Περί ανοσίας της αγέλης

Η αγέλη, η χειραγώγηση των μαζών και το “χωριό των αμνών”.

Λέξεις: Πάρης Ποτηρόπουλος*

Στον δημόσιο λόγο κυριαρχεί η φράση “Ανοσία της Αγέλης” αντί για τους σχετικούς όρους “ανοσία κοινότητας, ανοσία πληθυσμού ή κοινωνική ανοσία”.

αγέλη η [ajéli] Ο30 : 1.ομάδα ζώων, ιδίως άγριων, που ζουν ή βόσκουν μαζί κοπάδι: Tο χειμώνα, οι λύκοι σχηματίζουν αγέλες, για να μπορούν να κυνηγούν με μεγαλύτερη ευκολία. 2. (μτφ., μειωτ.) πλήθος ατόμων που ενεργεί με έναν τρόπο ομαδικό και τυφλό, όπως η αγέλη των ζώων: Nα σκεφτούν σαν άτομα και όχι σαν ~.

Ίσως η λέξη αγέλη προτιμάται γιατί είναι περισσότερο “επικοινωνιακή”. Αλλά ενίοτε οι χρήσεις των λέξεων δεν είναι ουδέτερες. Οι λέξεις έχουν τη δύναμη να έχουν πολλαπλές ερμηνείες και να είναι πολύσημες. Η δεύτερη ερμηνεία της λέξης αγέλη, παραπέμπει προφανώς στην μάζα και τον όχλο, και έρχεται σε αντίθεση με τον όρο κοινωνία. Κοπάδι λοιπόν, απρόσωπη μάζα, “χύδην” όχλος.

Ίσως μερικές λέξεις να είναι επικίνδυνες, οτιδήποτε άλλωστε παραπέμπει στο κοινωνικό στοχοποιείται από αρκετούς, και όχι μόνο στην Ελλάδα. Γιατί η μάζα και ο όχλος χειραγωγούνται πιο εύκολα από τους κοινωνικά σκεπτόμενους ανθρώπους. Το κοπάδι πάλι καθοδηγείται πιο εύκολα. Ή μήπως όχι;

[Η αφίσα είναι από το θεατρικό έργο “Πηγή των Αμνών ” του Λόπε Δε Βέγα (Fuente Ovejuna -Φουέντε Οβεχούνα), μια πραγματική ιστορία των κατοίκων του χωριού Fuente Ovejuna (Προβατοπηγή) της Ισπανίας του 1470, όπου οι κάτοικοί του, ξεσηκώθηκαν εναντίον του αδίστακτου διοικητή Φερνάν Γκόμεθ ντε Γκουθμάν με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του. Παρά τα σκληρά βασανιστήρια που υπέστησαν οι κάτοικοι του, κανείς δεν ομολόγησε την δολοφονία και η απάντησή τους ήταν στερεότυπη: ό,τι για όλα ευθύνετο η Φουέντε Οβεχούνα , δηλαδή το χωριό. «Η πηγή των Αμνών» αναδείχτηκε σε «σύμβολο» των επαναστατημένων λαών.

Αν και πρόκειται για ένα έργο τρυφερό και βαθύτατα κοινωνικό, έθεσε τον προβληματισμό βασικών ζητημάτων , σχετικά με την δύναμη της εξουσίας , την πολιτική θέση του ατόμου απέναντι στους καταπιεστές αλλά και θέματα όπως η ιδιοκτησία γης, η δυσβάσταχτη φορολογία, η διαχείριση των ατομικών ελευθεριών.

Το έργο παραμένει διαχρονικό, θέτει επί τάπητος προβλήματα που αναζητούν λύση στον παγκόσμιο χάρτη και δίνει έμφαση στο πολιτικό ερώτημα : Πρέπει να αποτελεί κοινωνική συνείδηση ή επαφίεται στην ατομική ηθική το καθήκον της συλλογικής ευθύνης;

Πηγές: