Ποδηλατώντας ενάντια στην λήθη

Μια ομάδα παιδιών της Θεσσαλονίκης από τον “Φάρο του κόσμου” και το “Infinity” είχαν την ευκαιρία στα πλαίσια της ανταλλαγής νέων με τίτλο “Remember for the future” που πραγματοποιήθηκε από το Jugendzentren Köln gGmbH να ζήσουν από κοντά μια ανεπανάληπτη εμπειρία που έχει σχεδιαστεί από το Fanprojekt, λαμβάνει χώρα στην Κολωνία και απευθύνεται σε νέους.

Ουσιαστικά πρόκειται για μια περιήγηση 8 χιλιομέτρων με ποδήλατα κατά την οποία ένας ξεναγός πραγματοποιεί από 9 έως 11 στάσεις σε σημαντικά μνημεία και σημεία ενδιαφέροντος που εξιστορούν την ιστορία του Ολοκαυτώματος κατά την διάρκεια του Β παγκοσμίου πολέμου.

Εκτός από το πρωτότυπο της ιδέας η περιήγηση με ποδήλατο σου δίνει την δυνατότητα να επισκεφθείς σημεία σε μεγάλη απόσταση να ενώσεις ιστορικά στοιχεία και πληροφορίες μαθαίνοντας για το παρελθόν της πόλης, σε φέρνει κοντά στην κουλτούρα των εναλλακτικών μέσων μετακίνησης και μεταφέρει ιστορικές πληροφορίες σε νέους που σε άλλη περίπτωση μπορεί να φάνταζαν βαρετές.

Ένα καλοκαιρινό ηλιόλουστο πρωινό του Ιούλη ξεκινάει η ιστορική περιήγηση στην πόλη της Κολωνίας. Η ομάδα με τους συνοδούς φορούν τα προστατευτικά κράνη και σχηματίζουν δυο σειρές για να ξεκινήσει το ταξίδι.

Η επίπεδη πόλη της Κολωνίας που διαθέτει ποδηλατοδρόμους παντού κάνει το ποδήλατο μια εύκολη και ευχάριστη λύση για όλους, ακόμα και για κάποιον που δεν έχει ανάλογη εξοικείωση.

Πρώτη στάση στο Ρήνο, στην γέφυρα Hohenzollern εκεί σε μια γωνία το “Ροζ Τρίγωνο” θυμίζει πως ήταν ένα από τα πολλά αναγνωριστικά σήματα των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και χρησιμοποιούνταν από τους Ναζί για να αναγνωρίζουν τους ομοφυλόφιλους άνδρες. Λέγεται πως το μνημείο στήθηκε σε εκείνο ακριβώς το σημείο διότι τα χρόνια εκείνα βρίσκονταν τα δημόσια ουρητήρια της πόλης τα οποία αποτελούσαν πόλο έλξης για συνευρέσεις και γνωριμίες γκέι αντρών. Είναι παγκοσμίως γνωστό πως τα δημόσια ουρητήρια επιτελούσαν αυτό το σκοπό ( και τον επιτελούν σε κάποιες περιπτώσεις μέχρι και σήμερα) , μάλιστα γίνεται αναφορά σε αυτά σε ποιήματα, βιβλία και τραγούδια. Όπως είναι επόμενο ήταν οι πρώτοι χώροι στους οποίου έκαναν έφοδο οι Ναζιστές για να κυνηγήσουν τους γκέι άντρες και να τους σφραγίσουν για να τους αποτρέψουν από ερωτικές συνευρέσεις.

Μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, πολλοί από τους κρατούμενους με τα ροζ τρίγωνα ξανά φυλακίστηκαν από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας! Ουσιαστικά, οι ναζιστικές τροποποιήσεις στην Παράγραφο 175, που μετέτρεπε την ομοφυλοφιλία από πλημμέλημα σε αδίκημα, διατηρήθηκαν για 24 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου. Είναι δύσκολο να υπολογιστεί ο αριθμός των ομοφυλόφιλων θυμάτων του ολοκαυτώματος ωστόσο εκτιμάται πως ήταν γύρω στους 50 με 60 χιλιάδες.

Το 2002 η κυβέρνηση της Γερμανίας απολογήθηκε προς την LGBTQI κοινότητα για τις βιαιότητες, το κυνήγι και το θάνατο που υπέστησαν για χρόνια, ενώ το ροζ τρίγωνο από σύμβολο στιγματισμού έγινε σήμα περηφάνιας και μνήμης για το ΛΟΑΤΚΙ κίνημα.

Συνεχίζοντας κατά μήκος του ποταμού Ρήνου η επόμενη στάση είναι ο επιβλητικός Καθεδρικός ναός σήμα κατατεθέν της Κολωνίας μιας και αποτελεί μιας από τις μεγαλύτερες εκκλησίες γοτθικού ρυθμού παγκοσμίως. Είναι ρωμαιοκαθολικός ναός με άγιο προστάτη τον Απόστολο Πέτρο και το 1996 ανακηρύχθηκε από την UNESCO σε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Είναι το πιο δημοφιλές αξιοθέατο της Γερμανίας. Ενδεικτικά το 2001 τον επισκέφθηκαν πέντε εκατομμύρια, ενώ το 2004 πάνω από έξι εκατομμύρια επισκέπτες απ΄ όλο τον κόσμο, δηλαδή περίπου 20.000 ημερησίως.

Μια σειρά φωτογραφίες αλλάζουν χέρια και δείχνουν τον Καθεδρικό ναό ως αναγνωριστικό σημείο και όλα τα κτίσματα γύρω του κατεστραμμένα.

«Επιχείρηση-Μιλένιουμ» ονόμασαν οι Βρετανοί το μεγάλο βομβαρδισμό στις 31 Μαΐου 1942. Σε λιγότερο από δύο ώρες η Κολωνία ισοπεδώθηκε. Συνολικά βομβαρδίστηκε στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου 31 φορές.

Υπάρχουν δύο θεωρίες για τη σωτηρία του καθεδρικού ναού. Η μία ήθελε τους συμμάχους να μην τον βομβαρδίζουν, διότι ήταν ο καλύτερος προσανατολισμός για τις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις. Και η άλλη ότι υπήρχαν σχέδια μη βομβαρδισμού σημαντικών μνημείων κατά την διάρκεια του πολέμου. Επίσης κάποιες μαρτυρίες μιλάνε για ομάδες εθελοντών που φρόντιζαν επί 24 βάσεως για την προστασία του από φωτιά και βανδαλισμούς.

Ο ξεναγός στο σημείο εκείνο εξηγεί για το περιβόητο καρναβάλι της Κολωνίας πασίγνωστο μέχρι και της ημέρες μας στο οποίο τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο απαγορευόταν η αναφορά στον Β παγκόσμιο πόλεμο. Οι πρώτοι τολμηροί ηθοποιοί που σατίρισαν το γεγονός περιθωριοποιήθηκαν και προκάλεσαν μεγάλη αναστάτωση στην πόλη τους κατοίκους και τις δημοτικές αρχές μιας και για χρόνια αποτελούσε θέμα ταμπού (σε πολλές περιπτώσεις συνεχίζει να είναι ακόμα) όχι μόνο στην Κολωνία αλλά και σε όλη την Γερμανία.

Κατά την διάρκεια της διαδρομής σε διάφορα σημεία συναντά κανείς δείκτες μνήμες που καταλήγουν στον σταθμό των τραίνων και υπενθυμίζουν πως από το σημείο εκείνο πέρασαν Ρομά και Σίντι για να οδηγηθούν σε στρατόπεδα θανάτου.

Στις περισσότερες πόλεις της Γερμανίας, εκεί που μερικά χρόνια αργότερα οι Έλληνες φορτωμένοι στα τρένα θα συνέρρεαν κατά δεκάδες για το κυνήγι του Γερμανικού ονείρου για ένα καλύτερο μέλλον, υπήρχαν στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, στα οποία οι τσιγγάνοι έπρεπε να περάσουν για να “γιατρευτούν από την αντικοινωνική τους συμπεριφορά”. Στην Φρανκφούρτη λειτούργησε από το 1936 ως το 1945, στο Ντίσελντορφ από το 1937 ως το 1945, στην Κολωνία από το 1935 ως το 1940, στο Ντόρτμούντ από το 1941 ως το 1945. Μετά το 1945, τα στρατόπεδα εγκλεισμού καταναγκαστικών έργων έκλεισαν και οι περισσότεροι Ρομα εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς, όπου βρήκαν φρικτό θάνατο.

Οι τσιγγάνοι χρησιμοποιήθηκαν συστηματικά για πειράματα σε συνεργασία με μεγάλες εταιρίες και ινστιτούτα στην Γερμανία, τα οποία υπάρχουν μέχρι και σήμερα. Γίνονταν δοκιμές στο σώμα τους για εμβόλια κατά της ευλογιάς, της δυσεντερίας, του τύφου ή για αλοιφές και καλλυντικά. Από αυτούς που χρησιμοποιήθηκαν ως ζωντανή εστία καλλιέργειας ιών, όσοι δεν πέθαιναν κατά την διάρκεια των πειραμάτων και επέζησαν, συνέχισαν να βιώνουν τις συνέπειες στην υγεία τους μέχρι το θάνατο τους. Για να μην μπορέσουν να αναπαραχθούν και «μεταδώσουν το βιολογικό τους κουσούρι», στειρώνονταν. Οι Γερμανοί για να νομιμοποιήσουν τις εκατοντάδες στειρώσεις, χρησιμοποίησαν το νόμο «περί πρόληψης αναπαραγωγής κληρονομικά αρρώστων απογόνων», που θεσπίστηκε στην χώρα το 1933. Σε σημεία κατά μήκος της γέφυρας αλλά και κεντρικών πεζοδρομίων στα πλακόστρωτα οι δείκτες μνήμης είναι εκεί για να θυμίζουν το παρελθόν ώστε να μην επαναληφθεί στο μέλλον.

Ο ακριβής αριθμός των θανάτων από το τσιγγάνικο στρατόπεδο της Κολωνίας δεν είναι γνωστός. Μπορεί να εκτιμηθεί σύμφωνα με μαρτυρίες των ίδιων πως μόνο 100 από τους 500 επέστρεψαν στην Κολωνία μετά το 1945.

Μια αναμνηστική επιγραφή υπάρχει κοντά στην πλατεία Schwarz-Weiß-Platz που μαρτυρά όχι μόνο το Ρομά Ολοκαύτωμα αλλά και τα δεινά που υπέστησαν για πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο, θύματα των προκαταλήψεων της εποχής.

Επόμενη στάση η Εβραϊκή Συναγωγή Roonstrasse απέναντι σε ένα από τα δεκάδες υπέροχα πάρκα της πόλης.

Η εβραϊκή κοινότητα στην Κολωνία είναι η παλαιότερη στη Γερμανία, μιας και αναφορές σε αυτήν βρίσκουμε σε σωζόμενα κείμενα από το 321. Ο θεμέλιος λίθος της συναγωγής μπήκε στις 23 Οκτωβρίου 1895 και τα εγκαίνια έγιναν στις 22 Μαρτίου 1899. Όπως όλες οι άλλες συναγωγές της πόλης, δέχτηκε επίθεση και πυρπολήθηκε τη νύχτα της 9ης Νοεμβρίου 1938, γνωστή ως Νύχτα των κρυστάλλων(Kristallnacht). Το μπροστινό τμήμα καταστράφηκε ολοσχερώς αφήνοντας μόνο τον καμένο πύργο και το κεντρικό κτήριο. Επιστρέφοντας οι Εβραίοι που επέζησαν αποφάσισαν στα τέλη της δεκαετίας του 1950 να ανοικοδομήσουν πλήρως τη συναγωγή, καθώς ήταν η μόνη που δεν καταστράφηκε ολοσχαιρώς. Η ανακατασκευή έγινε υπό τη διεύθυνση του αρχιτέκτονα Helmut Goldschmidt, με μικρές αλλαγές και άνοιξε ξανά στις 20 Σεπτεμβρίου 1959. Στις 19 Αυγούστου 2005, ο Πάπας Βενέδικτος XVI επισκέφθηκε τη συναγωγή. Εκεί, καταδίκασε τον ναζισμό και τον αντισημιτισμό. Είναι η δεύτερη φορά στην ιστορία που Πάπας επισκέπτεται συναγωγή.

Πολύ κοντά στην συναγωγή ένα κτήριο που αποτέλεσε τον φόβο και τρόμο των Γερμανών, σήμερα είναι μουσείο και έδρα του κέντρου τεκμηρίωσης ναζισμού της Κολωνίας (NS-Dokumentationszentrum).

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης Εθνικοσοσιαλισμού είναι το μεγαλύτερο περιφερειακό μνημείο για τα θύματα των Ναζί σε όλη τη Γερμανία . Ιδρύθηκε με ψήφισμα που ψηφίστηκε από το δημοτικό συμβούλιο της Κολωνίας στις 13 Δεκεμβρίου 1979. Για πολλά χρόνια, οι δραστηριότητες του κέντρου περιορίζονταν στην έρευνα. Στις 11 Ιουνίου 1987, το συμβούλιο πέρασε ένα ψήφισμα που ζητούσε την ίδρυση του “Κέντρου Τεκμηρίωσης” που σταδιακά εξελίχθηκε σε αυτό που είναι σήμερα.

Το EL-DE House οφείλει το όνομά του στα αρχικά του ιδιοκτήτη του κτιρίου Leopold Dahmen χονδρέμπορο χρυσού. Το κτίριο σχεδιάστηκε σε νεοκλασικό στιλ και η αρχική πόρτα με τα αρχικά του ιδιοκτήτη διασώζετε μέχρι και σήμερα. Το σπίτι είχε δωμάτια με θησαυροφυλάκια για αντικείμενα αξίας, σύστημα φρεατίων και αποχέτευσης , καταφύγιο και μπορούσε να φιλοξενήσει μέχρι και 60 άτομα. Οι εργασίες για την ολοκλήρωσή του δεν τελείωσαν ποτέ μιας και το 1935 επιτάχθηκε από τη Γκεστάπο που το μετέτρεψε σε γραφεία και μια φυλακή στο υπόγειο με δέκα κελιά. Η πλήρη λειτουργία των γραφείων ξεκίνησε την 1η Δεκεμβρίου 1935 και σταμάτησε στις 2 Μαρτίου 1945, λίγες ημέρες πριν από την άφιξη των αμερικανικών στρατευμάτων στις 6 Μαρτίου 1945. Ενώ το 90% της πόλης καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς από μια ειρωνεία της τύχης το σπίτι δεν έπαθε απολύτως τίποτε και έτσι έδωσε σημαντικές πληροφορίες για την λειτουργία του μέσα από τα διασωθέντα αρχεία. Σήμερα είναι επισκέψιμο ως μουσείο, φιλοξενεί την έκθεση «Η Κολωνία κατά τον εθνικοσοσιαλισμό» και τα γραφεία του Κέντρου Τεκμηρίωσης NS.

Στην συνεχεία της διαδρομής μας δρόμοι γεμάτοι καφέ και εστιατόρια αποτελούν τα νέα εναλλακτικά στέκια σε γειτονίες της πόλης όπου διαβιούν φοιτητές και καλλιτέχνες.

Η επόμενη στάση το μνημείο φόρο τιμής για τους “Πειρατές του Edelweiss”

Επρόκειτο για ομάδες αντιστασιακών Γερμανών εφήβων που είχαν κοινό πάθος για την μουσική, την ελευθερία και έγραφαν αντί-ναζιστικά συνθήματα σε τοίχους. Όταν έγινε υποχρεωτική η ένταξη στη ναζιστική νεολαία το 1936, χιλιάδες νέοι κυρίως από την Κολωνία, προερχόμενοι από τις εργατικές τάξεις, δεν ήθελαν να συμμετάσχουν. Ο χαρακτήρας της παραστρατιωτικής οργάνωσης δεν ταίριαζε καθόλου με το σκεπτικό της ηλικίας τους, όταν το μόνο πράγμα που ήθελαν ήταν να ακούν την αγαπημένη τους μουσική, να φλερτάρουν και να βγαίνουν βόλτα με τους φίλους τους.

Η Γκεστάπο τους αποκαλούσε «Πειρατές του Edelweiss». Ήταν αγόρια ηλικίας 12 έως 17 ετών, που τόλμησαν να πάνε κόντρα στο κατεστημένο.

Λέγεται πως στα αρχεία της Γκεστάπο υπήρχαν καταγεγραμμένα πάνω από 2 χιλιάδες ονόματα αγοριών και κοριτσιών που θεωρήθηκαν εχθροί του καθεστώτος γιατί έγραφαν συνθήματα, πετούσαν πέτρες σε στρατιωτικές πομπές και εκτροχίαζαν τραίνα με πολεμικό υλικό.

Το αποτέλεσμα ήταν να ξεκινήσουν διώξεις, συλλήψεις, βία, φυλακίσεις και παραδειγματικοί απαγχονισμοί. Σταδιακά τα μέλη της ομάδας εξολοθρεύτηκαν και κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή όταν ενηλικιώθηκαν στάλθηκαν στο ανατολικό μέτωπο. Στο σημείο όπου ένας 16 χρόνος απαγχονίστηκε δημόσια χωρίς να προηγηθεί δικαστήριο η ομάδα καλλιτεχνών “Captain Borderline” που ειδικεύεται σε street art δημιούργησε μια εντυπωσιακή τοιχογραφία. Ένα πλοίο με τους νεαρούς πειρατές λουσμένο στο φως καθώς από δίπλα τους περνάνε σκοτεινοί και βλοσυροί οι φασίστες. Λευκά λουλούδια πρόσωπα και συνθήματα σε όλες της γλώσσες συμπληρώνουν την τοιχογραφία.

Η περιήγηση ολοκληρώθηκε μετά από μερικές ακόμα στάσεις με συζήτηση και σχόλια με ένα πικ νίκ σε ένα καταπράσινο πάρκο από τα δεκάδες που διαθέτουν όλες οι πόλεις της Γερμανίας και οι κάτοικοι αγαπούν και απολαμβάνουν ειδικά τις θερμές ημέρες του χρόνου.

Η ποδηλατική ξενάγηση γέννησε προβληματισμούς και έφερε τους νέους κοντά στην κοινή Ευρωπαϊκή ιστορία των λαών σε ένα από τα πιο σκοτεινά της κεφάλαια που επηρέασε και συνεχίζει να επιδρά με τις συνέπειες του όλη την ανθρωπότητα. Το πρωτότυπο αυτό project σχεδιάστηκε και υλοποιείται από το Fanprojekt , για έφηβους και έφηβες.

Tour des Gedenkens – NS-Erinnerungsorte in Köln

https://koelnerfanprojekt.de/?page_id=2826#Gedenken

https://www.jugz.eu/standort/koelner-fanprojekt-2/