Οι βιαστές άντρες και οι -προκλητικές- γυναίκες

Λέξεις: Χρίστος Λαζάρου

¨Αισθάνθηκα μια στιγμιαία ανακούφιση μόνο, τώρα εμείς θα έχουμε έναν διαρκή Γολγοθά πόνου μέχρι το τέλος της ζωής μας¨. Αυτά ήταν τα λόγια του πατέρα της Ελένης, ερωτηθείς πως ένιωσε με την αναγγελία της ενοχής των Μανώλη Κούκουρα και Αλέξανδρου Λουτσάϊ.

Διότι τα ονόματά τους πρέπει ν’ ακούγονται, κι’ ας είναι το πρέπει μια λέξη που απεχθάνομαι. Όσο κι’ αν με τυραννεί, όμως, όσο και αν μου θέτει μια θηλιά στον λαιμό, είναι ένα απ’ αυτά τα πρέπει που πρέπει να υπάρχουν. Ας μην παρασυρόμαστε από αυτή την υποσυνείδητη διακριτικότητα και ευγένεια για την αποφυγή της κοινωνικής έκθεσης. Δεν την αξίζουν όλοι και δεν πρόκειται να την έχουν!

Τί να πει κανείς στους δύο γονείς, που μεγάλωσαν ένα δραστήριο κορίτσι γεμάτο όνειρα, μία 19χρονη κοπέλα που είχε μπει σε μια νέα τροχιά μόρφωσης και εμπειριών; Μα έμελλε η τελευταία από αυτές να’ ναι η πιο εφιαλτική, η πιο απόκοσμη απ’ όσες θα μπορούσε ο κοινός νους να φανταστεί.

Πού έχει τις ρίζες της, όμως, αυτή η φονική φύση;

Μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο του φαινομένου των διακρίσεων, παρατηρείται παράλληλα σε διάφορες κοινωνίες ο στερεοτυπικός διαχωρισμός των ατόμων βάσει φύλου. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως Σεξισμός ή Έμφυλη διάκριση και έχει να κάνει, κυρίως, με την υπονόμευση της θέσης της γυναίκας στο κοινωνικό σύνολο και την γενικότερη υποτίμηση της προσφοράς, των ικανοτήτων και των δικαιωμάτων της. Δεν είναι λίγες οι φορές που αυτή ακριβώς η πεποίθηση ωθεί κάποιους άντρες να φέρονται βίαια και τυραννικά απέναντι στο αντίθετο φύλο. Σε περιπτώσεις, αυτή η μορφή βίας έχει ως κατάληξη την ανθρωποκτονία, αποτέλεσμα της φυσικής μυϊκής υπεροχής των ανδρών και, εν τέλει, και της κοινωνικά ευεργετικής θέσης τους.

Η καθιέρωση στερεοτύπων και οι νοοτροπίες που στηρίζονται σε προκαταλήψεις, έχουν κοινωνικό υπόβαθρο. Στοιχεία όπως η κουλτούρα, οι τοπικές παραδόσεις και η θρησκεία μπορούν να συντελέσουν στην αναπαραγωγή στερεοτύπων που αποτέλεσμα έχουν τον ξεκάθαρο διαχωρισμό των ανθρώπων κατά φύλο. Τα φαινόμενα αυτά έχουν στην συντριπτική τους πλειοψηφία την εξής αναλογία: οι άνδρες είναι οι ισχυροί, οι ικανοί, οι σοφοί και οι προνομιούχοι. Μπορούν να ασκούν εξουσία απέναντι στο αντίθετο φύλο, υπερισχύουν αυτού σε όλους τους τομείς και λειτουργούν ως χειριστές και ιδιοκτήτες. Παράλληλα, οι γυναίκες είναι αδύναμες, αφελείς, πολλές φορές, δαιμονοποιημένα, μοχθηρές και επικίνδυνες. Έχουν βασικούς και σταθερούς ρόλους, οι οποίοι περιορίζονται στο σπίτι και την οικογένεια.

Οι Κοινωνικές διαδικασίες μέσω της αλληλεπίδρασης σε μία κοινωνία συντηρητισμού και πάσχουσας Δημοκρατίας, οι άνθρωποι επηρεάζουν έμμεσα ή άμεσα τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις των άλλων είτε αλλάζουν κρίσεις, απόψεις και στάσεις άλλων ως αποτέλεσμα της έκθεσης στις ανομοιογενείς ιδεολογίες που δεν είναι υπέρ της ανθρωπότητας. Αυτή η χειραφέτηση γίνεται τάση και οδηγεί στην παθητικότητα των ευάλωτων ομάδων. Η ανεκτικότητα εντείνει το φαινόμενο της νόθας επιρροής, ενισχύει την ανδρική κυριαρχία και το φαινόμενο της Γυναικοκτονίας.

Υπάρχει η μορφή εξουσίας που δίνει την δυνατότητα να ελέγχεται η δράση των άλλων μέσω της απειλής ή της χρήσης βίας. Παράλληλα, υπάρχουν τρεις μορφές Υπακοής.

Πρώτον, αυτής της Παραδοσιακής Νομιμότητας κατά την οποία η υπακοή είναι απαραίτητη αφού αντικατοπτρίζει την αγιότητα του παρελθόντος.

Δεύτερον, αυτής της Χαρισματικής Υπακοής, η οποία εκφράζει την αυτόματη υπακοή του διατασσόμενου σε κάποιον που εμφανίζεται ως χαρισματικός και με εξαιρετικές δυνατότητες.

Τρίτο, αυτόν της Ορθολογικής, αποτέλεσμα των αντικειμενικά επιβεβαιωμένων προσόντων του διατάσσοντα, βάσει δημοσίως εδραιωμένων κανόνων. Ο άντρας εξιδανικεύεται, θεωρείται το ισχυρό φύλο, ευφυής και με σωματική υπεροχή. Τέτοιου είδους στερεότυπα κάνουν πολλές γυναίκες να φοβούνται και να υποτάσσονται με ευλάβεια, καθιστώντας το ανδρικό φύλο ως τύραννο και δυνάστη. Υιοθετώντας τέτοιες αντιλήψεις μία ολόκληρη κοινωνία, αποποινικοποιεί την βία έναντι των γυναικών και αυξάνει τις πιθανότητες αυτή να οδηγήσει στην ανθρωποκτονία.

Η κουλτούρα του βιασμού ξεκινά από το ελληνικό σπίτι και το ελληνικό σχολείο. Οι άνδρες που δεν κλαίνε, που περιμένουν το φαγητό και τα πλυμένα πιάτα από τη γυναίκα, εκείνοι που δικαιούνται μια λαμπρή καριέρα την ώρα που δεκάδες γυναίκες περιθωριοποιούνται εργασιακά λόγω της -αρμόζουσας- θέσης της στο σπίτι, όλα αυτά περιγράφουν μια πραγματικότητα που ενυπάρχει ακόμη στη χώρα μας. Η ανδρική υπεροχή εμφανίζεται στους δείκτες εκπροσώπησης σε υπουργεία, κοινοβούλιο, την εκάστοτε τοπική αυτοδιοίκηση, τις εργασιακές θέσεις ευθύνης, στην επαγγελματική ανέλιξη, τις απολαβές. Χαρακτηριστικό είναι πως η Ελλάδα έχει το αρνητικό ρεκόρ του χάσματος μεταξύ των φύλων στον εργασιακό τομέα και τον τομέα της εξουσίας.

Για να μιλήσουμε για πλήρη δικαίωση της μνήμης της Ελένης, πρέπει να φτάσουμε στην πραγματική αρμονική συνύπαρξη των δύο φύλων, χωρίς όρους τοξικού ανταγωνισμού. Το ειδεχθές έγκλημα, όμως, δεν μπορεί να συγκρίνεται σε καμία περίπτωση με μια σεξιστική συμπεριφορά που εκφράζεται στο δρόμο. Η αιτία όμως και των δύο, ξεκινά από την ίδια βρώμικη πηγή. Ο σεξιστής αισθάνεται άνετα σε ένα ανδροκρατούμενο κλίμα υπεροχής, αισθάνεται πως θα βρει τα απαραίτητα παραθυράκια στους νόμους.

Είναι χρέος όλων μας να μιλάμε ανοιχτά για όσα βλέπουμε, να αντιδρούμε έμπρακτα σε κάθε σεξιστική έκφραση όπου κι αν αυτή παρατηρείται, και πάνω απ’ όλα είναι χρέος εμάς των ίδιων των ανδρών, να βγούμε μπροστά για τα δικαιώματα των γυναικών. Γιατί ένας άνδρας που δίνει μάχη για τη γυναίκα, σηματοδοτεί την αλλαγή των στερεοτύπων, και βάζει ένα ακόμα λιθαράκι στη θωράκιση της νέας πραγματικότητας, στην οποία ο επίδοξος βιαστής θα ξέρει τι τον περιμένει. Για κάθε ¨φταίνε οι βιαστές, αλλά φταίνε κι’ αυτές που προκαλούν¨ ας γινόμαστε πιο αμείλικτοι και αυστηροί. Ας ορθώνουμε το ανάστημά μας, ας αντιδρούμε ενεργά, ακτιβιστικά. Καμία δεν πρέπει να υπάρχει ανοχή μπροστά στις καλοβολεμένες κυρίες με τα ταγέρ και τους σκληροπυρηνικούς άντρες με τα βαριά…

Όλοι αυτοί που μιλάνε εκ του ασφαλούς, είναι όσοι πρέπει να στοχοποιηθούν. Οι -ελευθέρων ηθών-, -οι ανώμαλοι-, -οι προκλητικοί- είναι απλά οι ελεύθεροι. Το πρόβλημα δεν ήταν η Ελένη και η κάθε Ελένη. Το πρόβλημα είναι τα αρρωστημένα μυαλά των βιαστών και όσων επιχειρούν να κανονικοποιήσουν τέτοιου είδους εγκληματικές συμπεριφορές. ¨Να’ στε άντρες με μπέσα, μη γίνεστε βιαστές¨! Αυτό φώναξε η μαύρη μάνα μετά τη δίκη, αυτό φωνάζουμε όλοι ρυθμικά!

Παραθέτω κάποια χωρία του Γιάννη Ρίτσου από το ποίημά του Σχήμα της απουσίας:

Δε φεύγουν τα νεκρά παιδιά. Μένουν στο σπίτι κι έχουν μια ξέχωρη προτίμηση να παίζουν στον κλεισμένο διάδρομο και κάθε μέρα μεγαλώνουν μέσα στην καρδιά μας, τόσο που ο πόνος κάτω απ’ τα πλευρά μας, δεν είναι πια απ΄τη στέρηση μα απ’ την αύξηση. Κι αν κάποτε οι γυναίκες βγάζουν μια κραυγή στον ύπνο τους, είναι που τα κοιλοπονάνε πάλι. Κάποτε, μες στο βράδυ της άνοιξης, ένα παιδί σηκώνεται και φεύγει ανεξήγητα χωρίς κανείς να το μαλώσει’ σηκώνεται αργά, απροειδοποίητα, εκεί που καθόταν ήσυχα στο χώμα κι η θέση του στο χώμα μένει ζεστή και λίγο πιο πέρα ένα ψηλό, ολομόναχο, άσπρο άλογο φέγγοντας όλο κάτω απ΄ την αστροφεγγιά κλαίει με μεγάλα, κατάφωτα δάκρυα, κρατώντας ολόρθο το κεφάλι του. Φτάνουν ως έξω απ’ το σπίτι τους, κοιτούν το κλεισμένο παιδικό τους παράθυρο, Από μέσα ακούνε οι γονείς το χτύπημα’ αφήνουν την πετσέτα να πέσει στο τραπέζι σα να πέφτει ένα μεγάλο ξερό φύλλο πάνω στο χρόνο. Ανοίγουν την πόρτα. Δεν είναι τίποτα. Βλέπουν μονάχα τα μαραμένα αστέρια, τον άδειο ουρανό, τον άδειο κόσμο και ξανακλείνουν την πόρτα σα να μπαίνουν μέσα τα παιδιά τους. Ζει η απουσία λοιπόν, μαζί μας ή και μόνη της, τη ζωή της, χειρονομεί αδιόρατα, σωπαίνει, φθείρεται, γερνάει σαν ύπαρξη σωστή, με το βουβό χαμόγελο που ρυτιδώνει λίγο λίγο το στόμα και τα μάτια, με το χρόνο το δικό μας μετρημένη, χάνοντας χρώματα, πληθαίνοντας τη σκιά της – ζει και γερνάει μαζί μας και χάνεται μαζί μας, κι απομένει σε ό,τι αφήνουμε. Αυτός ο νέος ίσως μια μέρα και να σ’ αγαπούσε. Ετούτα τα κορίτσια ίσως και θα ΄ταν φιλενάδες σου. Σε τούτο το σχολείο θα πήγαινες μεθαύριο. κι αυτός ο ξύλινος πάγκος παρατημένος καταμεσής στην ερημιά, εμάς περίμενε να καθίσουμε, ξέροντας πως κάπου εκεί, σ’ ένα μοναχικό παράθυρο, κρεμασμένο ψηλά στη νύχτα, εσύ, πίσω απ’ το δαντελένιο κουρτινάκι, περιμένεις να σου χαμογελάσουμε

*Ο Χρίστος Λαζάρου είναι Εκπαιδευτικός-Φιλόλογος