Η ψυχική υγεία ως προτεραιότητα για την επάνοδο στην κανονικότητα

Λέξεις: Νίκος Ζηλίκης

Συμπληρώσαμε δύο μήνες από τότε που επιβλήθηκε το lockdown, δηλαδή οι αυστηροί περιορισμοί στην καθημερινότητα μας, το «Μένουμε Σπίτι». Έμπαινε λοιπόν και η χώρα μας στον χορό της πανδημίας του κορονοϊού, ευτυχώς, με έγκαιρες αντιδράσεις και με πολύ καλά αποτελέσματα, κατά κοινή παραδοχή. Αυτήν την περίοδο δεν την έζησαν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Για κάποιους σήμαινε σχεδόν «εγκλεισμό», άλλοι ήταν αυτοί που κράτησαν όρθια την κοινωνία στις βασικές λειτουργίες της, άλλοι έζησαν μια ενδιάμεση κατάσταση και, βέβαια, υπήρχαν και αυτοί της πρώτης γραμμής, με κύριους εκπροσώπους τους υγειονομικούς. Ως εκ τούτου και οι επιπτώσεις στον ψυχισμό του καθενός δεν μπορεί παρά να διαφέρουν.

Πολύ σύντομα, άρχισαν να εμφανίζονται αναλύσεις, οδηγίες, συμβουλές και εκτεταμένες ενημερώσεις από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας και από τις διάφορες υπηρεσίες και τις Επιστημονικές Εταιρείες. Αυτά, σε μια προσπάθεια αναπλήρωσης του κενού από τη διακοπή λειτουργίας των υπηρεσιών και των ιδιωτικών ιατρείων, με μόνες διαθέσιμες τις δυνατότητες επικοινωνίας τηλεφωνικά ή μέσω βίντεο-συνεδρίας. Από τις πρώτες αναφορές φαινόταν να υπάρχει μια επιβάρυνση στους ενηλίκους, όχι όμως και στον παιδικό και εφηβικό πληθυσμό. Ήδη, στη χώρα μας, τρέχουν έρευνες από διάφορες επιστημονικές ομάδες και θα πρέπει να περιμένουμε τα αποτελέσματα, γιατί εδώ υπήρχαν ιδιαίτερα δεδομένα: δεν είχαμε τους αριθμούς νεκρών που διαβάζαμε σε άλλες χώρες, με τις τραυματικές εικόνες που μας έρχονταν από αυτές.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κάνει λόγο για «Παγκόσμια κρίση Ψυχικής Υγείας». Από την άλλη, έχουμε και τα παράδοξα των «παράπλευρων ωφελειών» του περιορισμού στο σπίτι, όπως στην Ιαπωνία με μείωση κατά 20% των αυτοκτονιών.

Εκτός από το τι αφήνει πίσω της η πανδημία, έχουμε να αντιμετωπίσουμε και τη νέα φάση, αυτή της διαδικασίας επανόδου στην «κανονικότητα». Όπου, η ψυχολογική διάσταση είναι σε άμεση συνάρτηση με τις συνθήκες αυτής της επανόδου: εργασία ή ανεργία, οικονομική δυσπραγία, επιστροφή ή όχι στο σχολείο, προσαρμογή στην τηλε-εργασία ή τηλε-εκπαίδευση και πολλά άλλα.

Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση που, σε ότι αφορά την ψυχική υγεία, αυτή δεν προσφέρεται για εφαρμογή γνωστών μοντέλων (όπως π.χ. από φυσικές καταστροφές). Αυτή τη φορά, δεν είναι από τη μια οι «παθόντες» και από την άλλη οι ειδικοί, είμαστε όλοι μέσα στο πρόβλημα. Ο Π.Ο.Υ. αναφέρει αναμενόμενες δυσκολίες σε όλα τα επίπεδα: μαθητές, γονείς, εργαζόμενοι και επαγγελματίες υγείας, με τους τελευταίους σε αυξημένο κίνδυνο επιβάρυνσης, μέχρι και επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout). Οφείλει λοιπόν η Πολιτεία, όπως έπραξε με τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και τα Νοσοκομεία Αναφοράς για τον κορονοϊό, να διασφαλίσει επάρκεια και στις υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων και Παιδιών-Εφήβων, οι οποίες υπέστησαν βαρύτατο πλήγμα κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Παρά τις διακηρύξεις, οι ιθύνοντες δεν έχουν δείξει πάντα την απαιτούμενη ευαισθησία για τα θέματα Ψυχικής Υγείας, ιδιαίτερα για τον παιδικό και εφηβικό πληθυσμό. Ας το κάνουν τώρα, αναγνωρίζοντας της την προτεραιότητα που δικαιούται.

*Ο Νίκος Ζηλίκης είναι Ψυχίατρος-Παιδοψυχίατρος, Αναπλ. Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Α.Π.Θ.