Τι αποκαλύπτει το «Survivor» για την πραγματική ζωή

Πριν από μερικά χρόνια ξεκίνησα να βλέπω το Survivor ως “αντίδοτο” στις βραδινές ειδήσεις. Είχα δει μερικές σεζόν όταν πρωτοξεκίνησε και λαχταρούσα ξανά αυτό το διάλειμμα από την καθημερινότητα. Άλλωστε στο Survivor δεν υπάρχουν ημερολόγια και οι μέρες μετρώνται με την ανατολή και τη δύση του ήλιου. Οι παίχτες ανταγωνίζονται σε περίεργες προκλήσεις σε απομακρυσμένες τοποθεσίες χωρίς καμία ελπίδα διάσωσης.

Όπως όλα τα reality, έτσι και το Survivor είναι ένα επεξεργασμένο προϊόν, αλλά καταφέρνει να μας πείσει ότι παρακολουθούμε αυθεντικές και αυθόρμητες στιγμές των παιχτών που έχουν λάβει μέρος. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα show στο οποίο οι άνθρωποι μπροστά στην κάμερα προσποιούνται ότι είναι αληθινοί, πιστεύουν ότι είναι αληθινοί, πολλές φορές αμφισβητούνται ότι είναι αληθινοί και άλλες τόσες αποτυγχάνουν να είναι αληθινοί.

Προλαβαίνοντας τις παλιές εποχές, με εντυπωσίασε όχι η “εξαπάτηση” της σειράς αλλά η ειλικρίνειά της: το Survivor αντικατοπτρίζει τον κόσμο μας. Οι διαγωνιζόμενοι του είναι συναρπαστικοί ακόμα και όταν είναι αφόρητοι. Τα κίνητρά τους είναι βαθιά ανθρώπινα. Ήρθα να δω το show ως έναν διασκεδαστικό καθρέφτη, μια σχεδόν τέλεια φαντασία φτιαγμένη από την ενασχόλησή μας με τη ζωή του άλλου.

Το Survivor, το οποίο ολοκλήρωσε πρόσφατα την 41η σεζόν του, ακολουθεί μια ομάδα διαγωνιζομένων που συμπεριφέρονται σαν να μην τους παρακολουθεί κανείς, ενώ συχνά διαφωνούν για το ποιον να ψηφίσουν για αποχώρηση, έτσι ώστε μόνο ένας να καταφέρει να κερδίσει 1 εκατομμύριο δολάρια. Όμως, μερικές φορές η πίεση του παιχνιδιού οδηγεί σε παραδείγματα ανθρωπιάς. Στη δέκατη σεζόν, ο Ian και ο Tom ήταν σύμμαχοι με μια σχέση πατέρα-γιου. Κάποτε, ο Tom είπε στον Ian ότι ήταν πολύ ανώριμος για να καταλάβει τη δέσμευση – κάτι που ο Ian επιβεβαίωσε αργότερα όταν αποφάσισε να προδώσει τον Tom . Αλλά μετά από εκείνη τη στιγμή της απιστίας, ο Ian δεν μπορούσε να βγάλει τα λόγια του Τομ από το μυαλό του. Έτσι, σε μια από τις τελευταίες προκλήσεις, αφού στάθηκε ξυπόλητος σε μια μικροσκοπική πλατφόρμα για σχεδόν 12 ώρες, ο Ian δήλωσε ξαφνικά ότι θα παραιτηθεί εξαιτίας όσων είχε πει ο Tom. «Θα εγκαταλείψω το εκατομμύριο», είπε, για να κερδίσω τη φιλία του Tom και του άλλου διαγωνιζόμενου. Πήγε στον ωκεανό για να δείξει την αφοσίωση που είπε ο Tom ότι δεν είχε. Τελικά ο Tom κέρδισε το παιχνίδι.

Η αληθινή ειλικρίνεια είναι σπάνιο φαινόμενο στο Survivor. Σε αυτό το πλαίσιο, ακόμη και ο καιρός μπορεί να φαίνεται περίεργος. Όταν ξέσπασε βροντή σε ένα συμβούλιο, τη συνάντηση που τελειώνει κάθε επεισόδιο με την αναπόφευκτη αποβολή ενός παίκτη, ο οικοδεσπότης, Jeff Probst, κοίταξε προς τον ουρανό. Καθώς η βροχή άρχισε να μουσκεύει τους παίκτες, είπε, “Είναι αυτή μια υπενθύμιση του πόσο αληθινό είναι όλο αυτό;” Η καταιγίδα ήταν πραγματική (η κακοκαιρία είναι συχνή κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων), αλλά ήταν επίσης βολική για τους παραγωγούς.

Οι fans εκπομπών όπως το Survivor συχνά θέλουν να φαντάζονται πώς θα τα πήγαιναν οι ίδιοι κάτω από τέτοιες συνθήκες. Το show προωθεί την ιδέα ότι ο καθένας μπορεί να κερδίσει—ότι ένας απλός άνθρωπος μπορεί να νικήσει τους εχθρούς και να επικρατήσει—αλλά φυσικά οι διαγωνιζόμενοι δεν είναι απλοί άνθρωποι. Ο Μάλκολμ, ο οποίος έχει παίξει το Survivor τρεις φορές, είπε για τους διαγωνιζόμενους της σειράς:

«Δεν είναι καθημερινοί Αμερικανοί… Είναι πολλοί άνθρωποι που υποτίθεται ότι τρελαίνονται και δεν πάνε καλά γιατί γι’ αυτό οι άνθρωποι συνεχίζουν να παρακολουθούν μετά από 20 χρόνια”

Το σόου έχει μονταριστεί έτσι ώστε αυτοί οι άνθρωποι να ταιριάζουν μερικές φορές σε μεγάλα στερεότυπα. Ο Probst είπε ότι η δουλειά του είναι να βρει «το δραματικό τόξο κάθε παίκτη» και να αφηγηθεί «μια ιστορία σε μια ζούγκλα με ήρωες και κακούς και αρχέτυπα και outsider». Οι διαγωνιζόμενοι συναινούν σε όλα αυτά, υπογράφοντας ένα συμβόλαιο που επιτρέπει τη μετάδοση εικόνων του εαυτού τους που μπορεί να είναι «οικείας, έκπληξης, συκοφαντικής, απαξιωτικής, ενοχλητικής ή δυσμενούς φύσης που μπορεί να είναι πραγματικές ή/και φανταστικές», σύμφωνα με έκδοση του εγγράφου διέρρευσε το 2010. (Εκείνη την εποχή, το CBS ισχυρίστηκε ότι η δημοσίευση της σύμβασης αντιπροσώπευε παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων, αλλά δεν σχολίασε διαφορετικά το περιεχόμενό του.) Ουσιαστικά, συμφωνούν να είναι χαρακτήρες ενός παιχνιδιού.

Η σχεδόν εξ’ ολοκλήρου κατασκευασμένη πλοκή του Survivor αποκαλύπτει μια σημαντική αλήθεια. Το show παίρνει τα μικρά κοινωνικά ψέματα της καθημερινότητας και τα μετατρέπει σε διαγωνισμό. Η «πραγματική» ζωή –με την οποία ασχολούμαστε κάθε μέρα στο σπίτι, στη δουλειά – είναι μια σειρά παραστάσεων, όπως υποστήριξε ο κοινωνικός ψυχολόγος Έρβινγκ Γκόφμαν πριν από δεκαετίες. Ακόμη και στις πιο οικείες μας συναντήσεις, παρουσιάζουμε μόνο ένα επιλεγμένο μέρος του εαυτού μας. Από ένα ψεύτικο χαμόγελο μέχρι μια φτιαχτή συγγνώμη, λέμε ψέματα ο ένας στον άλλο όλη την ώρα. Το να είσαι άνθρωπος σημαίνει να παλεύεις με τη φύση της μάσκας που φοράς σχεδόν κάθε ώρα.

Στο Survivor αυτές οι “στολές” είναι απαραίτητη προϋπόθεση για το παιχνίδι. Κερδίζεις μόνο λέγοντας ψέματα, προσποιούμενος ότι λες την αλήθεια. Στο τέλος κάθε σεζόν, ορισμένοι από τους παίκτες που έχουν αποχωρήσει σχηματίζουν μια κριτική επιτροπή για να ψηφίσουν έναν νικητή και ο καθένας μπορεί να κάνει μια ομιλία. Στην 8η σεζόν, ένας διαγωνιζόμενος, ο Lex, χρησιμοποίησε το χρόνο του για να καταδικάσει τον Rob, έναν από τους φιναλίστ. Νόμιζε ότι ήταν φίλοι που είχαν μια συμφωνία. Ο Rob πρόδωσε τελικά τον Lex, σε μια κίνηση που ένας κριτικός του The Wire χαρακτήρισε «δόλια, σοκαριστική».

«Αυτό το παιχνίδι εκθέτει ποιοι είμαστε ως άνθρωποι στον πυρήνα μας. Είναι σαν ορός αλήθειας», είπε ο Lex. «Ξεπουλήσατε τις αξίες σας, ξεπουλήσατε τον χαρακτήρα σας και ξεπουλήσατε τους φίλους σας για μια στοίβα πράσινα χαρτονομίσματα». Αλλά, φυσικά, αυτό είναι το νόημα του παιχνιδιού – αυτό είναι το παιχνίδι. Ο Rob εξέφρασε τη λύπη του στην κριτική επιτροπή, λέγοντας ότι δεν σκόπευε να βλάψει κανέναν, με τα μάτια του να γεμίζουν  δάκρυα. Φαινόταν να το εννοούσε εκείνη τη στιγμή.

Οι άνθρωποι αλλάζουν πρόσωπα τόσο εύκολα στην εκπομπή. Στην 7η σεζόν, η Sandra, η οποία κέρδισε δύο φορές το έπαθλο του 1 εκατομμυρίου δολαρίων και έπαιζε σαν άγριος λύκος με ντροπαλά πρόβατα, ορκίστηκε στα παιδιά της σε μια άλλη διαγωνιζόμενη ότι δεν έλεγε ψέματα. Αλλά αργότερα, σε μια εξομολόγηση, κοίταξε την κάμερα και απευθύνθηκε σε αυτόν τον παίκτη: «Ορκίζομαι στα δύο παιδιά μου ότι θα σε βγάλω». Η Sandra, που αυτοαποκαλούσε τον εαυτό της βασίλισσα του Survivor, ξεγελούσε τους συμπαίκτες της όσο εύκολα περπατούσε στην παραλία. Κατάλαβε κάτι που πολλοί παίκτες ξεχνούν: Ο καθένας παίζει κάποιον ρόλο, μπαίνει και βγαίνει από διαφορετικές προσωπικότητες. Η Sandra ήξερε ποιες στολές θα τη βοηθούσαν να κερδίσει και τις έβαζε και τις έβγαζε χωρίς δισταγμό.

Σε μια κουλτούρα γεμάτη με κάμερες τόσο εμφανείς όσο και κρυφές, το Survivor εφιστά την προσοχή σε αυτή την απάτη.

Η σεζόν που ολοκληρώθηκε πρόσφατα δεν έκρυβε καθόλου πια το γεγονός ότι πρόκειται για ένα show. Οι παίχτες επαίνεσαν και παραπονέθηκαν για το παιχνίδι ενώ έπαιζαν. Ακόμα και ο Probst μίλησε απευθείας στην κάμερα και αυτή η αυτογνωσία αντικατοπτρίζει τον «πραγματικό» κόσμο με έναν νέο τρόπο. Κοιτάξτε μας, φαίνεται να λένε κάθε εβδομάδα ο οικοδεσπότης και οι παίκτες. Παίζουμε, όπως όλοι οι άλλοι.

*Το συγκεκριμένο άρθρο προσαρμόστηκε από το πρόσφατο βιβλίο της Sallie Tisdale, “The Lie About the Truck: Survivor, Reality TV και The Endless Gaze”.

Πηγή: The Atlantic