Οι Ρεβάνς μας προσκαλούν για «Τσάι στο Παλέρμο»

Η συνάντηση δύο φοιτητών του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ήταν η αφετηρία μιας συζήτησης για κοινές καλλιτεχνικές, πολιτικές και κοινωνικές ανησυχίες, μέσα από την οποία δημιουργήθηκε με πνεύμα επαναστατικό η μπάντα Ρεβάνς.

Ο Αστέρης Κωνσταντίνου και ο Χρήστος Ελ. Παπαδόπουλος συναποτελούν το συγκρότημα και έχουν ήδη στις αποσκευές τους το album «Οι κύκλοι των πουλιών», ενώ με τη νέα δισκογραφική τους δουλειά μας προσκαλούν για «Τσάι στο Παλέρμο». Στο δίσκο αυτό οι Ρεβάνς πειραματίζονται με το δικό τους ιδιαίτερο μουσικό όραμα, με τις πλούσιες ηχοχρωματικά μελωδίες και μας αφηγούνται ιστορίες πλάθοντας εικόνες συμβολικές με πολιτικό και κοινωνικό χαρακτήρα από τις οποίες δεν λείπει και ο έρωτας. Σ’ αυτόν τον κύκλο 11 τραγουδιών οι Ρεβάνς υπογράφουν εκτός από τη μουσική και τους στίχους. Έχουν παρέα τους στο μουσικό ταξίδι τη Ρίτα Αντωνοπούλου στο τραγούδι «Μία Μάνα», τον Σπύρο Γραμμένο στο «Σ’ ευχαριστώ Λουκιανέ» και τον Αλέξανδρο Κτιστάκη στο «Στον Μαρίνο Αντύπα».

Πριν από λίγους μήνες κυκλοφόρησε η νέα σας δισκογραφική δουλειά με τίτλο «Τσάι στο Παλέρμο». Θέλετε να μας μιλήσετε για την δημιουργία αυτού του κύκλου 11 τραγουδιών, όπου εκτός από τη μουσική υπογράφεται και τους στίχους;

Χρήστος: Είναι η πρώτη μας ολοκληρωμένη δισκογραφική δουλειά ως Ρεβάνς. «Οι κύκλοι των πουλιών», ο προηγούμενος δίσκος που είχαμε κάνει μαζί με τον Αστέρη, ήταν βασισμένος στην ποιητική συλλογή της Μαρίας Συτμαλίδου, της φίλης μας και γιατρού από τη Θεσσαλονίκη. Η Μαρία μοιράστηκε με εμάς τη συγκεκριμένη δουλειά της και πάνω στα ήδη υπάρχοντα ποιήματα εμείς γράψαμε μουσική και μελοποιήσαμε τους στίχους της. Από εκεί και πέρα, αισθανόμασταν την ανάγκη να βγει, σχετικά σύντομα και ο επόμενος δίσκος που είναι αμιγώς δική μας δουλειά. Για το «Τσάι στο Παλέρμο» είχαμε ήδη έτοιμα τα περισσότερα κομμάτια του δίσκου εδώ και κάποια χρόνια, αλλά υπήρξαν και προσθήκες της τελευταίας στιγμής όπως η «Ουτοπία» καθώς και τραγούδια, όπως το «Η νύχτα πέφτει στο Παλέρμο», που είναι αρκετά σύγχρονα, σε σχέση με το πότε γράφτηκαν.

Αστέρης: Το «Τσάι στο Παλέρμο» είναι αυτό που οραματιζόμουν ηχητικά για τη Ρεβάνς από τη στιγμή της δημιουργίας της. Στην προηγούμενή μας δισκογραφική δουλειά βάλαμε τα θεμέλια του ήχου μας και στην παρούσα θεωρώ πως τα εξελίξαμε όπως το θέλαμε. Βέβαια όταν πραγματώνεται ένα όραμα, έρχονται νέες ιδέες και απαιτήσεις. Ήδη συζητάμε για τον ήχο που θέλουμε να πετύχουμε στην επόμενη δουλειά μας. Ένα άλλο στοιχείο που μου αρέσει ιδιαίτερα στο «Τσάι στο Παλέρμο» είναι η θεματολογία των τραγουδιών, ο τρόπος με τον οποίο συνυπάρχουν ο κοινωνικός προβληματισμός με την πολιτική θέση και η περιγραφή του ταξιδευτή με την κατάθεση του ερωτευμένου.

Στο νέο σας δίσκο κατέχει ξεχωριστή θέση το τραγούδι «Μια Μάνα». Πως αισθάνεστε γι’ αυτό το τραγούδι που το ερμηνεύει η Ρίτα Αντωνοπούλου αλλά και για τις άλλες δύο συνεργασίες του δίσκου με το Σπύρο Γραμμένο και τον Αλέξανδρο Κτιστάκη;

Χρήστος: Είναι μια πολύ όμορφη συνεργασία. Γενικά και οι 3 συνεργασίες που έχουμε στον δίσκο, με τον Σπύρο, τον Αλέξανδρο και τη Ρίτα, είναι συνεργασίες με καλλιτέχνες, που εκτιμούμε πολύ. Η Ρίτα Αντωνοπούλου έχει τη δική της σημαντική διαδρομή στο τραγούδι. Τη θαυμάζουμε, την ακολουθούμε και είναι μεγάλη χαρά το ότι θέλησε να τραγουδήσει δικό μας τραγούδι. Θεωρώ ότι έχει πολύ ενδιαφέρον το πως αποτυπώθηκε τελικά το συγκεκριμένο τραγούδι, με έναν πιο σκληρό και ροκ ήχο με βαριές ηλεκτρικές κιθάρες και με την ερμηνεία της Ρίτας να δίνει το κάτι παραπάνω. Σχετικά με τις άλλες δύο συνεργασίες, η πρώτη που προέκυψε ήταν με τον Σπύρο Γραμμένο. Είχα γράψει το «Σ’ ευχαριστώ Λουκιανέ» αρκετά χρόνια πριν. Μάλιστα ο Λουκιανός Κηλαηδόνης ζούσε τότε και είχα τη χαρά να βρεθούμε, μέσω της κόρης του της Μαρίας, και να του το βάλω να το ακούσει.

Όταν πια ήμασταν σε φάση με τον Αστέρη για να αρχίσουμε να ηχογραφούμε, είπαμε αυτό το κομμάτι να το κάνουμε με μια φιλική συμμετοχή. Τον Σπύρο δεν τον γνωρίζαμε τότε προσωπικά, αλλά φαινόταν από τον τρόπο γραφής και γενικότερης παρουσίας του ότι είχε επιρροές από το Λουκιανό. Πίστεψα ότι θα του αρέσει το τραγούδι και θα θελήσει να το τραγουδήσει. Ένας καλός μου φίλος, ο Χρήστος Καλκάνης, έπαιζε και παίζει κλαρινέτο μαζί του και έτσι μας έκανε τη γέφυρα.

Του έστειλε το τραγούδι, ο Σπύρος απάντησε γρήγορα ότι του άρεσε πολύ και  ήρθαμε σε επαφή. Τα τελευταία χρόνια έχουμε δημιουργήσει μια καλή φιλία με το Σπύρο. Έχω παίξει και μαζί του σαν κλαρινετίστας, όταν δεν μπορεί ο Χρήστος Καλκάνης και περνάμε με όλη την παρέα πολύ όμορφα. Αντίστοιχα και με τον Αλέξανδρο Κτιστάκη, τα τελευταία χρόνια αρχίσαμε να έχουμε μια πιο στενή φιλική σχέση. Μέσα από διάφορες κινηματικές διαδικασίες και φεστιβάλ μουσικής ήρθαμε πιο κοντά. Χαρήκαμε που του άρεσε το «Στον Μαρίνο Αντύπα» και θέλησε να το πει. Νομίζω πως κι αυτή είναι μια ξεχωριστή ερμηνεία στο δίσκο. 

 Αστέρης: Καταρχάς και οι τρεις είναι υπέροχοι και ξεχωριστοί καλλιτέχνες. Τη Ρίτα τη θαύμαζα και την παρακολουθούσα ανελλιπώς από το 2006, όταν την είχα πρωτοακούσει με τον Θάνο Μικρούτσικο. Η αλήθεια είναι ότι πάντα ονειρευόμουν να πει ένα τραγούδι μου. Τη στιγμή που ηχογραφούσαμε το «Μια μάνα» στο στούντιο, η συγκίνησή μου ήταν απερίγραπτη. Άκουγα τη Ρίτα να τραγουδάει και ξαναμάθαινα τους στίχους και τη μουσική που είχα γράψει. Ακόμα νιώθω το ρίγος. Θεωρώ ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη και ειλικρινέστερη εκτέλεση. 

Ο Σπύρος ήταν ο καλλιτέχνης των φοιτητικών μας χρόνων. Τον ακολουθούσαμε από φεστιβάλ σε φεστιβάλ, ακούγαμε τα τραγούδια του και τα παίζαμε στις σκηνές που δουλεύαμε τότε. Θυμάμαι με τι αγωνία περιμέναμε με τον Χρήστο την απάντησή του, όταν του είχαμε στείλει το τραγούδι. Πιστεύω ότι είναι ο πιο ενδιαφέρων τραγουδοποιός του σύγχρονου πολιτικού τραγουδιού, και το ότι τραγούδησε παρέα μας ένα μη πολιτικό τραγούδι, ενώ όλος ο δίσκος χαρακτηρίζεται από αυτό το στοιχείο, είναι ακόμη πιο ιδιαίτερο. Με το Σπύρο έχουμε συνεργαστεί και στο θέατρο, καθώς έπαιζα μουσική επί σκηνής σε ένα θεατρικό μονόλογο σε δικό του κείμενο και σκηνοθεσία και ερμηνεία της Ζωής Ξανθοπούλου.

Ο Αλέξανδρος είναι φίλος μου καθώς έχουμε κοινό τόπο καταγωγής τη Λάρισα. Έχουμε παίξει παρέα σε αντιρατσιστικά φεστιβάλ και στέκια της πόλης. Όποτε τον ακούω να τραγουδάει, μια επανάσταση βράζει μέσα μου. Τον εκτιμάω ιδιαίτερα για τις εσωτερικές ερμηνείες και τις εκρήξεις του, για τα τραγούδια του και για τη γενικότερη στάση του στα πράγματα. Αυτήν την περίοδο μάλιστα, είναι στο στούντιο και γράφει τον πρώτο του προσωπικό δίσκο. Όταν έγραφα το «Στον Μαρίνο Αντύπα», είχα ήδη τη φωνή του στο κεφάλι μου να το τραγουδάει. Αυτό που άκουγα στο στούντιο την ώρα που ηχογραφήσαμε, ήταν ακριβώς ό,τι είχα φανταστεί. Η ιστορία του Αντύπα, ο θεσσαλικός κάμπος και η ερμηνεία του Αλέξανδρου συνταιριάζονται κάπως μυστηριακά. Από άποψη μουσικής ατμόσφαιρας, είναι η αγαπημένη μου στιγμή στο δίσκο.

«Είναι το θάρρος μας που γράφει ιστορία». Πρόκειται για ένα στίχο από το τραγούδι «Το θάρρος». Τι θα θέλατε να κρατήσει κάθε άνθρωπος από αυτήν τη μουσική πρόσκληση για «Τσάι στο Παλέρμο»;

Χρήστος: Τη συγκεκριμένη φράση την έχουν αποτυπώσει και σε μπλουζάκια στο παλιό μου σχολείο, στο 9ο Γυμνάσιο Καλαμαριάς, μετά από πρωτοβουλία μιας πολύ αγαπημένης μου δασκάλας, της κυρίας Μαρίας Κεχρή. Όταν μας έστειλε κάποιες φωτογραφίες νιώσαμε μια ιδιαίτερη συγκίνηση. Η φράση νιώθω ότι αντιπροσωπεύει αρκετά το δίσκο, παρότι «Το θάρρος» είναι από τα παλιά μας κομμάτια. Προσπαθούμε γενικά να είμαστε σε εγρήγορση. Θεωρώ πως αυτό είναι βασικό στοιχείο του καλλιτέχνη. Να μπορεί να αφουγκράζεται, να αντιλαμβάνεται την κοινωνία και να παίρνει τα ερεθίσματα της καθημερινότητας. Μέσα από αυτή τη διαδικασία οδηγούμαστε στη δημιουργία των τραγουδιών μας, με τα οποία θέλουμε να δημιουργούμε και την αντίστοιχη εγρήγορση στον κόσμο που θα ακούσει τη μουσική μας. Να υπάρχει αυτή η ανταλλαγή. Εμείς παίρνουμε ερεθίσματα, γράφουμε τραγούδια και τα επιστρέφουμε πίσω στην κοινωνία με σκοπό να ξαναπάρει αυτά τα ερεθίσματα και να συνειδητοποιήσει κάποια πράγματα που ίσως δεν τα είχε συνειδητοποιήσει πριν. Θεωρούμε ότι η τέχνη πρέπει να αφυπνίζει συνειδήσεις, να ενεργοποιεί τον κόσμο και προφανώς να γεννά συναισθήματα.

Το «πρέπει» ίσως είναι σκληρή λέξη, όμως πιστεύω ότι είναι πολύ βασικό δομικό στοιχείο της τέχνης, το να αποτελέσει την κινητήριο δύναμη που θα σε ενεργοποιήσει για να πας ένα βήμα παρακάτω και να εξελίξεις τον εαυτό σου. Όπως κάτι αντίστοιχο μπορεί να κάνει και ο έρωτας. Προσπαθούμε όσο μπορούμε και ελπίζουμε ότι μέσα από το τραγούδι, την τέχνη μας και ολόκληρη τη στάση ζωής μας, καταφέρνουμε να πηγαίνουμε ένα βήμα μπροστά. Με το “βήμα μπροστά”, αναφέρομαι στο βήμα προς μια πιο όμορφη, δίκαιη και αλληλέγγυα κοινωνία με μεγαλύτερες συλλογικές δράσεις και όχι τόσο βουτηγμένη και πνιγμένη στο «εγώ» του καθενός. Αυτό θα θέλαμε από την πρόσκληση που κάνουμε στον κόσμο για ένα «Τσάι στο Παλέρμο».

Αστέρης: Συμφωνώ απόλυτα με τον Χρήστο.

Μια δισκογραφική δουλειά συχνά αποτελεί ένα ολόκληρο μουσικό ταξίδι, ωστόσο στις μέρες μας οι περισσότεροι νέοι προτιμούν να ακούν μεμονωμένα τραγούδια και όχι ολόκληρα album. Πως πιστεύετε ότι επηρεάζει αυτή η επιλογή την ποιότητα και την αισθητική της μουσικής παραγωγής; 

Χρήστος: Αυτή είναι μια ωραία ερώτηση και πολύ στοχευμένη. Νομίζω ότι απασχολεί πολύ τη γενιά μας. Το internet είναι πια στα πάνω του και βοηθά τις ανεξάρτητες παραγωγές, οπότε σου δίνει τη δυνατότητα να ανεβάσεις οτιδήποτε γράψεις και ετοιμάσεις μεμονωμένα. Έχει αυτή τη μεγάλη πληθώρα τραγουδιών και έργων, που ο καθένας μπορεί να δει πολλή πληροφορία που αλλάζει γρήγορα. Υπάρχει αυτός ο προβληματισμός για το εάν τελικά πρέπει να πιάσεις το σημείο των καιρών, να πας με τη ροή και να παίξεις με τα single που προτείνει η δισκογραφία αυτή τη στιγμή ή εάν αυτό που μπορεί να θεωρείται λίγο πιο ρομαντικό και παλιακό, δηλαδή μια ολοκληρωμένη θεματική δισκογραφική δουλειά, που έχει αρχή, μέση και τέλος, αν μπορεί να στηριχθεί και να πείσει το κοινό και σήμερα.

Δεν μπορώ να πω ότι έχω καταλήξει. Σίγουρα πρέπει να είμαστε όσο γίνεται πιο ειλικρινείς με τον εαυτό μας ως καλλιτέχνες και να κάνουμε αυτό που την κάθε περίοδο νιώθουμε ότι μας εκφράζει περισσότερο. Εμάς αυτή τη στιγμή μας εξέφραζε να κάνουμε έναν δίσκο ολόκληρο, μια ολοκληρωμένη δουλειά σαν θεατρικό έργο -γιατί μας αρέσει και το θέατρο- που ξεκινάει από κάπου και καταλήγει σε κάτι άλλο. Ξεκινάει με «Το θάρρος», κάνει ένα ταξίδι με τη βοήθεια και τη συμμετοχή όλων των συντελεστών του δίσκου. Γεννά προβληματισμούς και χρησιμοποιεί  σκληρά λόγια, αλλά οδηγείται πιστεύω και σε μια κάθαρση, σε ένα γλέντι με το «Κάθε βράδυ», για να καταλήξει πάλι σε μια ερωτική μπαλάντα απελευθέρωσης.

Αστέρης: Προσωπικά, ως ακροατής θέλω να μελετάω το συνολικό αποτύπωμα ενός καλλιτέχνη. Δεν με εξιτάρει να ακούσω απλά ένα όμορφο τραγούδι του. Ακούγοντας ένα μεμονωμένο τραγούδι, όταν αυτό αποτελεί μέλος μιας συλλογής, ουσιαστικά χάνεις το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας. Τις περισσότερες φορές για να κατανοήσεις τη σκέψη ενός δημιουργού, οφείλεις να παρακολουθήσεις ολόκληρο το έργο του. Το γεγονός των ακροάσεων μεμονωμένων τραγουδιών, βέβαια, ευνοεί τις κυκλοφορίες των singles. Πρόκειται για έναν καταιγισμό ετερόκλητων πληροφοριών που δεν προλαβαίνουν να βρούνε ανταπόκριση, όμως βοηθάνε κυρίως νέους καλλιτέχνες να συστηθούν ευκολότερα σε ένα, έστω και μικρό, ακροατήριο. Εμείς προτιμήσαμε τις θεματικές συλλογές τραγουδιών στις δισκογραφικές μας δουλειές, γιατί με αυτόν τον τρόπο θεωρούμε ότι έχουμε μια ουσιαστική επικοινωνία με το ακροατήριό μας.

Η συνάντηση σας στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας ήταν αφορμή για τη δημιουργία των «Ρεβάνς». Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τις αναμνήσεις από τη δημιουργία του συγκροτήματος αλλά και την επιλογή του ονόματος του;

Χρήστος: Το Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης ήταν το σπίτι που γνωριστήκαμε πολλοί άνθρωποι. Μπήκαμε στο πανεπιστήμιο το 2007, ο Αστέρης ήταν πρώτα στο μαθηματικό και μετά ήρθε στο Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης, οπότε μπήκε με μια χρονιά καθυστέρηση το 2008, παρότι είναι ένα χρόνο μεγαλύτερος από εμένα. Το «εμείς» το λέω γιατί νιώθω μέλος μιας γενιάς, μιας μεγάλης φουρνιάς φίλων και μουσικών, κοντινοί σε ηλικία, που σπουδάσαμε παρέα και όλοι συνεχίζουμε να ασχολούμαστε με τη μουσική, γράφουμε, παίζουμε παρέα, συμπράττουμε σε πολλές δουλειές. Πολλοί έχουν φύγει στην Αθήνα, όπως και ο Αστέρης. Αλλά τα φοιτητικά μας χρόνια ήταν μια πολύ ωραία αφορμή να γνωριστούμε όλοι μεταξύ μας, να μεγαλώσουμε μαζί. Παράλληλα ήμασταν και είμαστε άνθρωποι με κοινούς προβληματισμούς. Η παρέα που στήσαμε 15, 20, 30 άνθρωποι βοήθησε στο να πάρουμε ερεθίσματα από μουσικές που δεν τις είχε ο καθένας. Εγώ έμαθα πολλά τραγούδια από τον Αστέρη, σαν συμφοιτητές που παίζαμε στα διάφορα μπαρ της πόλης. Παίζαμε πιο πολύ για να ψάξουμε τον εαυτό μας, ελαφρώς για να πάρουμε και το χαρτζιλίκι μας. Δεν υπήρχε κάτι ακόμα στο κεφάλι μας για να στήσουμε ένα project πιο επαγγελματικό, ένα σχήμα οι δύο μας. Ο καθένας μας έπαιζε και σε διαφορετικά μουσικά συγκροτήματα, ο Αστέρης είχε τους «Άνευ Όρων» κι εγώ ήμουν μέλος των «Ούτε Σπόντα». Ο Αστέρης έλειψε δύο χρόνια στην Ικαρία και αφότου αποφάσισε να γυρίσει πίσω στην Αθήνα είπαμε ότι είναι το κομβικό σημείο να ξαναπιάσουμε το νήμα και να πάμε κάτι λίγο πιο οργανωμένα. Δεν σταματήσαμε ποτέ προφανώς να έχουμε προσωπικές σχέσεις, ακόμα κι όταν είμαστε μακριά. Είμαστε πολύ καλοί φίλοι, με καθημερινή επαφή.

Έφτασε, λοιπόν, το 2017 και σε ένα καφέ στη Λάρισα λέγαμε τι θα κάνουμε και πως θα πούμε το συγκρότημα. Ψάχναμε διάφορα ονόματα και έπεσε στο τραπέζι κάποια στιγμή το «Ρεβάνς» και μας έκατσε. Μόλις μας ήρθε αυτή η ιδέα, κοιταχτήκαμε και είπαμε ότι ταιριάζει. Γιατί «Ρεβάνς»; Ανήκουμε σε μια γενιά που έχει φάει πολύ σφαλιάρα μέσα στην κρίση και υπήρχε μια μεγάλη ανάγκη να ξεφύγουμε από την αίσθηση της ήττας. Υπήρχε η ανάγκη να ξανανιώσουμε ότι πάμε μπροστά, βγαίνουμε προς τα έξω να πάρουμε τη «Ρεβάνς» σε προσωπικό, σε συλλογικό, σε κοινωνικό επίπεδο και πρόκειται για μια ανάγκη που δεν σταματάει ποτέ. Ποτέ δεν νιώθεις ικανοποιημένος, γιατί με αυτό τον τρόπο προχωράμε μπροστά, πρέπει πάντα να κοιτάμε μπροστά, να κοιτάμε την επανάκτηση πραγμάτων που έχουμε χάσει βιαίως, που μας τα έχουν αρπάξει, οπότε η «Ρεβάνς» πιστεύω ότι θα είναι πάντα επίκαιρη, παρότι έτσι έχουμε κατακριθεί χαριτολογόντας αρκετά από τους φίλους μας για την επιλογή του ονόματος. Γελώντας μας πειράζουν ότι το «Ρεβάνς» παραπέμπει σε ροκ συγκρότημα του ‘80 οριακά ’90, ότι είμαστε παλιακοί… Έχουμε κι εμείς έτσι λίγο αυτό το στυλ, μας άρεσε εκείνη η εποχή και είμαστε πολύ επηρεασμένοι. Ειδικά ο φίλος μας ο Σπύρος Γραμμένος μας κράζει: «“Ρεβάνς”… Τι όνομα είναι αυτό;» και σε διάφορα live που έχει τύχει να μας σηκώσει -γιατί ο Σπύρος μας υποστηρίζει πολύ- πάντα μας πειράζει και από το μικρόφωνο και μας λέει ντεμοντέ.

Αστέρης: Στη σχολή γνώρισα πολλούς αξιόλογους μουσικούς και δημιουργούς, άλλα όταν άκουσα τον Χρήστο να παίζει κλαρινέτο ήταν η πρώτη φορά που μου άρεσε τόσο πολύ ένας σολίστας, ενώ το κλαρινέτο δεν ήταν ποτέ η αδυναμία μου. Σκεφτόμουν ότι αυτόν τον τύπο τον θέλω παρέα μου στη σκηνή και φανταζόμουν τον ήχο και το παίξιμό του να ντύνουν τα τραγούδια μου. Θυμάμαι ότι τα δύο τελευταία χρόνια της σχολής, είχαμε καθιερώσει μια φορά τον μήνα να κατεβαίνουμε στον Λευκό Πύργο με τα όργανα και τα τετράδιά μας και να δουλεύουμε παρέα τα νέα μας για τότε τραγούδια. Την ιδέα της μπάντας νομίζω ότι πάντα την είχαμε. Ουσιαστικά εγώ επέστρεψα από την Ικαρία όπου ζούσα μέχρι το ‘17, ακριβώς για να φτιάξουμε την μπάντα και να ασχοληθούμε με τη δισκογραφία. 

Στις αρχές Μαΐου παρουσιάστηκε ψηφιακά και τηλεοπτικά η συναυλία «Φύσηξε ο Βαρδάρης» για την οικονομική ενίσχυση του ταμείου αλληλοβοήθεια του Συλλόγου Μουσικών Βορείου Ελλάδος. Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τα συναισθήματα και την εμπειρία συμμετοχής σας σε αυτήν την ουσιαστική κοινωνική και καλλιτεχνική δράση;

Χρήστος: Είμαστε και οι δύο φύσει και θέσει άνθρωποι της συλλογικής δράσης. Είναι κι ένας από τους λόγους που γίναμε τόσο καλοί φίλοι και συμπράττουμε παρέα. Πιστεύουμε στη συλλογική διεκδίκηση, ο καθένας στην περιοχή του, εγώ στη Θεσσαλονίκη, ο Αστέρης στην Αθήνα. Είμαστε ενεργοί στις συλλογικότητες που μας εκφράζουν και προσπαθούμε να έχουμε δράση μέσα από αυτές. Ο Αστέρης ανέβηκε και συμμετείχαμε ως «Ρεβάνς» σε αυτή τη συναυλία, τραγουδήσαμε  τον «Καινούργιο φίλο» σε σύμπραξη με την Συμφωνική Ορχήστρα Νέων του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης. Αυτή ήταν μια πάρα πολύ όμορφη καλλιτεχνική στιγμή για εμάς. Το είχα σαν μεγάλο όνειρο και όραμα να γράψω και να ενορχηστρώσω για συμφωνική ορχήστρα και να το παίξουμε κάποια στιγμή ζωντανά. Γιατί άλλο πράγμα ο δίσκος και οι δυνατότητες που δίνει η ηχογράφηση και άλλο πράγμα το να παιχτεί επί σκηνής. Ελπίζω κάποια στιγμή να γίνει και με κόσμο αυτή η σύμπραξη με  Συμφωνική Ορχήστρα. Η δράση του Συλλόγου θεωρώ οτι είναι πολύ σημαντική. Σέβομαι πολύ ότι έχουν κάνει οι προηγούμενοι, οι παλαιότερες γενιές και η Διοίκηση του Συλλόγου, τους οποίους και εκτιμάμε.

Έχουν αναδείξει τα προβλήματα, έχουν βγει μπροστά, μας έχουν κάνει χώρο και είμαστε θεωρώ πάλι ως γενιά σε μια κατάσταση που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε και να κοιτάξουμε πως μόνο μέσα από τη συλλογική δράση μπορούμε να ξεφύγουμε από όλη αυτή τη μαυρίλα που υπάρχει. Δίνονται «τυράκια» στον καλλιτεχνικό χώρο μέσα από καλές δουλειές που μπορεί να κερδίσεις μεμονωμένα, οι οποίες σου δίνουν την αίσθηση ότι μπορείς μόνος σου να ξεπεράσεις, να ξεφύγεις, να βρεις τις καβάντζες σου, τα κονέ σου και να πάρεις αυτο που θέλεις. Αυτό είναι και επικίνδυνο και ψευδές. Μέσα από τη συλλογική δράση μπορούμε να έχουμε ουσιαστικά αποτελέσματα για το χώρο, για τους μουσικούς, για τους εργαζόμενους στην τέχνη, το οποίο θα μας βοηθήσει και όλους. Πρέπει να ξεφύγουμε από το μαύρο τοπίο. Δυστυχώς δεν μας πολύ-υπολογίζουν και κυρίως ο κρατικός μηχανισμός… Υπάρχει μια άτυπη κόντρα, ένας άτυπος πόλεμος που δεν μπορούμε να τον καταλάβουμε ακριβώς. Πιθανότατα να έχει ιδεολογικό χαρακτήρα, αλλά επειδή δεν μπορώ να είμαι σίγουρος, δεν θέλω να λέω πράγματα στον αέρα. Ελπίζω ότι θα τα ξεπεράσουμε ενωμένοι και δυνατοί!

Αστέρης: Η συναυλία ήταν μια δράση αλληλεγγύης και πάντα χαιρόμαστε να συμμετέχουμε σε τέτοιες ενέργειες. Μέσα στη ζοφερή καθημερινότητα της πανδημίας και των απαράδεκτων κρατικών χειρισμών, πήραμε ανάσα γιατί βιώσαμε ακόμα ένα παράδειγμα για το τι μπορεί να καταφέρει η συλλογική και οριζόντια δράση. Από καλλιτεχνικής άποψης, ήταν φανταστικό να ακούμε το τραγούδι μας με τον ήχο της συμφωνικής ορχήστρας. Όταν ηχογραφούσαμε τον δίσκο συζητούσαμε πόσο θέλαμε να το κάνουμε κάποια στιγμή, και αυτήν η στιγμή ήρθε πολύ συντομότερα από ότι περιμέναμε. Εγώ είχα αρκετό άγχος γιατί οι συνθήκες στο Μέγαρο ήταν πρωτόγνωρες, αλλά το ευχαριστήθηκα ειλικρινά.

Τώρα που σταδιακά «η ζωή επιστρέφει δια ζώσης», πως βλέπετε την ελληνική μουσική πραγματικότητα;

Χρήστος: Δυστυχώς για εμάς ως εργαζόμενους στην τέχνη δεν έχει επιστρέψει καθόλου η «φυσιολογική» ζωή. Δεν υπάρχει καν πλάνο. Δεν αναφέρονται καθόλου στο τι θα γίνει με τους μουσικούς. Υποτίθεται ότι έχουν ξεκινήσει κιόλας οι συναυλίες σε ανοιχτούς χώρους, συναυλίες βέβαια που απευθύνοται σε ένα πολύ μικρό ποσοστό του κλάδου μας. Σε αυτό το ποσοστό μπορεί να είμαστε κι εμείς, ο Αστέρης κι εγώ, ως εργαζόμενοι σε κάποιες άλλες μεγάλες παραγωγές, αλλά αυτό δεν σημαίνει κάτι για εμάς. Είναι αυτό που είπα και πριν, το να πιστεύεις ότι μπορείς να καβατζωθείς σε κάτι στιγμιαία και εσύ να είσαι εντάξει και να μην ασχολείσαι με κάτι άλλο, είναι ψέμα. Δεν μπορώ να πω ότι νιώθουμε πως υπάρχει ένας δρόμος επιστροφής προς την κανονικότητα. Ελπίζουμε να δοθούν οι κατευθύνσεις, οι οδηγίες για το πως θα επιστρέψουμε στη δουλειά, γιατί δυστυχώς εκτός από καλλιτέχνες είμαστε και εργαζόμενοι και πρέπει να δουλέψουμε. Είμαστε εργαζόμενοι στο χώρο της τέχνης, είμαστε μουσικοί, είμαστε επαγγελματίες. Αυτό είναι λίγο μπλεγμένο στα μάτια του κοινού πιστεύω, γιατί όντως είναι σε σημεία αντικρουόμενο. Ο άνθρωπος ο οποίος μελετάει, διαβάζει τα βιβλία του, παρακολουθεί την κοινωνία, εξελίσσει το μυαλό του, συμβαίνει κάτι μέσα του, γιατί έχει μεγάλη ανάγκη να εξωτερικεύσει τα συναισθήματα του και το κάνει μέσο οποιασδήποτε μορφής τέχνη, είναι αυτός που ονομάζουμε καλλιτέχνης. Ο καλλιτέχνης ψάχνει να εκφραστεί και να δημιουργήσει με οποιονδήποτε τρόπο και μέσο μέσα στην καθημερινότητά του και όντως αυτό δεν πληρώνεται. Η στιγμή της δημιουργίας, της γέννας, το έργο που κάνεις, που φεύγει μετά από εσένα, δεν κοστολογείται. Αλλά όλη η διαδικασία της παραγωγής, ο χρόνος, η οργάνωση που έχεις να κάνεις για να στήσεις μια συναυλία, για να ενορχηστρώσεις ένα δίσκο, για να ηχογραφήσεις, είναι μια άλλη δουλειά κανονικού εργαζόμενου. Όταν γίνονται λοιπόν ως δουλειά με σεβασμό στο κοινό και στους συνεργάτες, με πολλή αγάπη γι’ αυτό που κάνεις, κάτι που φαίνεται στο αποτέλεσμα, αυτή η διαδικασία είναι κάτι διαφορετικό και όντως πρέπει να πληρωθεί.

Αστέρης: Το επάγγελμα του μουσικού είχε πληγεί πολύ πριν την πανδημία. Τα νυχτοκάματα έπεφταν όλο και περισσότερο και ένα σημαντικό πλήθος μουσικών, είτε λόγω εκβιασμού είτε λόγω άγνοιας, δεν “κολλούσε” ένσημα μουσικού ή  δεν ασφαλίζονταν καν. Φοβάμαι ότι μετά από όλο αυτό, τα προβλήματα του καλλιτεχνικού κλάδου θα πολλαπλασιαστούν. Βέβαια, τώρα που ο κόμπος έφτασε στο χτένι, ξυπνήσανε έντονα αντανακλαστικά και συναισθήματα αλληλεγγύης. Γενικότερα παρακολουθώ μια συσπείρωση των ατόμων στα καλλιτεχνικά τους σωματεία και με χαροποιεί ιδιαίτερα. Ελπίζω πως αφού ήρθαμε κοντά και αγωνιζόμαστε από κοινού για τα εργασιακά μας δικαιώματα, θα έρθει η στιγμή που θα δημιουργήσουμε τις λύσεις μόνοι μας.

Ποια είναι τα επόμενα μουσικά σας βήματα; Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τις ιδέες και τα καλλιτεχνικά σας σχέδια;

Χρήστος: Δεν σταματάμε! Δεν μασάμε! Η χρονιά που μας πέρασε παρά τη μαυρίλα, γιατί χάνονταν άνθρωποι γύρω μας και περάσαμε δύσκολα σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο, εν αντιθέσει ήταν πάρα πολύ δημιουργική και για τους δυο μας, αλλά και εκπαιδευτική. Εγώ κάνω ένα μεταπτυχιακό και ο Αστέρης αντίστοιχα παρακολουθεί κάποια σεμινάρια. Μελετήσαμε αρκετά, έχουμε έτοιμο καινούργιο υλικό, αλλά δεν θέλουμε να βιαζόμαστε.

Υπάρχει ένας δίσκος το «Τσάι στο Παλέρμο», που τον συζητάμε και τον αγαπάμε πάρα πολύ και περιμένουμε πότε θα μπορέσουμε να τον παρουσιάσουμε ζωντανά με κοινό. Ελπίζουμε να βοηθήσει η εξέλιξη της πανδημίας και να μπορέσει να γίνει η παρουσίαση τον Σεπτέμβρη ή τον Οκτώβρη κανονικά και με όλη τη μπάντα, γιατί τώρα δεν είμασταν όσο προετοιμασμένοι θα θέλαμε. Δεν ξέραμε καν πως θα ανοίξουν τα πράγματα για να μπορέσουμε να κάνουμε κάποια παραγωγή μέσα στο καλοκαίρι. Ετοιμαζόμαστε για να μπορέσουμε να κάνουμε μια μίνι περιοδεία Σεπτέμβρη-Οκτώβρη με βάση τα δεδομένα που θα υπάρχουν και μετά με το καλό από την επόμενη σεζόν πιθανότατα τον Ιανουάριο να ξαναμπούμε στο στούντιο για να ηχογραφήσουμε τα καινούργια μας τραγούδια. 

Αστέρης: Το καλοκαίρι έχουμε και οι δύο αρκετές δουλειές με άλλα μουσικά σχήματα και η αλήθεια είναι ότι θα μας λείψει η Ρεβάνς. Για αυτό το λόγο κανονίζουμε κάποιες εμφανίσεις τις επόμενες βδομάδες στην Αθήνα, με το μικρό σχήμα της Ρεβάνς που έχει ακουστικό ήχο. Η παρουσίαση του δίσκου full band θα γίνει λογικά το φθινόπωρο. Όπως είπε ο Χρήστος, πιθανότατα τον Ιανουάριο του ΄22 να ξαναμπούμε στο στούντιο, αλλά μέχρι τότε έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε 40-50 τραγούδια, για το ποια θα είναι αυτά που θα συμπεριληφθούν στην επόμενή μας δουλειά.

Μια ευχή για το μέλλον… 

Χρήστος: Να είμαστε αγαπημένοι. Να μπορέσουμε να φτιάξουμε κοινότητες και παρέες λίγων ανθρώπων που να νιώθουμε οικειότητα και αγάπη. Αγάπη με την έννοια της συντροφικής οικειότητας των ανθρώπων που μπορείς να μοιραστείς και να νιώθεις ότι πιάνεσαι χέρι-χέρι και προχωράς ένα βήμα μπροστά. Είτε με τους φίλους σου είτε με το σύντροφο ή τη σύντροφο σου.

Είναι σημαντικό γιατί περνάμε δύσκολες στιγμές και πιθανότατα θα έρθουν κι άλλες. Κανείς δεν ξέρει αν θα είναι δυσκολότερες ή ευκολότερες και μέσα από το δέσιμο με τους γύρω μας μπορούμε να το ξεπεράσουμε. Πρέπει να προστατέψουμε την ψυχική μας υγεία γιατί νομίζω είναι ο πιο μεγάλος πόλεμος που γίνεται αυτή τη στιγμή σε όλους και ειδικά στη γενιά μας. Εύχομαι να μπορέσουμε να κρατήσουμε το συναίσθημα μας σε τέτοια επίπεδα ώστε να μπορούμε να αγαπιόμαστε αληθινά μεταξύ μας.

Αστέρης: Υγεία, λίμπιντο και επανάσταση. Με ελαφρώς μεγαλύτερη βαρύτητα στο τελευταίο.

INFO

Η νέα δισκογραφική δουλειά των Ρεβάνς με τίτλο «Τσάι στο Παλέρμο» κυκλοφορεί Aganda Music Productions. Μπορείτε να ακούσετε το album ψηφιακά στο Spotify (https://open.spotify.com/album/5dyjOyej3LMHklIWRhDFMq) και στο YouTube (http://bit.ly/TsaiStoPalermoAlbum).

Φωτογραφίες: Πέτρος Πέτρου.