Παναγιώτης Κουντουράς: Ο κινηματογράφος είναι ένας τρόπος να ονειρευόμαστε

Είναι σκηνοθέτης, συγγραφέας, παρουσιαστής και δημιουργός οπτικοακουστικών παραγωγών, αριστούχος απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών του Τμήματος Κινηματογράφου του Α.Π.Θ. και φοιτητής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Δημιουργικής Γραφής με κατεύθυνση το κινηματογραφικό και τηλεοπτικό σενάριο, στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Ο λόγος για τον ταλαντούχο Παναγιώτη Κουντουρά, που παρά το νεαρό της ηλικίας του έχει μια πλούσια κινηματογραφική διαδρομή και είναι καλλιτεχνικά δραστήριος εντός και εκτός συνόρων.

Από τις πρώτες ταινίες του Αφανείς Ήρωες (2012), Ξύλινο Κουτί (2014) και Emoticon Man (2017) έως την ξεχωριστή κινηματογραφική στιγμή του με τον IVAN (2019) που συμμετείχε σε περίπου 100 φεστιβάλ σε ολόκληρο τον κόσμο και απέσπασε 14 βραβεία αλλά και το πολλά υποσχόμενο νέο project με τίτλο F*ck Netflix. Από τη συνεργασία του με την ΕΡΤ για το επιτυχημένο Selfie και τη νέα εκπομπή Πλάνα με ουρά έως τη δημιουργία μουσικών βίντεο για σημαντικούς καλλιτέχνες και την δραστηριότητα του στο χώρο της διαφήμισης. Ο ευφυής και καλλιτεχνικά ανήσυχος Παναγιώτης Κουντουράς σε κάθε δουλειά του μας αποδεικνύει πως οφείλουμε να αγαπάμε αυτό που κάνουμε και να κυνηγάμε ακόμα και τα πιο τρελά μας όνειρα.

Στο ερώτημα «τί είναι κινηματογράφος» σίγουρα δεν υπάρχει μόνο μία απάντηση. Ποιος είναι ο δικός σου ορισμός για την έβδομη τέχνη; Τι είναι για ‘σένα ο κινηματόγραφος;

Είναι ένας άλλος δρόμος να ονειρευόμαστε. Είναι ο τρόπος να κατασκευάζουμε σύμπαντα και μέσα σε αυτά να περιπλανιόμαστε ως αφηγητές. Φέρτε στο νου το Inception του Christopher Nolan, που είναι ένας από τους αγαπημένους μου μαέστρους της εναλλακτικής αφήγησης. Ουσιαστικά κινούμαστε σαν αρχιτέκτονες και δίνουμε διάσταση στο χώρο και στο χρόνο. Δημιουργούμε ήρωες μέσα από τους οποίους πρέπει να πετύχουμε την ταύτιση, απαραίτητη ώστε ο θεατής να ακολουθήσει τις ιστορίες μας, τα πάθη, τις επιθυμίες και τα εμπόδια των ηρώων μας. Οι ταινίες γεφυρώνουν το χάσμα μας με τους θεατές και φυλάσσουν ένα κομμάτι της αλήθειας και των προβληματικών που μας απασχολούν την εκάστοτε χρονική στιγμή. Αυτό το όνειρο γίνεται ένα ζωντανό παράθυρο στον κόσμο μέσα από μεγάλες ή μικρές οθόνες. Ανοίγεις το παράθυρο και εισπνέεις ανάσα ζωής.

Ποιες είναι οι προκλήσεις και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας νέος δημιουργός στο χώρο του κινηματογράφου στην Ελλάδα; 

Ας μετατρέψουμε τη λέξη πρόκληση σε πρόσκληση, σε μια εποχή προκλητική. Καλώς ή κακώς προσδιοριζόμαστε από τον χρόνο και φυσικά τον τόπο στον οποίο βρίσκεται το γεωγραφικό μας στίγμα. Ακολουθούμε νόμους, κανόνες, ανθρώπους και καταστάσεις. Όλα αυτά συνθέτουν την αρένα μέσα στην οποία πρέπει να αναζητήσουμε την καλλιτεχνική μας θέση. Ο κινηματογράφος όμως δεν είναι μια διαδικασία μοναχική, όπως μπορεί να είναι η συγγραφή ή κάποια άλλη μορφή τέχνης που χρειάζεται μια άλλου είδους εσωτερική διεργασία. Χρειάζεται υποστήριξη και εκεί έρχεται η πρόκληση. Οι αρμόδιοι φορείς οφείλουν να αγκαλιάσουν γενναίες προτάσεις και να τις ενισχύσουν οικονομικά. Μόνο έτσι θα τονωθεί έμπρακτα ένα σημαντικό κεφάλαιο του πολιτισμού μας το οποίο έχει τη δύναμη να ταξιδέψει τη χώρα διεθνώς. Υπάρχει ταλέντο, υπάρχουν ιδέες και τολμηρές καλλιτεχνικές φωνές. Το κράτος πρέπει να διαμορφώσει τις απαραίτητες βάσεις για να μπορούμε να κάνουμε σινεμά, λύνοντας μεθοδικά τα προβλήματα στα γνωστά περιβάλλοντα των τοξικών κινηματογραφικών κύκλων. Και αυτό δε σημαίνει μόνο ουσιαστική ενίσχυση της κινηματογραφικής παραγωγής αλλά και μια ριζική στροφή της προσοχής στην κινηματογραφική παιδεία.

Η συνεργασία σου με την ΕΡΤ ξεκίνησε με το SELFIE και τώρα συνεχίζεται με τα Πλάνα με ουρά. Μια εκπομπή που φιλοδοξεί να κάνει τους ανθρώπους τους καλύτερους φίλους των ζώων. Θέλεις να μας μιλήσεις για το νέο αυτό τηλεοπτικό εγχείρημα;

Κάθε φορά που γίνεται συζήτηση για τα Πλάνα με Ουρά έχω ένα μεγάλο χαμόγελο στο πρόσωπο μου. Είναι αυτό που λέμε καμιά φορά ότι το σύμπαν συνωμοτεί και φέρνει κοντά σου τις σωστές συνθήκες και κυρίως τους σωστούς ανθρώπους. Η αρχή έγινε με το Selfie, όπου φέτος, τέσσερα χρόνια μετά, ολοκληρώθηκε αυτό το πολύ σημαντικό κεφάλαιο για ‘μένα, το οποίο μου δίδαξε πολλά και ως αφηγητή πίσω από την κάμερα αλλά και μπροστά από το φακό. Στη δεύτερη μας συνεργασία με την παραγωγό μου, την Ελένη Αφεντάκη, τα Πλάνα με Ουρά φέρνουν στο δρόμο μου την Τασούλα Επτακοίλη, έναν τόσο χαρισματικό άνθρωπο με τον οποίο κουμπώσαμε αισθητικά από την πρώτη στιγμή. Γρήγορα βρήκαμε τον τρόπο με τον οποίο θα θέλαμε να αφηγηθούμε αυτές τις ιστορίες. Το πως να σταθούμε απέναντι σε αυτά τα πλάσματα και να πάρουμε θέση για το τι σημαίνει τελικά φιλοζωία σήμερα, ως ένα πολύτιμο κεφάλαιο πολιτισμού μιας χώρας που θέλει να σέβεται τον εαυτό της. Νομίζω πως αποτυπώνουμε κάτι 100% αληθινό, συντροφιά με χαρισματικούς συνεργάτες. Είναι ένα project που με έφερε ξανά στα όρια της τεκμηρίωσης, γεγονός που με εξελίσσει κι εμένα ως δημιουργό. Όμως κοντά στα ζώα εξελίσσονται άλλα στοιχεία του εαυτού μου και εκεί εντοπίζω την πραγματική αλλαγή.

«Γιατί τα ζώα μας κάνουν καλύτερους ανθρώπους» λέει το Μότο μας. Ταυτίζομαι απόλυτα με την Τασούλα και επιμένουμε σε Πλάνα με Ουρά, διότι πολλές και όμορφες ουρές περνούν μπροστά από τα κάδρα μας δίνοντας μαθήματα ζωής. Νιώθω πολύ τυχερός που σε δύσκολους καιρούς μπορούμε να κάνουμε τηλεόραση όπως πραγματικά την επιθυμούμε – χωρίς καλλιτεχνικές εκπτώσεις – είμαστε ελεύθεροι να τολμήσουμε, και εκεί πιστεύω πως εντοπίζεται η επιτυχία και η καλλιτεχνική αναγνώριση που λαμβάνει μέχρι στιγμής αυτή η προσπάθεια.

Μέχρι στιγμής από τις ιστορίες που έχετε παρουσιάσει στην εκπομπή ποια έχει κερδίσει τον δικό σου ενδιαφέρον; Ποια Πλάνα με Ουρά σε συγκίνησαν περισσότερο;

Ας κάνουμε ένα ταξίδι στην όμορφη Κρήτη, στην οποία δε συμβαίνουν απαραίτητα και όμορφα πράγματα. Η ουρά που με στιγμάτισε είναι εκείνη του Ράινο, του κακοποιημένου σκύλου από τα Χανιά, μια ιστορία που μέσα από τα ΜΜΕ όλοι γνωρίσαμε τους προηγούμενους μήνες, όλοι ακούσαμε για τον τρόπο με τον οποίο κακοποιήθηκε το συγκεκριμένο σκυλί… Στο μυαλό μου ήταν ακατανόητο πως είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να κακοποιήσει με αυτόν τον τρόπο ένα ζώο. Δεν μπορώ να ξεχάσω όμως τη στιγμή που αντίκρισα τον Ράινο να τρέχει πάνω μας, να ορμάει στις κάμερες με τόση δύναμη ψυχής. Έβλεπες ένα πλάσμα που ακόμα κι αν είχε τον κακοποιητή του μπροστά, ένιωθες πως θα έτρεχε να του γλείψει την παλάμη, να δεχθεί ακόμα ένα χάδι του. Δεν κρατούσε κακία προς τους ανθρώπους. Είχαμε συγκινηθεί και ήταν σπουδαίο πως ένα πλάσμα μετά από όλα αυτά που πέρασε μπορούσε να σκορπίσει τόση αγάπη. Τα ζώα κατά κάποιο τρόπο – ίσως στην πολύ ρομαντική τους διάσταση – συμβολίζουν τη ζωή. Δεν ζητάνε πολλά, αλλά αν τους δώσεις αυτά τα λίγα που χρειάζονται τότε η ανταμοιβή είναι πολλαπλάσια. Η στάση τους πιστεύω πως έχει τη δύναμη να μας εξελίσσει σαν ανθρώπους. Φιλόζωος μπορεί να είσαι και χωρίς να έχεις ένα ζωάκι, δείχνοντας το σεβασμό σου μπροστά σε όλα αυτά τα πλάσματα, δίνοντας τους ίσες ευκαιρίες για ζωή. Κοντά τους είναι αδύνατο να ξεχάσουμε τη δική μας θέση στον κόσμο.

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε τις πλατφόρμες streaming να κερδίζουν συνεχώς έδαφος. Πιστεύεις πως αυτές οι πλατφόρμες αποτελούν απειλή για τον κινηματογράφο ή συνιστούν ένα πεδίο δημιουργικού διαλόγου;

Καίριο ζήτημα ειδικά μετά την πρόσφατη ανακοίνωση του ΗΒΟ Max για την ταυτόχρονα κυκλοφορία των ταινιών της Warner Bros σε πλατφόρμα και αίθουσες. Αυτό η κίνηση νομίζω πως αλλάζει τα κινηματογραφικά δεδομένα σε παγκόσμια κλίμακα. Οι ΗΠΑ διαμορφώνουν την τάση αφού είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο της κινηματογραφικής αγοράς. Ο κορωνοϊός έχει αλλάξει τα δεδομένα για όλους και ο κινηματογράφος προσπαθεί να βρει μια διέξοδο για να συνεχίσει να επιβιώνει. Με φοβίζει το που οδεύει η θέση των σκοτεινών αιθουσών, τι θα γίνει με την εμπειρία της κινηματογραφικής θέασης. Θεωρώ αυτονόητο πως κανείς δεν μπορεί να αλλάξει την εμπειρία της σκοτεινής αίθουσας με αυτό που βλέπει μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, του κινητού ή της τηλεόρασης. Ο κινηματογράφος είναι μια συλλογική διαδικασία, που χρειάζεται πολλούς θεατές να ενώνουν τις συνέργειες τους στη σκιά του ίδιου έργου τέχνης. Ο κινηματογράφος είναι αυτός που είναι. Δημιουργικός διάλογος υπήρξε μόνο για την τηλεόραση η οποία την τελευταία δεκαετία έχει ανεβάσει τα standards παραγωγής και έχει καταφέρει να παράγει προιόντα  κινηματογραφικής δυναμικής. Τίθεται άρα ένα δίλημμα επιλογής μεταξύ αίθουσας και τηλεόρασης; Κατά τη γνώμη μου, κατηγορηματικά όχι. Απλά είμαστε θύματα των ιστορικών καιρών που βιώνουμε και ως άνθρωποι έχουμε από τη φύση μας την ανάγκη να αφεθούμε σε ιστορίες. Στην παρούσα φάση, ας είναι και μέσα από τις πλατφόρμες.

Το νέο project πάνω στο οποίο εργάζεσαι τον τελευταίο καιρό έχει τον προβοκατόρικο τίτλο F*ck Netflix. Πότε και πώς γεννήθηκε η ιδέα αυτού του project;

Να ξεκινήσω λέγοντας πως δεν είμαι κατά του Netflix, ίσα ίσα είμαι κι εγώ χρήστης του. Το F*ck Netflix ξεκίνησε ως μια εργασία στα πλαίσια του εργαστηρίου ταινιών μικρού μήκους του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Δημιουργικής Γραφής που παρακολουθώ στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Σκαρφίστηκα μια σκανδαλιά, μια αθυρόστομη κωμωδία ακραίων καταστάσεων που αγγίζει τα όρια της επιστημονικής φαντασίας. Η ιστορία ουσιαστικά σχολιάζει τη νοσταλγία προς τις προηγούμενες δεκαετίες και το ρομαντισμό που υπήρχε απέναντι στην ιεροτελεστία της σκοτεινής αίθουσας. Στο τέλος δίνω και μια χιουμοριστική λύση στο πρόβλημα με τις πλατφόρμες και την κυριαρχία τους. Το σενάριο αυτή τη στιγμή ταξιδεύει σε φεστιβάλ κινηματογράφου στις ΗΠΑ και παράλληλα το εξελίσσω σε μια μεγαλύτερη φόρμα. Η φύση της ιστορίας σχετίζεται άρρηκτα με την εξέλιξη του μέσου προβολής μιας ταινίας. Αυτό το θέμα με βασανίζει δημιουργικά από τα πρώτα μου βήματα στο ντοκιμαντέρ Αφανείς Ήρωες. Εκεί ο “εχθρός” ήταν το ψηφιακό σύστημα προβολής (DCP) που ουσιαστικά νίκησε το φιλμ. Ήταν το τέλος μιας εποχής. Λένε πως η ιστορία επαναλαμβάνεται.

Έχεις δηλώσει πως «ένας σκηνοθέτης αναπνέει μέσα από τα μάτια των θεατών του στην αίθουσα». Εσύ τί θα ήθελες να κρατήσουν οι θεατές των έργων σου φεύγοντας από την κινηματογραφική αίθουσα; Τί θα ήθελες να θυμούνται;

Όλο αυτό έχει ένα κομμάτι της αλήθειας μας. Τα τελευταία χρόνια είμαι πολύ συγκεκριμένος και προσεκτικός στα βήματα που κάνω, στους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζομαι και στις ιστορίες που επιλέγω να αφηγηθώ. Κάθε τι που κάνω – ακόμα και κάτι πιο εμπορικό που ξεφεύγει από το arthouse κομμάτι της φιλμογραφίας μου – δε θέλω να φέρει τίποτα το υποκριτικό. Δεν προσπαθώ δηλαδή να δημιουργήσω μια ψεύτικη κατασκευή, να πω κάτι το οποίο δεν με αντιπροσωπεύει, κάτι το οποίο δεν μπορώ να κατανοήσω, άρα και να αναμετρηθώ. Μακάρι ένας θεατής να θυμάται εμένα, τους συνεργάτες μου και να μπορεί να επιστρέφει στο έργο μας ως σημείο αναφοράς ή αντικείμενο συζήτησης. Η ουσία είναι να γεννήσουμε συναισθήματα. Εκείνα εντυπώνονται στο νου και έτσι οι εικόνες μας κερδίζουν μια θέση στον χρόνο. Όταν συμβαίνει αυτό, όντως παίρνουμε ανάσα μέσα από τα μάτια των θεατών μας.

Ποια είναι τα επόμενα επαγγελματικά σου σχέδια;

Δουλεύουμε πολύ σκληρά για τα Πλάνα με Ουρά τα οποία μονοπωλούν την καθημερινότητα μας. Η εκπομπή είναι ένας ζωντανός οργανισμός που απαιτεί αφοσίωση. Από εκεί και πέρα, είμαι στο στάδιο συγγραφής της διπλωματικής μου εργασίας που θα αποτελέσει το πρώτο μου σενάριο μυθοπλασίας μεγάλου μήκους. Στόχος είναι να βρει τον δρόμο της παραγωγής και να γίνει το επόμενο κινηματογραφικό μου βήμα.

Σε ότι αφορά τα τηλεοπτικά σχέδια, βρίσκομαι σε συζητήσεις για ένα επόμενο project που θα με φέρει κοντά σας μπροστά από την κάμερα. Έχω δίπλα μου υπέροχους φίλους και συνεργάτες που στα εύκολα και στα δύσκολα πιστεύω πως εξελίσσουμε ο ένας τον άλλο. Παίζει πολύ σημαντικό ρόλο όχι μόνο το τί θα κάνεις αλλά και με ποιους θα το κάνεις.

 

Μια ευχή για το μέλλον…

Όλο αυτό που βιώνουμε στοιχίζει και επιδρά στον καθένα με τρόπο διαφορετικό. Ας μη χάσουμε την ανθρωπιά μας. Σύντομα θα είμαστε ξανά κοντά σε όλους εκείνους που μας αγαπούν και αγαπάμε. Αυτή η περίοδος εγκλεισμού ίσως μας βοηθήσει να εστιάσουμε λίγο περισσότερο μέσα μας και να επαναπροσδιορίσουμε τα θέλω μας. Πιστεύω πως όλο αυτό θα γεννήσει πολλά και εκπληκτικά καινούργια πράγματα, θα βγούμε πιο δυνατοί. Ολόψυχα καλές γιορτές σε όλους τους αναγνώστες σας. 

INFO

Μπορείτε να παρακολουθήσετε την εκπομπή Πλάνα με Ουρά στην ΕΡΤ2 κάθε Σάββατο στις 18:00. Βρείτε τον Παναγιώτη Κουντουρά στο Vimeo (www.vimeo.com/panoskount) και στο Instagram (www.instagram.com/panoskount).

*Φωτογραφίες: Οδυσσέας Τούλης, Δημήτρης Ιωαννίδης, Όλγα Κοτλιδά & Σάκης Γιούμπασης.