Τα 3 πρόσωπα των social media

Λέξεις: Μαρίνα Καζάκη

Πώς θα ήταν μια ζωή χωρίς social media; Πώς θα ήταν να μην γνωρίζαμε που βρίσκεται ο καθένας ανά πάσα στιγμή; Ή ακόμη, πώς θα ήταν αν δεν είχαμε δύο εαυτούς;

Η Βάσια Ρουχά μία 21χρονη φοιτήτρια, μας μιλά σχετικά με την επιλογή της να μην δημοσιεύει ποτέ φωτογραφίες του εαυτού της, αλλά και για το πώς ήταν η ζωή της πριν το άνοιγμα των λογαριασμών της στα social media.

Η δημιουργία του λογαριασμού της στο Instagram έγινε πριν 2 χρόνια, όταν η Βάσια ήταν 19 ετών. Μέχρι τότε, η επαφή της με τα social media ήταν -από επιλογή- περιορισμένη. Η προσοχή της έπεφτε κυρίως στην ψυχαγωγία μέσω του YouTube και στο messenger για να επικοινωνεί με τα κοντινά της πρόσωπα. Ενώ θα περίμενε κανείς, από ένα άτομο που κάνει ελάχιστη ή έστω και καθόλου χρήση, να έχει μία αρνητική άποψη για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η Βάσια αναγνωρίζει και τα θετικά τους στοιχεία.

«Η άποψή μου είναι 50-50, και θετική και αρνητική. Θετική, γιατί βοηθούν πάρα πολύ από άποψη ψυχαγωγίας. Μπορείς δηλαδή να ξεχαστείς, αν δεν κάνεις κάτι άλλο. Η επικοινωνία είναι το πιο σημαντικό που προσφέρουν. Το κακό βέβαια είναι τα προσωπικά δεδομένα. Υπάρχει μεγάλη παραβίαση. Δεν είναι κάτι που να με κρατάει από το να τα χρησιμοποιώ, απλά με ενοχλεί καμιά φορά»

Η ίδια έχει επιλέξει να μην δημοσιεύει περιεχόμενο στα προφίλ της, καθώς αναφέρει ότι δεν το έχει ανάγκη. Το γεγονός ότι όλοι γύρω μας μοιράζονται στιγμές της καθημερινότητάς τους, δεν την παρακινεί να ακολουθήσει αυτό τον τρόπο ζωής.

«Είναι κάτι που δεν με ενδιαφέρει. Είναι δηλαδή σαν να βλέπω κάποιον να καπνίζει και απλά δεν με ενδιαφέρει- δεν θέλω να το κάνω κι εγώ».

Γενικότερα, επιλέγει τα άτομα που γνωρίζουν την ύπαρξη του λογαριασμού της και έχει διαδικτυακή επαφή μόνο με κοντινούς της ανθρώπους. Στους περισσότερους φαίνεται περίεργο όταν λέει ότι δεν έχει λογαριασμό στο Instagram. Θεωρεί ενοχλητικό το γεγονός ότι η πρώτη ερώτηση που σου κάνει κάποιος όταν σε γνωρίζει είναι αν έχεις Instagram.

«Ξέρεις απευθείας ότι το κάνει για να ψάξει λίγο τις φωτογραφίες σου. Δηλαδή το κάνει από περιέργεια και όχι τόσο για επικοινωνία, αλλά απλά για να χαζέψει. Θα προτιμούσα, δηλαδή, να ρωτήσει αν έχω Facebook ή Messenger, και όχι Instagram. Για αυτό, επιλέγω να μην ακολουθώ κάποιον με τον οποίο δεν έχω κάποια επικοινωνία, έστω και μια στο τόσο. Γιατί μετά μπαίνεις στο τρυπάκι με τα likes, να κάνεις εσύ και να σου κάνουν πίσω, ασχολούνται με το πόσους ακολούθους έχεις και τι κάνεις, και άλλα πολλά».

Έχοντας ζήσει τα εφηβικά της χρόνια εκτός των social media, μπορεί εύκολα να μας περιγράψει από την πλευρά της πώς είναι η καθημερινότητα ενός ανθρώπου, όταν είναι αποκομμένος από τον εικονικό κόσμο.

«Δεν ήταν κάτι το διαφορετικό. Δεν με επηρέαζε το ότι δεν είχα. Απλά τώρα που έκανα, με βοηθάει σε ορισμένα πράγματα, γιατί παρακολουθώ ορισμένα δημοσιογραφικά μέσα, τα οποία ανεβάζουν συχνά ιστορίες με ειδήσεις, οπότε μου είναι πιο εύκολο να παρακολουθώ τα νέα. Ορισμένους Influencers που ακολουθώ, επίσης, μπορώ να τους ακολουθήσω μόνο εκεί. Δεν άλλαξε κάτι απλά προστέθηκε κάτι που κάνει τα πράγματα πιο εύκολα».

Γενικότερα, υποστηρίζει ότι τα άτομα που βασίζουν την αξία τους στα likes και τους followers είναι αρνητική καθώς της μεταφέρουν το πόσο χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση έχουν. Για αυτό το λόγο φροντίζει τα άτομα που ακολουθεί να διατηρούν ένα θετικό πρότυπο, που θα της προκαλεί χαρά και γέλιο και όχι «νεύρα και κούραση», όπως συγκεκριμένοι λογαριασμοί που αναζητούν την προσοχή. Μπορεί η δημιουργία λογαριασμών να είναι προαιρετική για το κάθε άτομο, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει και γίνεται κάτι υποχρεωτικό. Έστω και έμμεσα.

Ένα δώρο που δεν το δέχεσαι σε ποιον ανήκει; Σε εκείνον που σου το έδωσε

Η 20χρονη Βαΐδου Άννα είναι μία Influencer του Instagram από ένα χωριό των Σερρών. Χρησιμοποιεί τα social media από πολύ μικρή ηλικία και ακόμη από τότε ήταν πολύ ενεργή.

Κοινοποιούσε αστείες δημοσιεύσεις, αλληλοεπιδρούσε με τους φίλους της και γενικότερα ήταν γνωστή στις γύρω περιοχές, μέσω των προφίλ της στα social media. Ως ανεξάρτητη συνεργάτης μιας εταιρείας διατροφικών προϊόντων, αφιερώνει μεγάλο μέρος της ημέρας της στο Instagram, μέσω του οποίου εργάζεται, και το οποίο αρχικά το είχε για προσωπική χρήση. Η φύση του επαγγέλματός της, ωστόσο, δεν στέκεται εμπόδιο στο να δουλεύει πάνω στον εαυτό της, παρακολουθώντας videos και διαβάζοντας βιβλία προσωπικής ανάπτυξης.

«Λόγω της δουλειάς μου χρησιμοποιώ το Instagram αρκετές ώρες, περίπου 5-6 ώρες την ημέρα. Έχει αλλάξει την καθημερινότητά μου τον τελευταίο καιρό. Ότι και να κάνω το μοιράζομαι με τον κόσμο, και αυτό μου αρέσει, γιατί έχω γνωρίσει πάρα πολλούς ανθρώπους. Κάνω συνέχεια καινούριες γνωριμίες, καινούριους φίλους σε όλα τα μέρη της Ελλάδας ή και του κόσμου».

Τον τελευταίο χρόνο, η Άννα έχει αρχίσει να επηρεάζει περισσότερο τους ανθρώπους. Το περιεχόμενο που δημοσιεύει βασίζεται στην δουλειά της. Κάνοντας μία περιήγηση στο προφίλ της, θα συναντήσει κανείς συμβουλές για υγιεινή διατροφή, γυμναστική, ακόμη και για αυτοβελτίωση. Προσπαθεί να διατηρεί ένα θετικό περιεχόμενο, ώστε να φτιάχνει τη μέρα των ακολούθων της και να τους κάνει να χαμογελούν. Ενώ δεν είναι λίγα τα άτομα τα οποία αντιμετωπίζουν τα social media ως μία υποχρέωση η οποία τους προκαλεί έντονο άγχος, η Άννα έχει μία διαφορετική οπτική σε όλο αυτό.

«Είναι κάτι με το οποίο μου αρέσει να ασχολούμαι και δεν μου προκαλεί άγχος σε αντίθεση με άλλους χρήστες. Δεν δίνω και πολύ βάση στο να είναι τέλειες οι φωτογραφίες. Δηλαδή δεν τρώω πολύ χρόνο στην επεξεργασία και στο να σκεφτώ τι θα ανεβάσω. Τα κάνω όλα πολύ γρήγορα και αυθόρμητα, οπότε δεν μου προκαλούν άγχος τα social media».

Φυσικά, όπως αναφέρει, δεν είναι όλες οι μέρες ίδιες και μπορεί να υπάρχουν στιγμές που χρειαζόμαστε χρόνο για τον εαυτό μας, είτε επειδή δεν νιώθουμε καλά, είτε επειδή έχει συμβεί κάτι δυσάρεστο.

«Κι εγώ στη ζωή μου δεν είμαι πάντα χαρούμενη, αλλά δεν θα ανεβάσω φωτογραφία που κλαίω. Ο καθένας δείχνει τη ζωή του αλλά όχι όλες τις πτυχές της».

Ελάχιστα είναι τα άτομα που επιλέγουν να μην ανεβάσουν φωτογραφίες του εαυτού τους.

Ωστόσο, αν ρωτήσουμε τους χρήστες που το κάνουν, γιατί έχουν αυτήν την ανάγκη, τι θα μας απαντούσαν; Ως Influencer, η Άννα δημοσιεύει καθημερινά φωτογραφίες, και ίσως και περισσότερες από μία, για να έχει ενεργό το προφίλ της.

«Είναι κάτι που συνήθισα, δεν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος».

Η επεξεργασία που χρησιμοποιεί είναι μόνο χρωματική ή και για να διορθώσει ατέλειες του περιβάλλοντος. Είναι κατά του να διορθώνεις στοιχεία του εαυτού σου ώστε να φαίνεσαι πιο ελκυστικός ή ελκυστική. Τονίζει όμως ότι η επεξεργασία μπορεί να βοηθήσει άτομα με ανασφάλειες να νιώθουν καλύτερα με το πώς φαίνονται στα μέσα, αλλά σημασία έχει στην πραγματική ζωή να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας όπως ακριβώς όπως είναι.

Καθημερινά ένα δημόσιο πρόσωπο δέχεται αρνητική κριτική, και αυτό είναι μία πραγματικότητα, ακόμη και αν κάνει κάτι καλό. Στην περίπτωση της Άννας, τα αρνητικά σχόλια πλέον περνάνε απαρατήρητα. Επιλέγει να μην δίνει την ενέργειά της εκεί. Ένα ρητό που ακολουθεί στη ζωή της σε αυτές τις περιπτώσεις είναι:

«Ένα δώρο που δεν το δέχεσαι σε ποιον ανήκει; Σε εκείνον που σου το έδωσε!».

Η ψυχολογία μας επηρεάζεται όσο το επιτρέπουμε εμείς, αναφέρει. Όλα τα συναισθήματα πηγάζουν από μέσα μας και όσο δουλεύουμε με τον εαυτό μας τα αρνητικά πρότυπα δεν θα μειώνουν την αυτοπεποίθησή μας. Πρέπει να κρατάμε μόνο τις κριτικές που μας βοηθούν να εξελιχθούμε.

«Αν δεν αλλάξουμε εμείς πρώτα, τίποτα άλλο γύρω μας δεν θα αλλάξει».

Και φυσικά να μην αλλάζουμε για να «ταιριάζουμε» με τη μάζα, αλλά να αλλάζουμε για να γινόμαστε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας.

Αφού το άτομο έχει καλύψει όλες τις σχετικές με την επιβίωση και την ασφάλεια ανάγκες, τείνει να επιθυμεί να καλύψει και την ανάγκη του για δημοσιότητα

Η προβολή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει τους ειδικούς, καθώς σε μεγάλο βαθμό τα συναισθήματα των ανθρώπων, είτε θετικά είτε αρνητικά, επηρεάζονται από τη χρήση αυτών. Η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Αύρα Κουγιουμτζή, εξηγεί τον λόγο που οι χρήστες εθίζονται στα social media.

«Τα social media προσφέρουν μικρό βαθμό ευχαρίστησης στον εγκέφαλο, χωρίς να απαιτεί μεγάλη προσπάθεια από αυτόν. Ο εγκέφαλος μαθαίνει να αναζητά περισσότερη ενασχόληση σε αυτά και, με αυτόν τον τρόπο, δημιουργούνται συμπτώματα εθισμού στα social media».

Αφού το άτομο έχει καλύψει όλες τις σχετικές με την επιβίωση και την ασφάλεια ανάγκες, τείνει να επιθυμεί να καλύψει και την ανάγκη του για δημοσιότητα, αποδοχή και θαυμασμό.

Με τη χρήση των social media η ανάγκη αυτή καλύπτεται από τη στιγμή που δίνεται η δυνατότητα για προβολή μέσω των δημοσιευμένων φωτογραφιών. Ο χρήστης δημιουργεί έναν νέο εαυτό, που είναι όσο το δυνατό πιο κοντά στα προβαλλόμενα πρότυπα. Η ανάγκη για αποδοχή εγγεγραμμένη στην εξελικτική μας ιστορία, η ανάγκη του ανήκειν, μας ωθεί να διατηρούμε διαπροσωπικές σχέσεις με άλλους ανθρώπους, από τους οποίους αποζητάμε αποδοχή.

«Το άτομο επιλέγει να τις δημοσιεύει γιατί βασίζεται στο μοτίβο προσκόλλησης του «φαίνεσθαι», που το επίκεντρο είναι ο εαυτός του και η εικόνα προς τα έξω. Δημιουργεί λοιπόν το άτομο ένα ψεύτικο πλαίσιο για να γίνει αποδεκτός».

Το πρόβλημα ωστόσο δεν εντοπίζεται στην ύπαρξη των social media, αλλά στη διαχείριση.

Μέσα στον εικονικό κόσμο οι άνθρωποι γίνονται αυστηροί κριτές του εαυτού τους, καθώς βασίζονται στα εξωτερικά χαρακτηριστικά. Η ανάγκη του να ανήκουν, όπως οι συνομήλικοί τους, είναι αρκετή ώστε να επισημαίνουν μόνο τις ατέλειές τους και να μεγεθύνουν την ανάγκη τους να ενταχθούν σε αυτόν το πλαστό κόσμο. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που τα μέσα ευθύνονται για πολλές περιπτώσεις κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής.

«Η κοινωνική σύγκριση, η μοναξιά, η απομόνωση ή ακόμη και ο φόβος του να μην χάσει τις εξελίξεις που οι άλλοι μπορεί να κάνουν και όχι ο ίδιος, μπορούν να προκαλέσουν στρες και θλίψη καθώς εισάγει το άτομο σε έναν φαύλο κύκλο σύγκρισης και συχνά αισθάνεται ανίκανος ή ανίκανη αν δεν προσαρμόσει τον εαυτό στα όσα “απαιτούνται”».

Δεδομένου ότι η διαδικτυακή κοινωνία επηρεάζει σε τόσο μεγάλο βαθμό την ψυχολογία και την αντίληψη του ατόμου για τον εαυτό του, είναι πολύ εύκολο οι άνθρωποι να χάσουν το ενδιαφέρον τους για την πραγματικότητα, «γιατί ο κόσμος του διαδικτύου είναι ελκυστικός, μη ρεαλιστικός και μονόπλευρος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μη ζουν στον πραγματικό κόσμο και να μην αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της πραγματικής καθημερινότητας».

Έτσι είναι πολύ σημαντικό να θέτουμε όρια στους εαυτούς μας, όταν χρησιμοποιούμε τα social media. Η κ. Κουγιουμτζή συμβουλεύει να βάζουμε χρονικά όρια στη χρήση των social media και να τα χρησιμοποιούμε με τον κανόνα 10-1. Δηλαδή για κάθε 10 πραγματικές δραστηριότητες (βόλτα, άσκηση, μαγειρική) να κάνουμε μία δραστηριότητα στα social media. Δεν πρέπει ποτέ να παραλείπουμε τον προγραμματισμό διαλειμμάτων μεταξύ των συσκευών που χρησιμοποιούμε. Βέβαια, η μεγάλη αλλαγή θα έρθει όταν αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε προτού τα ανοίξουμε, ποια ανάγκη θέλουμε να καλύψουμε, ενημέρωση, αποδοχή ή κοινωνική διαχείριση;

*Η Καζάκη Μαρίνα είναι φοιτήτρια του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ