι λέξεις είναι ακέραιες και πλήρεις νοήματος τότε οι έννοιες του χρόνου του φωτός και της απουσίας του είναι κοινές για όλους. Όμως δεν πιστεύω καθόλου στις λέξεις ούτε στη γλώσσα, έτσι λοιπόν και τα νοήματα τα οποία ακολουθούν τις συγκεκριμένες λέξεις απέχουν από τα νοήματα που έχω κατανοήσει σήμερα για αυτές. Το φως όσο και το σκοτάδι είναι μία προσωπική έρημος και ο χρόνος είναι το σώμα σου μέσα σε αυτή τη συνθήκη. Αυτή η έρημος λοιπόν είτε την κοιτάς είτε την αρνείσαι σε συνθλίβει, σε απορροφάει και το μόνο που καλείσαι να κάνεις είναι να κρατήσεις το σώμα σου όσο το δυνατόν πιο ζωντανό μπορείς απέναντι της. Εάν όχι φως τότε ήλιος, εάν όχι ήλιος τότε ζωή, εάν όχι ζωή τότε τίποτα. Κάποια στιγμή λοιπόν οφείλουμε όλοι μας να αναγνωρίσουμε την ύπαρξη αυτού του τίποτα, να το κοιτάξουμε κατάματα και να μη μας τρομάξει όπως συμβαίνει μέχρι τώρα. Βέβαια πολύ σωστά θα αναρωτηθούμε, μόλις κοιτάξεις το τίποτα τότε αμέσως δεν αποκτά εμβαδό, δε γίνεται αμέσως κάτι; Έτσι λοιπόν θα συμφωνήσουμε πως οι λέξεις δεν είναι ακέραιες ούτε πλήρεις νοήματος.»
Στον «Εγκλεισμό» οι λέξεις, οι φράσεις, τα νοήματα μοιάζει να οπτικοποιούνται να λαμβάνουν μορφή, εικόνα και υπόσταση. Πιστεύεις πως η επαφή σου με το θέατρο αλλά και τις οπτικές – εικαστικές τέχνες γενικότερα σε έχει ωθήσει προς αυτή τη γοητευτική κατεύθυνση στη γραφή;
«Η αλήθεια είναι πως αυτό το λαμβάνω σαν κοπλιμέντο κάθε φορά που το ακούω. Είναι σπάνιο να καταφέρνεις να δημιουργείς εικόνες και ήχους με το γραπτό λόγο και δε συμβαίνει σε όλους. Δεν πιστεύω πως η αγάπη μου για το θέατρο και τις παραστατικές τέχνες με έχουν ωθήσει σε αυτό όσο η πολυπλευρότητα των αναγνωστών και η ανάγκη τους να δουν κάτι περισσότερο μέσα από αυτά που διαβάζουν. Με λίγα λόγια δεν πιστεύω πως φταίω εγώ για την εικόνα που κάποιος θα δει ή τη μουσική που θα ακούσει την ώρα της ανάγνωσης αλλά η ανάγκη του ίδιου να ξεφύγει λίγο περισσότερο από τη στιγμή εκείνη που του συμβαίνει όλο αυτό. Αυτό με κάνει περισσότερο χαρούμενο, από το να έφερνα εγώ στη θέση αυτή τον αναγνώστη. Τα όρια βλέπεις σε καμία των περιπτώσεων δεν είναι λειτουργικά, ούτε ακόμη και στο όριο της γραφής.»
Έχεις συγγράψει δύο ποιητικές συλλογές και τώρα ο «Εγκλεισμός» είναι η πρώτη σου απόπειρα σε πεζό. Ανάμεσα στον ποιητικό και τον πεζό λόγο ποια μορφή γραπτού λόγου σε ελκύει περισσότερο; Μέσα από ποιο είδος αισθάνεσαι ότι εκφράζεσαι καλύτερα και αμεσότερα;
«Εφόσον η ανάγκη της έκφρασης είναι πηγαία τότε είναι και άμεση, το ίδιο άμεση για αυτόν που την εκφράζει. Ο εγκλεισμός δε θα μπορούσε όσο με γνωρίζω να είχε διαφορετική μορφή, καθώς αγγίζει τις περισσότερες φορές και τον ποιητικό λόγο και την ποιητική έκφραση. Η περίοδος στην οποία γράφηκε επήλθε έπειτα από μία πολύ σημαντική καμπή στη ζωή μου, έπειτα από ανακαλύψεις και αναγνωρίσεις χρόνιων πληγών που δε τολμούσα να κοιτάξω, πόσο μάλλον να φροντίσω. Έτσι ο λόγος και η γλώσσα του εγκλεισμού είναι σαν αίμα από ανοιχτή πληγή που τρέχει ή σαν το σώμα στην έρημο που φέρει για καιρό τα ίδια τραύματα και για πρώτη φορά βρίσκει σκιά για λίγο και παίρνει ανάσα να μετρήσει τις πληγές και τα τραύματα. Για αυτό λοιπόν η μορφή είναι ρευστή, αλλάζει, άλλοτε κλείνουν οι πληγές για λίγο και άλλοτε τρέχουν άφθονες.»
«Δεν θα δήλωνα ποτέ ποιητής / Δεν θα σκότωνα ποτέ έναν έρωτα για μια δήλωση.» Οι παραπάνω στίχοι προέρχονται από την πρώτη σου ποιητική συλλογή. Ποιος είναι ο δικός σου προσωπικός ορισμός γι’ αυτόν τον «έρωτα»; Τι σημαίνει για εσένα η ποίηση;
«Η αντίστροφη ενηλικίωση όντως. Οι συγκεκριμένοι στίχοι προέρχονται από διαβάσματα και από διάφορες ανάγκες που είχα μικρότερος να εκφράσω το ανέκφραστο. Δε μπορώ να εξηγήσω τι είναι η ποίηση όπως δε μπορώ να εξηγήσω τι είναι η ζωή. Όσο το νόημα της ζωής είναι το να ζεις την ίδια τη ζωή τόσο και το νόημα της ποίησης είναι να ζεις την ίδια την ποίηση.
“Non voglio più essere la bella farfalla che danza intorno alla fiamma. Voglio essere la fiamma”
“Δεν θέλω πλέον να είμαι η όμορφη πεταλούδα που χορεύει γύρω από τη φλόγα. Θέλω να είμαι η φλόγα” Jodorowski.»
Πως ξεκίνησε για εσένα το «περιπετειώδες ταξίδι» της συγγραφής και ποιο είναι το κυρίαρχο συναίσθημα κάθε φορά που γράφεις; Σε απασχολεί η υστεροφημία;
«Από πολύ μικρός θυμάμαι τον εαυτό μου να απεχθάνεται κάθε μορφής βιβλίο, όπως και κάθε μορφής ενασχόληση με τα σχολικά μου καθήκοντα. Όπως λέει ο αγαπημένος μου Κώστας Παπαγεωργίου αυτό που μου έμενε από την λέξη εκπαιδευτήρια ήταν το “παιδευτήρια”. Υπήρχαν προσπάθειες από τη γιαγιά μου που με ανέθρεψε να μου διαβάζει τα μεσημέρια ή το βράδυ πριν τον ύπνο κείμενα που της άρεσαν όμως μάταια. Τα καλοκαίρια θυμάμαι μου παράγγελνε δεκάδες βιβλία μήπως και κατάφερνε να με πείσει να ανοίξω έστω για τις εικόνες κάποια αλλά και πάλι. Όλος αυτός ο πρόλογος θα με ρωτήσεις γιατί; Όμως η πρώτη φορά που ένιωσα την ανάγκη να εκφραστώ μέσα από τη γραφή ήρθε μόλις κατάφερα να διαβάσω κάτι που με συγκίνησε τόσο όπου ήθελα να επικοινωνήσω με το ίδιο το κείμενο, με τη συνθήκη που μου προβαλλόταν και ήθελα να μετέχω ενεργά με ένα δικό μου τρόπο. Έτσι αργότερα στα 18 μου όταν ξεκίνησα να διαβάζω επειδή ένιωσα ότι ήθελα να δω τι συμβαίνει μέσα σε αυτά τα άπειρα βιβλία που υπάρχουν σε τόσες βιβλιοθήκες ήρθε και αυτή μου η ανάγκη να επικοινωνήσω.
Η υστεροφημία είναι κάτι που με ενοχλεί σαν λέξη και σαν νόημα, δε με απασχολεί σχεδόν καθόλου το ύστερα οπότε σίγουρα το μόνο που θέλω και προσπαθώ είναι να ζω. Και το ζω είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το τώρα.»
Μια ευχή για το μέλλον…
«Τα πιο όμορφα, τα πιο αληθινά. Ας αποκτήσουνε οι λέξεις ευστοχία και οι άνθρωποι, εμείς, ας είμαστε. Αγάπη για τα επικείμενα, για τα περασμένα, τα τόσα τώρα που υπάρχουν και περνάνε. Λίγο ακόμη μένει, και άλλο τόσο για να γίνουν όλα όπως τα φανταζόμαστε.»
INFO
Το νέο βιβλίο του Νίκου Σκούφου «Εγκλεισμός» κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική (https://www.kapaekdotiki.gr/product/nikos-skoufos_egkleismos/). Τα έσοδα από την πώληση του βιβλίου θα δοθούν για την ενίσχυση του συλλόγου “Στοργή” Θεσσαλονίκης.
