Τι φταίει και κλείνουν οι εφημερίδες;

Προφανώς, αυτή η τεράστια πτώση συνέβη γιατί τα τελευταία χρόνια μια μερίδα του αναγνωστικού κοινού μετέβη στις συνδρομητικές ηλεκτρονικές εκδόσεις των εφημερίδων, ωστόσο ο κύριος λόγος είναι ότι το διαδίκτυο και οι free press διαμόρφωσαν μια κουλτούρα χαλαρής και δωρεάν κατανάλωσης της πληροφορίας και της ειδησιογραφίας, η οποία και επικράτησε.

Σε αυτό το πλαίσιο, που πλέον ο καταναλωτής της ενημέρωσης δεν πληρώνει άμεσα γι’ αυτή, αναδύθηκαν και επικράτησαν δωρεάν έντυπα και ενημερωτικά site αμφιβόλου ποιότητας και εγκυρότητας, τα οποία τρέφονται είτε από “χορηγούς” που έχουν τους δικούς τους λόγους να χρηματοδοτούν συγκεκριμένα μέσα, είτε από διαφημίσεις και άρθρα με clickbait τίτλους και περιεχόμενο. Τρίτος τρόπος δεν είναι εύκολο να υπάρξει καθώς στην Ελλάδα είναι τόσο μικρή η αγορά που είναι περίπου αδύνατο ένα ενημερωτικό μέσο να επιβιώσει αλλιώς.

Αυτό που χάνεται, αν δεν χάθηκε ακόμα εντελώς, δεν είναι μόνο η κουλτούρα του εντύπου, της έγκυρης πληροφορίας ή της ενυπόγραφης γνώμης, δεν είναι μόνο η μυρωδιά από το μελάνι τυπωμένο σε χαρτί, για το οποίο πλήρωνες στο περίπτερο, αλλά κάτι πιο ουσιαστικό που συνδέεται με τα παραπάνω. Και αυτό είναι η δυνατότητά ενός κλάδου, του δημοσιογραφικού, να επιβιώνει ασκώντας το λειτούργημά του αξιοπρεπώς, ή τουλάχιστον χωρίς να κάνει τον καραγκιόζη, χρηματοδοτούμενος ΑΜΕΣΑ από αυτούς που καταναλώνουν το έργο που παράγει.

Και αυτό δεδομένα αφαιρεί τρεις επιπλέον δυνατότητες,

α) την αντικειμενικότητα της είδησης και του τρόπου που αυτή παρουσιάζεται

β) την εντιμότητα του υποκειμενικού σχολιασμού της

γ) τη δυνατότητα της αμφισβήτησης και της έρευνας.

Με λίγα λόγια, χωρίς να είναι δεδομένο ότι αν πληρώνω για την πληροφορία που καταναλώνω αυτή θα είναι πιο έγκυρη και πιο έντιμη, είναι βέβαιο ότι έχω πολύ περισσότερες πιθανότητες να είναι, γιατί πληρώνοντας βοηθώ αυτόν που θέλει να παραμείνει αντικειμενικός να μπορεί να παραμείνει, να μην εξαρτάται από κυβερνητικές χρηματοδοτήσεις, κρατικές διαφημίσεις και ιδιώτες “χορηγούς”. Θα μου πεις, τα χρόνια που πληρώναμε για την εφημερίδα ήταν πιο αντικειμενική; Η απάντηση είναι όχι, και τότε πολύς κόσμος πλήρωνε και κατανάλωνε αθλιότητες, αλλά ταυτόχρονα αν ήθελες να βρεις ποιοτική δημοσιογραφία έβρισκες, υπήρχε ακόμα ρεπορτάζ και ερευνητική δημοσιογραφία, και δεν ήταν κανόνας η είδηση να δημοσιεύεται, ως κυβερνητικό δελτίο τύπου ή ως non paper. Συχνά μάλιστα, έβρισκες άρθρα διαμάντια ακόμα και σε εφημερίδες με τις οποίες μπορεί να διαφωνούσες ιδεολογικά.

Αυτό την τελευταία δεκαετία σταδιακά χάθηκε, τόσο με την άνοδο της διαδικτυακής πληροφόρησης, όσο και με την άνευ όρων παράδοση και πρόσδεση της μεγάλης μερίδας του τύπου στο μνημονιακό άρμα, και κυρίως στο there is no alternative αφήγημα. Μάλιστα κάποια μεγάλα έντυπα των οποίων οι συντάκτες δεν φάνηκαν διατεθειμένοι να προσδεθούν έκλεισαν με μάλλον περίεργο τρόπο. Οι μετριοπαθείς απόψεις λιγόστεψαν, οι μετριοπαθείς δημοσιογράφοι πήγαν σπίτι τους, και επικράτησαν τα fake news, ο πληροφοριακός θόρυβος, οι “κι εμείς τί φταίμε που όλες οι κοινωνικές ομάδες είναι υπέρ του ναι” και ο δημοσιογραφικός εσμός που από τα κλάματα και τα γλειψίματα βρέθηκε στα βουλευτικά έδρανα.

Κι όλο αυτό τελικά, είναι το σκηνικό ενός σε κάποιο βαθμό συγκυριακού αλλά και σε σημαντικό βαθμό στημένου πληροφοριακού πολέμου, ο οποίος δεν είναι ένας πόλεμος προς την αριστερά κόμματα ή τον αριστερό τύπο και κόσμο, όπως θέλουν να τον βλέπουν κάποιοι. Μπορεί να ξεκίνησε και να εξελίσσεται ως τέτοιος αλλά καταλήγει να είναι ένας πόλεμος συνολικά προς την δημοσιογραφία, την ελευθεροτυπία, την κοινωνία, την αλήθεια, τον ορθολογισμό (και αυτό φαίνεται μέσα στην πανδημία), τον πολιτικό διάλογο, την δυνατότητα των ανθρώπων να συμφωνούν ότι τα 10 είναι 10 και τα 100 είναι 100, κι ας διαφωνούν για το αν 100 είναι πολλά ή λίγα…

Και το θέμα μέσα σε όλο αυτό, είναι βεβαίως και το αν μπορεί να υπάρχει η Αυγή και να δημοσιογραφεί ελεύθερα ο Βαξεβάνης, αλλά είναι και το πού τελικά πήγε ο αντίλογος και γιατί μείναμε μόνο με την Αυγή, τον Βαξεβάνη και μερικούς ελάχιστους δημοσιογράφους, να προσπαθούν να σπάσουν τον κυβερνητικό μονόλογο. Να το πώ αλλιώς, με αφορμή την δίωξη τον Βαξεβάνη για τις αποκαλύψεις για την Novartis, είναι ένα τεράστιο ερώτημα πού είναι η ερευνητική δημοσιογραφία όλων των άλλων ενημερωτικών μέσων; Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι ο Βαξεβάνης είναι πράγματι μέρος μιας σκευωρίας για την ενοχοποίηση πολιτικών προσώπων, υπάρχει κάποιος άλλος δημοσιογράφος που να ερευνά το θέμα; Υπάρχει κάποιο μεγάλο ενημερωτικό μέσο που να ερευνά; Υπάρχει κάποια δημοσιογραφική έρευνα από τον λεγόμενο “αστικό” τύπο; Πού είναι η έρευνα και οι αποκαλύψεις του ΣΚΑΪ; Πού είναι καν η διάθεση όλων αυτών να κάνουν έστω και μία πιεστική ερώτηση για το θέμα, για όλα αυτά που λέει ο Βαξεβάνης για πολιτικά πρόσωπα, στα ίδια τα πολιτικά πρόσωπα;

Η πραγματικότητα είναι ότι στον δημοσιογραφικό κόσμο, υπήρχαν φυσικά πάντα οι βαστάζοι της εξουσίας, αλλά υπήρχαν και οι μετριοπαθείς, και οι έντιμοι ιδεολόγοι, και αυτοί που έκαναν ερευνητική δημοσιογραφία και αυτοί που δεν ήταν ιδεολόγοι, ούτε στρατευμένοι και συχνά μπορεί να είχαν και κομματικές προτιμήσεις αλλά ήταν καθαροί και δεν ήταν λαμόγια. Πλέον μοιάζει να έχει επιβληθεί, άμεσα και έμμεσα ένα σιωπητήριο σε όλους αυτούς, σε όλους εκτός από τους βαστάζους της εξουσίας. Και αυτό δεν είναι πρόβλημα του Βαξεβάνη, του Σύριζα, της Αυγής κλπ. Είναι πρόβλημα για όλους και φυσικά για την ποιότητα της Δημοκρατίας.