Στο Μουσείο Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό

Κείμενο-φωτογραφίες: Πάνος Γεωργιάδης

Το φυτίλι της επανάστασης ανάβει σε ένα σπίτι στην Ουκρανία… Μπορεί η 25η Μαρτίου να αποτελεί την επίσημη ημέρα εορτασμού της Ελληνικής επανάστασης του 1821 στην Αγία Λαύρα, αλλά το φυτίλι είχε ανάψει αρκετά νωρίτερα και σε άλλη χώρα…

Η 14η Σεπτεμβρίου μάλλον δεν λέει τίποτα στους περισσότερους Έλληνες. Κι όμως αυτήν την ημέρα το 1814 στην Οδησσό της Ουκρανίας, πήρε «σάρκα και οστά» το όνειρο όλων των Ελλήνων για ελευθερία από τον Οθωμανικό ζυγό.

Σε ένα σπίτι της οδού Κρέσνι Περεούλοκ 18 (Krasnij Pereulok) στο κέντρο της Οδησσού, μια μικρή ομάδα Ελλήνων ίδρυσε τη μυστική οργάνωση «Φιλική εταιρεία» και έβαλε τις βάσεις για τις μετέπειτα εξελίξεις που κορυφώθηκαν επτά χρόνια αργότερα την 25η Μαρτίου 1821. Ιδρυτές της ήταν ο Εμμανουήλ Ξάνθος, ο Νικόλαος Σκουφάς και Αθανάσιος Τσακάλωφ. Όσοι συμμετείχαν, μυούνταν στην Εταιρεία και έδιναν όρκο πίστης και επικοινωνούσαν με κώδικες, ψευδώνυμα και συνθηματικές λέξεις. Ακριβώς λόγω του μυστικού χαρακτήρα της, σήμερα υπάρχουν σχετικά ελάχιστα τεκμήρια για τη δράση της.

Το Μουσείο Φιλικής Εταιρείας…

Το 1979 το Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο της Οδησσού ιδρύει το Μουσείο Φιλικής Εταιρείας το οποίο στεγάζεται στο σπίτι του Έλληνα επιχειρηματία και εθνικού ευεργέτη Γρηγορίου Γρ. Μαρασλή (1831 – 1907), δημάρχου της πόλης της Οδησσού για δεκαέξι χρόνια, από το 1878 ως το 1895.

Σε αυτό το χώρο είχαν βρει το πρώτο τους καταφύγιο και συνεδρίαζαν οι Φιλικοί της Οδησσού. Το 1994 με πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού – Παράρτημα Οδησσού, ανακαινίστηκε και μετατράπηκε μαζί με τα γειτονικά του οικήματα σε Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας το οποίο είναι επισκέψιμο.

Στο Μουσείο στεγάζεται επιστημονική βιβλιοθήκη με 6.000 τίτλους, υπάρχει λαογραφικό τμήμα, αλλά και αυθεντικά αντικείμενα που αποδίδουν την εικόνα της οικίας του Γρηγορίου Ιωάννη Μαρασλή.

Στα εκθέματα του μουσείου επίσης περιλαμβάνονται πρωτότυπα έργα σχετικά με τη δράση των Φιλικών, χάρτες, γκραβούρες και φωτογραφίες, έγγραφα στον κρυπτογραφικό κώδικα των Φιλικών, χειρόγραφα σχετικά με την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, κατάλογοι των μελών της, επιστολές και χειρόγραφες προκηρύξεις του Αλέξανδρου Υψηλάντη, Ελληνικές σημαίες, προσωπογραφίες, σφραγίδες κ.α.

Επιπλέον εκτίθεται αντίγραφο της περίφημης ελαιογραφίας του Δ. Τσόκου «Ο Όρκος των Φιλικών» (1849), φιλοτεχνημένο το 1994 από τον Γ. Σιδηρόπουλο, ενώ γλυπτική σύνθεση με τον «Όρκο των Φιλικών» κοσμεί την εξωτερική όψη του Παραρτήματος του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού στην Οδησσό.

Σε μια ξεχωριστή αίθουσα του μουσείου αναπαριστάνεται, με καθισμένους γύρω από ένα τραπέζι τους τρεις εμπόρους – ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας, η σκηνή της ίδρυσης της πατριωτικής μυστικής οργάνωσής τους.

Το Μουσείο δέχεται πολλούς επισκέπτες από ολόκληρη την Ουκρανία, την Ελλάδα και άλλες χώρες του εξωτερικού. Το Παράρτημα οργανώνει, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Παιδείας του Δήμου Οδησσού, δωρεάν ξεναγήσεις και διαλέξεις για μαθητές και φοιτητές.