Στο νησί του Ηφαίστου

Ο κορονοϊός άλλαξε αναμφισβήτητα την ζωή και τις συνήθειές μας. Το καλοκαίρι που σε λίγες ημέρες μας αποχαιρετά ήταν από τα πιο δύσκολα των τελευταίων ετών. Παρόλα αυτά, η ανθρώπινη ανάγκη για απόδραση και διακοπές ανέδειξε προορισμούς όχι και τόσο κοσμικούς, που δεν υπήρχαν στον χάρτη των προτιμήσεων των εγχώριων και ξένων τουριστών τα προηγούμενα χρόνια. Η Λήμνος ήταν ένα από τα νησιά που συζητήθηκαν όσο κανένα άλλο και όχι άδικα. Πολύ κοντά στην Θεσσαλονίκη, με πανέμορφες παραλίες, μοναδικής ομορφιάς περιοχές να ανακαλύψει κανείς, αλλά και όχι μόνο. Οι λάτρεις της ιστορίας θα ανακαλύψουν στο νησί μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους που μας ταξιδεύουν από την μυθολογία στην αρχαία Ελλάδα και από τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο στην σύγχρονη εποχή. 

Από τους πιο περιφρονημένους των Θεών, ο Ήφαιστος παρουσιάζεται κουτσός, άσχημος, άγριος, μοναχικός στα εργαστήρια μεταλλουργίας του και γίνεται σημείο αναφοράς σε πολλές ιστορίες. Σύμφωνα με την μυθολογία, στον Ήφαιστο είναι αφιερωμένο ένα ολόκληρο νησί, η Λήμνος, που συνδέεται στενά με το Καβείριο και τις μυστικιστικές τελετές του. Η ανάπτυξη της μεταλλουργίας στο νησί αποδόθηκε στον θεό της φωτιάς και του σιδήρου. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Δίας, έπειτα από έναν καυγά, πέταξε από τον Όλυμπο τον Ήφαιστο, ο οποίος και κατέληξε στη Λήμνο. Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού τον περιέθαλψαν κι εκείνος σε αντάλλαγμα τους δίδαξε την τέχνη των μετάλλων, στήνοντας το εργαστήριό του στο ηφαίστειο Μόσυχλος. Οι κάτοικοι του νησιού ήταν εξαιρετικοί μεταλλουργοί και οι πρώτοι που κατασκεύασαν χάλκινα όπλα με μέταλλα από τη Μικρά Ασία. Τιμώντας τον μεταλλουργό θεό, οι αρχαίοι Έλληνες ονόμασαν Ηφαιστία την πόλη που ίδρυσαν στο νησί. Κατά τον μύθο, ο Ήφαιστος μεταβίβασε την γνώση της τέχνης στους Καβείρους, παιδιά που απέκτησε από τη νύμφη Καβειρώ. Αυτοί, αργότερα, λατρεύονταν σε ένα ειδικό ιερό που χτίστηκε στη Λήμνο, το Καβείριο. Η λατρεία τους, που ήταν μυστηριακή, επεκτάθηκε στη Σαμοθράκη κι αλλού και μάλλον προέρχεται από κάποια αρχική κλειστή συντεχνία μεταλλουργών.

Η Λήμνος ως νησί έχει μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Μεταξύ του ναού των Καβείριων και την σπηλιά του Φιλοκτήτη, αξίζει κανείς να επισκεφθεί και την Πολιόχνη, το αρχαιολογικό μουσείο της Μύρινας, καθώς και την Ηφαιστία, αφιερωμένη στον αγαπημένο θεό του νησιού.

Οι πρώτες ανασκαφές στην Ηφαιστία έγιναν από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή, από το 1926 ως το 1936. Έτσι ανακαλύφθηκε η μεγαλύτερη και αρχαιότερη -κατά τους ιστορικούς χρόνους- πόλη της Λήμνου (1000 π.Χ.-1200 μ.Χ.). Οι ανασκαφές έφεραν στο φως ιερό, νεκροπόλεις, λουτρά και το θέατρο της Ηφαιστίας. Η κατασκευή του θεάτρου πέρασε από διαφορετικές οικοδομικές φάσεις. Το αρχαιότερο θέατρο θα πρέπει να ήταν ορθογώνιο, με ξύλινα καθίσματα για τους θεατές. Στο τέλος του 6ου ή στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. η ορθογώνια κατασκευή καταλάμβανε ολόκληρη την κεντρική κερκίδα του μεταγενέστερου λίθινου θεάτρου. Η κατασκευή του λίθινου θεάτρου της Ηφαιστίας, που κατατάσσεται μεταξύ των αρχαιότερων του ελληνικού κόσμου, τοποθετείται στο τέλος του 5ου ή τις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. Οι επίσημοι και οι πολίτες κάθονταν στις πρώτες σειρές των εδωλίων του θεάτρου. Για τις σειρές αυτές χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες ορθογώνιες πλάκες από πωρόλιθο των λατομείων της Ηφαιστίας. Αντίθετα, τα έδρανα του επιθεάτρου, όπου κάθονταν οι γυναίκες και οι δούλοι, ήταν χτισμένα από φθηνότερα υλικά, μικρές και μεγάλες πλάκες από σχιστόλιθο και ασβεστόλιθο της περιοχής. Νομίσματα που βρέθηκαν που παριστάνουν έναν αναμμένο δαυλό στη μία τους όψη, αποδεικνύουν ότι τελούνταν γιορτές προς τιμή του θεού Ηφαίστου, τα λεγόμενα «Ηφαίστεια». Από το 2010, το αρχαίο θέατρο της Ηφαιστίας δόθηκε για παραστάσεις στο κοινό. Έκτοτε κάθε καλοκαίρι στο χώρο του θεάτρου πραγματοποιούνται θεατρικές παραστάσεις, δρώμενα και συναυλίες, στο πλαίσιο του «Φεστιβάλ Αρχαίας Ηφαιστίας», που διοργανώνει ο Δήμος Λήμνου.