Οι Εβραίοι του Βόλου
Το 1998 ο Δήμος Βόλου, για να τιμήσει τους Εβραίους αγωνιστές αλλά και τα θύματα των ναζιστών ανήγειρε στην πλατεία Ρήγα Φεραίου, μνημείο για τα θύματα του Ολοκαυτώματος.
Παραπάνω από ένας αιώνας έχει περάσει από την εμφάνιση των Εβραίων στο Βόλο, όπου με τις συναγωγές και τα κτήρια που έχτισαν άφησαν το δικό τους στίγμα στην πόλη. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και έγιναν προσπάθειες ώστε να σωθούν, πολλοί από αυτούς δεν αποτέλεσαν εξαίρεση, και τον Μάρτιο του 1944 βρέθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως όλοι οι Εβραίοι σε όλη την Ευρώπη.
Οι ιστορικές πηγές αναφέρουν πως από τον 1ο αιώνα μ.Χ. ζούσαν Εβραίοι κοντά στην πόλη του Βόλου και συγκεκριμένα στον Αλμυρό. Στο Βόλο αναφορές υπάρχουν από τον 2ο αιώνα μ.Χ. Η εβραϊκή συνοικία βρισκόταν στη δυτική πλευρά της πόλης με περίπου 36 σπίτια το 1806. Η κατασκευή της συναγωγής στην πόλη ξεκίνησε το 1865 και λειτούργησε το 1870 στη σημερινή της θέση, αντικαθιστώντας μια παλαιότερη, αλλά κατά τη διάρκεια της Κατοχής ανατινάχτηκε από τους Ναζί. Το 1901, σύμφωνα με την απογραφή, ο Βόλος έφτασε να έχει 200 περίπου οικογένειες εβραϊκής καταγωγής. Οι Εβραίοι υπήρξαν σημαντικός πυρήνας ανάπτυξης της πόλης, δημιουργώντας καταστήματα και εργοστάσια, που έδωσαν εργασία σε μεγάλο αριθμό κατοίκων.
Κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, πολέμησαν στο πλευρό των Ελλήνων τουλάχιστον 8 Εβραίοι στρατιώτες. Η μοίρα τους άλλαξε όμως όταν ο Βόλος βρέθηκε υπό Γερμανική κατοχή. Οι διωγμοί και τα αντιεβραϊκά μέτρα στην πόλη ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1943, ενώ στις 25 Μαρτίου του 1944 συνελήφθησαν 155 Εβραίοι και στάλθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου και εξοντώθηκαν. Χάρη στις προσπάθειες του ραβίνου Πεσσάχ, του μητροπολίτη Ιωακείμ και του ΕΑΜ σώθηκε το 74% των Εβραίων του Βόλου που φυγαδεύτηκε στο Πήλιο. Το 1960 χτίστηκε νέα συναγωγή στο χώρο των δύο προηγούμενων, η οποία λειτουργεί μέχρι και σήμερα καθώς και καινούργιο εβραϊκό κοιμητήριο.
Το 1998 ο Δήμος Βόλου, για να τιμήσει τους Εβραίους αγωνιστές αλλά και τα θύματα των ναζιστών ανήγειρε στην πλατεία Ρήγα Φεραίου, όπισθεν του δημαρχείου, απέναντι από το ανοιχτό θέατρο, μνημείο για τα θύματα του Ολοκαυτώματος. Η ανέγερση του μνημείου έγινε με πρωτοβουλία της ισραηλιτικής κοινότητας.
Το γλυπτό είναι έργο του γλύπτη Αναστάσιου Κρατίδη, δωρεά του εβραϊκής καταγωγής Βολιώτη Βίκτωρα Πολίτη. Πρόκειται για μια ορθογώνια κατασκευή. Στην μια πλευρά της αναγράφεται η ημερομηνία «1941-1945» και απεικονίζεται η επτάφωτη λυχνία (σύμβολο των Εβραίων), και το κεφάλι μιας γυναίκας σε ανάγλυφη μορφή. Στην άλλη πλευρά υπάρχει και πάλι ανάγλυφη γυναικεία μορφή που χάνεται μέσα στις φλόγες. Στην τρίτη από τις πλευρές, η γυναικεία μορφή κρατάει με το χέρι το κεφάλι της και καλύπτει το πρόσωπο της, ενώ στην τελευταία από τις πλευρές βρίσκεται σκαλισμένη η μορφή ενός παιδιού, που συμβολίζει την γέννηση μέσα από τις στάχτες και την καταστροφή, την ελπίδα πως τίποτα δεν έχει χαθεί. Στην επιγραφή του μνημείου διαβάζουμε «Το μνημείο ανεγέρθηκε από τον Δήμο Βόλου και την Ισραηλιτική κοινότητα Βόλου για να τιμήσει τη μνήμη και να θυμίζει την εξόντωση από τους Γερμανούς Ναζί των 155 Βολιωτών Εβραίων που συγκαταλέγονται στους 66.155 Έλληνες Εβραίους και στους 6.097.000 Εβραίους της Ευρώπης αθώα θύματα του χιτλερικού διωγμού». Στο κάτω μέρος, το μνημείο το αγκαλιάζει περιμετρικά μια προσευχή σε εβραϊκή γραφή.
Για τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας, ο χώρος της πλατείας είναι πλέον ιερός χώρος συγκριτικά με την χρήση του προ της κατασκευής του μνημείου. Κάθε χρόνο ο Δήμος Βόλου τιμά την ημέρα μνήμης των Εβραίων με εκδηλώσεις και κατάθεση στεφάνων στο γλυπτό.
