Πώς είναι να βγάζεις το πρώτο σου βιβλίο στα 25 στην Ελλάδα;

Τρεις νέοι συγγραφείς, που πρόσφατα εξέδωσαν τα πρώτα τους βιβλία, μας αφηγήθηκαν τις δυσκολίες, αλλά και τα διάφορα και πρωτόγνωρα συναισθήματα στην περιπέτεια της γραφής και τη διαδρομή της έκδοσης. 

Τη γενιά μας θα την έλεγα ταλαιπωρημένη. Για την ακρίβεια ακόμα ταλαιπωρείται κι όπως όλα δείχνουν το μέλλον σε πολλούς ίσως να μην φαίνεται αισιόδοξο. Έχουμε περάσει μια βαριά οικονομική κρίση, αλλά και μια υγειονομική που αμφισβήτησε και κλόνισε τη ζωή μας. Με μαθηματική ακρίβεια αναμένουμε μια ακόμη οικονομική κρίση. Άλλη μια που θα συμπέσει με το διάστημα που χαρακτηρίζεται ‘’άνθος της ζωής μας’’. 

Αν η εύρεση εργασίας είναι μια φορά δύσκολη για ένα νέο άνθρωπο, το να γράψει και να εκδώσει ένα βιβλίο είναι συνήθως ένα όνειρο που σπανίως εκπληρώνεται ή κι αν εκπληρωθεί θα παιδέψει, θα απογοητεύσει και σίγουρα δεν θα είναι ικανό για να δημιουργήσει τις συνθήκες αναγνώρισής του ως εργασίας. Ειδικά μάλιστα σε ένα κόσμο που βαίνει όλο και πιο κοντά στην επικράτηση του καταναλωτικού και του χρηματοπιστωτικού συστήματος, περιθωριοποιώντας τον πολιτισμό και την τέχνη. Ακόμα και οι πιεστικές και έντονες συνθήκες ζωής το καθημερινό άγχος είναι παράγοντες που δεν ευνοούν ένα νέο παιδί να καθίσει να γράψει, με το μυαλό και το χρόνο που απαιτείται. Παρά ταύτα όμως η χαρά του τυπώματος είναι ασύγκριτη, το να πιάνεις στα χέρια σου τον κόπο και τις συλλήψεις σου δεν θα πάψει ποτέ να γοητεύει, να συγκινεί και να ενθουσιάζει.

Ο Δημήτρης Τζάνογλος τα βάζει με τους σκληρούς όρους της αγοράς και γουστάρει τους μικρούς εκδοτικούς:

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

Πόσα και πόσα άτομα, όταν αγαπάνε τη λογοτεχνία και το διάβασμα, έχουν ονειρευτεί κάποια στιγμή να γίνουν συγγραφείς και να ζήσουν από αυτό, όπως τόσοι μεγάλοι συγγραφείς στο παρελθόν. Η πραγματικότητα όμως έχει την τάση σε πολλά ζητήματα, όπως και σε αυτό, να προσγειώνει απότομα.

Η συγγραφή, όπως και κάθε τέχνη, τη σήμερον ημέρα αποτελεί ένα χόμπι. Επικρατεί η κουλτούρα ότι δεν είναι δουλειά όταν κάνεις κάτι που αγαπάς. Ο συγγραφέας όμως, ο μουσικός, ο ζωγράφος, ο γραφίστας, έχει αφιερώσει πολύ χρόνο ώστε να μπορεί να παράξει αυτό που απολαμβάνει το κοινό, κάτι το οποίο πολλές φορές δεν εκτιμάται. 

Βρισκόμαστε σε μία περίοδο μεγάλη πολυγραφίας, κάτι που προσωπικά θεωρώ θετικό στη βάση του. Καμία φωνή δεν περισσεύει, ειδικά οι νέες φωνές. Αυτό όμως δημιουργεί το εξής πρόβλημα. Οι εκδοτικοί οίκοι πλέον στην πλειοψηφία τους, ζητάνε από τον δημιουργό να χρηματοδοτήσει την έκδοσή του και πάρα πολλές φορές τα δικαιώματα ανήκουν αποκλειστικά στον εκδοτικό ο οποίος κερδίζει από τον ιδρώτα αλλουνού.                                     

Αυτό το πρόβλημα φυσικά δεν είναι ευθύνη των δημιουργών. Η κρίση που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα έφερε σε δυσχερή θέση τον χώρο του βιβλίου οδηγώντας πολλούς εκδοτικούς να πατήσουν πάνω στην κάψα του συγγραφέα να δει τη δουλειά του στο χαρτί.

Το θετικό είναι ότι όλο και περισσότεροι νέοι εκδοτικοί οίκοι προσπαθούν να πάνε απέναντι σε αυτό το δεδομένο. Παρόλο που είναι μικροί και με πενιχρό budget μπροστά στους κολοσσούς του χώρου, προσπαθούν και επιτυγχάνουν σε μεγάλο βαθμό, να είναι αξιοπρεπείς απέναντι στον συγγραφέα. Πληρώνουν τα δικαιώματα που του αναλογούν και τον σέβονται χωρίς να τον θεωρούν ένα ακόμα προϊόν προς πώληση. 

Τέτοιοι εκδοτικοί και οι συγγραφείς που βρίσκονται στο  roster τους, αξίζουν την στήριξη όλων. Άλλωστε το βιβλίο δεν ανήκει μόνο στις μεγάλες εκδόσεις και στους γνωστούς συγγραφείς, αλλά σε όλους μας.

ΧΑΡΑ

Για έναν δημιουργό, οποιασδήποτε τέχνης, η στιγμή που βλέπει μπροστά του δουλειά του ολοκληρωμένη και χειροπιαστή, είναι μοναδική. Έχοντας αφιερώσει χρόνο, πολλές φορές χρήμα και ψυχολογική μάχη μέσα του, το να πιάσει τον δίσκο του στα χέρια του, το να δει τον πίνακά του εκτεθειμένο, και στην προκειμένη να δει τα κείμενά του τυπωμένα είναι μια πραγματικά περήφανη στιγμή.

Αισθάνεται ότι ο κόπος του είχε αντίκρισμα, πριν ακόμα ακούσει γνώμες για τη δουλειά του. Σίγουρα υπάρχει και το ψώνιο του δημιουργού στην εξίσωση, αλλά όταν πιστεύεις στη δουλειά σου είσαι περήφανος. 

Όταν έρθουν οι πρώτες θετικές γνώμες αισθάνεσαι βασιλιάς, όταν έρθουν οι πρώτες αρνητικές γνώμες ζυγίζεις αν είναι καλοπροαίρετες ή κακοπροαίρετες. Σε κάθε περίπτωση όμως πρέπει αυτές οι γνώμες να οδηγήσουν τον δημιουργό στο να γίνει καλύτερος. Άλλωστε, κακά τα ψέματα, κανείς δε γράφει μόνο για τον εαυτό του. Όλους τους συγγραφείς τους ενδιαφέρει να διαβαστούν και να μιλήσει η γραφή τους στους αναγνώστες.

Η σημαντικότερη ικανοποίηση όμως, προσωπικά, είναι όταν καταφέρνει ένα κείμενο να συγκινήσει κάποιον. Να του δημιουργήσει συναισθήματα και να τον βάλει να σκεφτεί. 

Αυτό από μόνο του είναι το μεγαλύτερο θετικό που μπορεί να λάβει ένας συγγραφέας, ακόμα περισσότερο από πωλήσεις και βραβεύσεις. Είναι έναυσμα για να συνεχίσει να γράφει και δημιουργεί. Και η δημιουργία είναι κάτι τόσο απαραίτητο σήμερα.

*Ο Δημήτρης Τζάνογλος γεννήθηκε το 1992 στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Η πρώτη του συλλογή διηγημάτων Στον Ιστό κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κυψέλη.

Η Μαριάνθη Τεντζεράκη ενοχλείται από τα στερεότυπα και γράφει για την ένεση ατέλειωτης αδρεναλίνης που της έκανε το βιβλίο της:

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

Για κάποιο λόγο, το πιο δύσκολο κομμάτι μου έρχεται πρώτο στο μυαλό. Αρχικά, είναι η διαδρομή. Να στείλεις τα mails- κουβαλητές της ιστορίας σου και να διαχειριστείς τα «αλλά» και τα «ωστόσο» που σου αναχαιτίζουν τη φόρα. Να βλέπεις εφιάλτες όταν ξαπλώνεις αναλογιζόμενη το ρητό «στην Ελλάδα, οι μισοί θέλουν να γίνουν συγγραφείς και οι άλλοι μισοί τραγουδιστές». (Ίσως, σκέφτεσαι, την ιστορία σου να την έχουν πει κι άλλοι, ή θα την πουν καλύτερα. Ή ίσως ξέρουν τους «κατάλληλους ανθρώπους».) Συνεχίζεις όμως τα mails, γιατί άλλοι άνθρωποι σού χαϊδεύουν το σβέρκο, όσο εσύ γράφεις καινούργιο μήνυμα. Κάποιος είναι εκεί.

Και όταν τελικά τα καταφέρεις και βρίσκεις τον κατάλληλο εκδοτικό – και πάρεις τηλέφωνο τη μαμά και αυτή κλάψει κι ας μην καταλαβαίνει ακόμη τί γίνεται – αρχίζουν άλλα. Αρχίζουν τα βαρετά κλισέ: τα 24 χρόνια μου και το γεγονός ότι έχω γράψει βιβλίο και είμαι γυναίκα, είναι μονόδρομος για αρκετό κόσμο να πιστέψει ότι έγραψα μια ερωτική ιστορία. Ατάκες για το «άνθος της ηλικίας μου» και τη βαρύνουσα σημασία που έχει ο έρωτας στα 20, σηκώνουν καχυποψία όταν ανταπαντώ με αυτοπεποίθηση πως «είναι ένα βιβλίο για την άνοια». 

ΧΑΡΑ

Όταν η «Μαρίσμη» μου πήρε το πράσινο φως από τις Εκδόσεις Άνω Τελεία, αισθανόμουν σαν να είχα κάνει μια μόνιμη ένεση αδρεναλίνης. Ήταν αυτό που μου έδινε ελπίδα μέσα στον εγκλεισμό του χειμώνα, αυτό που μου έδινε κουράγιο για την επόμενη μέρα. Σκεφτόμουν ότι με αφορμή τη γιαγιά Μαρίσμη – που πάσχει από άνοια και πονάει όχι μόνο αυτή, αλλά και οι γύρω της – θα ακουστεί μια ιστορία καθημερινή, που θα αγγίξει ανθρώπους που εγώ μπορεί να μην γνωρίζω προσωπικά, η ιστορία μου όμως, τους είναι γνωστή. 

Μια ακόμη μεγαλύτερη χαρά ήταν η αποδοχή και η αναγνώριση. Ξεκινώντας από τον εκδοτικό, που μου έδωσε το βήμα αλλά και την ευκαιρία να κάνω αυτό το άνοιγμα, είμαι πολύ ευγνώμων που παρά την απόσταση Αθήνα – Θεσσαλονίκη, το κείμενο έπεισε τους ανθρώπους αυτούς, ώστε να τυπωθεί. Ήταν επίσης, πολύ μεγάλη χαρά να βλέπω αγνώστους που μπορεί να μου έστελναν κάποιο μήνυμα, είτε για να μου πουν ότι ταυτίστηκαν με την ιστορία, «γιατί και η γιαγιά μου είχε αυτό το πρόβλημα», είτε απλώς για να με συγχαρούν. Προτάσεις για συνεντεύξεις όπως η παρούσα αλλά και άλλες είναι πολύ ελπιδοφόρες, γιατί οι πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς είναι αυτοί που χρειάζονται περισσότερη στήριξη στο ξεκίνημά τους.

Μελλοντικά, φαντάζομαι ότι θα μου έδινε μεγάλη χαρά να συναντήσω κάποιον/α στο τρένο που θα επιβαίνω και θα διαβάζει τη «Μαρίσμη». Αλλά ως τότε, λέω να συνεχίσω να γράφω…

*Η Μαριάνθη Τεντζεράκη γεννήθηκε το 1997 στην Κατερίνη. Το πρώτο της βιβλίο Μαρίσμη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άνω Τελεία.

Ο Φοίβος Οικονομίδης βλέπει το Βορρά να ταξιδεύει και αισθάνεται τυχερός που βρήκε το εκδοτικό του σπίτι στην Εστία:

ΧΑΡΑ

Ο Βορράς εκδόθηκε στα τέλη του Οκτώβρη, το 2020, και από τότε ταξιδεύει. Νομίζω αυτό είναι κάτι που δεν συνειδητοποιείς πραγματικά μέχρι να εκδοθεί το πρώτο σου βιβλίο: ότι από τη στιγμή εκείνη, θα ταξιδεύει. Η ιστορία σου, που την έσκαβες, την πάλευες και λέξη με τη λέξη αποκτούσε ζωή, σάρκα και οστά, μέρες και νύχτες, βουνά κι ερήμους, ανήκει πια σε όλο τον κόσμο. 

Αποκαλύπτεις μια φωτογραφία της ψυχής σου κι έτσι αποκαλύπτεσαι ο ίδιος, σιγά-σιγά στους ανθρώπους, και με βάση το βιβλίο σου επικοινωνείτε διαφορετικά. Σχεδόν δεν συστήνεστε, αφού είναι σαν να γνωρίζεστε ήδη από πολύ, πολύ παλιά. 

Μαζί με αυτό, έρχεται και μια ανάγκη. Η ανάγκη να πεις περισσότερα, να σκάψεις πιο βαθιά, να μοιραστείς νέες αλήθειες σου, ντυμένες με νέες ιστορίες. Είναι, βέβαια, πολύ νωρίς ακόμα, όμως η αγάπη για το βιβλίο είναι ακόρεστη και το πρώτο βήμα του ταξιδιού για μένα υπήρξε συγκλονιστικό. Μέσα στην καραντίνα, μάλιστα, θα έλεγα απελευθερωτικό. 

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

Η έκδοση του Βορρά εξελίχθηκε αβίαστα, «εύκολα», επειδή είχα την τύχη να γνωρίσω την κα. Καραϊτίδη και την τιμή το βιβλίο μου να εκδοθεί από τις εκδόσεις της Εστίας. Από τη στιγμή που υπογράψαμε, η συνεργασία μας ήταν πολύ δημιουργική και η επικοινωνία μας απολαυστική. Παρ’ όλα αυτά, είναι γνωστά τα εμπόδια που συναντούν συχνά πολλοί νέοι συγγραφείς στις πρώτες τους απόπειρες να εκδώσουν. 

Είναι και αυτή η εποχή της απαξίωσης, που η δημιουργία μοιάζει να αντιμετωπίζεται με καχυποψία, και ο νέος άνθρωπος αποθαρρύνεται απ’ το να την κυνηγήσει. Βλέπω όμως πως η γενιά μας, παρ’ όλες τις αντιξοότητες, βρίσκει μέσα της – περισσότερο, ίσως, από άλλες γενιές – την πηγαία ανάγκη για τέχνη και το σεβασμό που της αξίζει. Είμαστε παιδιά που ποθούν να γράψουν βιβλία, να παίξουν μουσικές, να γυρίσουν ταινίες, να ανεβάσουν παραστάσεις, να ζήσουν δημιουργώντας άλλες ζωές. Και είμαι τρομερά αισιόδοξος πως θα τα καταφέρουμε, και θα πούμε πολλές ιστορίες, με τόλμη και αγάπη. 

*Ο Φοίβος Οικονομίδης γεννήθηκε το 1997 στην Αθήνα, όπου και ζει. Το πρώτο του βιβλίο, το μυθιστόρημα Βορράς κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της Εστίας.