Τι πανεπιστήμιο τελικά θέλουμε;

Λέξεις: Θάνος Στρατάκης

Από ίδρυσης τους, τα πανεπιστήμια υπολογίζονταν ως ένα ξεχωριστό του κράτους και της εξουσίας σώμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να είναι αντίθετο προς το κράτος, αλλά κυρίως επί της αρχής θεωρεί ότι το πανεπιστήμιο παράγει γνώσεις για την κοινωνία, της οποίας τα συμφέροντα υπερβαίνουν το κράτος και εκείνους που το στελεχώνουν.

Παρακολουθώ με ανησυχία όσα ξημερώνει το μέλλον των Πανεπιστημίων μας , με αφορμή και την προσπάθεια δημιουργίας κρατικού σώματος ασφαλείας από τη σημερινή κυβέρνηση.

Όπως μου το έθεσε ένας καθηγητής μου κάποτε, πρωτοστάτης στα δυναμικά κινήματα των ακαδημαϊκών της Γαλλίας, οι γνώσεις που παράγει ένα πανεπιστήμιο δεν είναι για “εφαρμογή”, δεν είναι για την αγορά, ή για να βοηθήσουν κάποιον να βρει δουλειά. Αυτό δεν είναι ο πρωταρχικός του στόχος.

Είναι να αμφισβητήσουν ακόμα και την ίδια την έννοια του πως εφαρμόζεται κάτι, είναι ριζοσπαστικός θεσμός αφού προβληματίζεται και παράγει γνώση σε σχέση με τα ίδια τα όρια του εφικτού και του ανέφικτου. Για αυτό πρέπει να λειτουργεί μακριά από το κράτος, και εγγύτερα της κοινωνίας. Για αυτό σε κάθε “τεχνική σχολή” πρέπει όλοι αναγκαστικά να διδάσκονται και φιλοσοφία!

Ο θεσμός ξεπέφτει εδώ και χρόνια, για τις ανάγκες “της σύνδεσης του πανεπιστημίου με την αγορά”, που ανεβάζει και κατεβάζει ένα πανεπιστημίο στις προτιμήσεις των σπουδαστών και στα λεγόμενα rankings. Και ενώ είναι γνωστό ότι όλα τα πρακτικά τα μαθαίνει ο σύγχρονος άνθρωπος στη δουλειά και στο ίντερνετ, ένα κόστος που προτιμά να παίρνει και ο εργοδότης, παράλληλα βγάζουμε επιστήμονες που όμως δεν έχουν καμία κοινωνική κρίση, και κοινωνιολόγους που παράγουν υποτίθεται επιστημονική-αντικειμενική γνώση επειδή άλλωστε η κριτική σκέψη δεν παράγει πλούτο – αμφισβητεί τον τρόπο με τον οποίο παράγεται… Δηλαδή εφαρμογή χωρίς κριτική σκέψη, κατά τις υποδείξεις δυνάμεων ξένων προς το συμφέρον της κοινωνίας, που είναι η παραγωγή ανεξάρτητων πολιτών και κριτικής γνώσης.

Αν ανοίξει κανείς το Βήμα Ένθετο της Πρωτοχρονιάς, 2020, θα καταλάβει τι εννοώ. Οι ταγοί της αγοράς και των οικονομικών θεσμών συζητούν για την ανάπτυξη. Παραπονιούνται για τον εκλογικό κύκλο και τα συμφέροντα, προτείνουν μεταρρυθμίσεις που μάλλον δύσκολα θα εφαρμοστούν επειδή δεν τις θέλουν πολλοί αλλά είναι αναγκαίες. Ποτέ άλλοτε μία ελίτ δεν είχε αποκοπεί τόσο από το σώμα της κοινωνίας με αυτό τον τρόπο, τον γνωσιακό, “των ειδικών”. Συνήθως επιβάλλονταν για λόγους όπως η ράτσα, το φύλλο, η τάξη. Ακόμα και αν οι ιδέες της δεν μπορούν να εφαρμοστούν γιατί δεν τις θέλει κανείς, όπως ομολογούν συνέχεια, πέφτοντας σε μελαγχολία ή χειρότερα, σε εκδικητικές πολιτικές συμπεριφορές, το κράτος πρέπει να τις προσπαθήσει, σε πείσμα των δημοκρατικών θεσμών!

Την σκοπιμότητα της παρακάτω ρύθμισης όμως μας την παρουσίασε Ευρωβουλευτής της τρέχουσας κυβέρνησης. Αντί για τις προσλήψεις στα σώματα ασφαλείας, αντί για τη δημιουργία ενός πελατειακού δικτύου εκεί ακριβώς όπου δεν παράγεται καμία γνώση, και το προσωπικό είναι ήδη υπέρογκο, οι Ελληνικές κυβερνήσεις πρέπει να επενδύσουν στη γνώση, στα νοσοκομεία, σε κοινωνική πολιτική...

Ο λόγος που δεν το κάνει η σημερινή έχει εκτεθεί από την Ελληνική εκδοχή του Τραμπισμού που συναντά κανείς σε αφθονία στις τάξεις της πλέον. Τα πανεπιστήμια είναι γεμάτα “νεο-μαρξιστές” είχε δηλώσει ο νεαρός Βουλευτής της, το δημόσιο είναι για τους αργόσχολους που μόνο διεκδικούν αλλά δεν παράγουν. Για τον ίδιο λόγο εισάγονται σώματα ασφαλείας που ελέγχονται από το κράτος στα πανεπιστήμια. Για ακόμα ένα fake news, ότι τάχα τα πανεπιστήμια έχουν προβλήματα εγκληματικότητας λόγω της υφιστάμενης κατάστασης που την προκαλούν τα ίδια και το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο! Και για να δημιουργηθεί ένα σώμα πραιτωριανών με ευγνωμοσύνη να φυλλάξει τη σημερινή ελίτ που τα κάνει όλα για “την μεταρρύθμιση”.

Οι άνθρωποι που φοιτήσαμε στα Ελληνικά πανεπιστήμια και είχαμε την τύχη να συναντήσουμε αξιόλογους καθηγητές, βιβλιοθηκάριους, γραμματείς, καθαριστές, εργαζόμενους στην εστίαση, ξέρουμε ότι οι παθογένειες των πανεπιστημίων οφείλονται στις ανεπάρκειες και τις κακές προτεραιότητες όσων διοικούν στο κράτος. Το πανεπιστήμιο ευτυχώς αντιδρά και συνεχίζει να διεκδικεί την αυτονομία του από την κυβέρνηση. Μακάρι να φανταστεί και το ρόλο του ενάντια σε αυτήν, και αυτό πάντα, και με προσήλωση στο στόχο για τον οποίο δημιουργήθηκε την ελευθερία της κοινωνίας.

*Ο Θάνος Στρατάκης είναι Πολιτικός Επιστήμονας.