Τι σχέση μπορεί να έχει η γυναικεία εργασία με την συγκρότηση της πόλης;

Τι σχέση μπορεί να έχει η γυναικεία εργασία με την συγκρότηση της πόλης, και γιατί να είναι αθέατη; Τι είναι αυτό που συνδέει το εργατικό Πέραμα της αυθαίρετης εκτός σχεδίου δόμησης, την σχεδιασμένη κηπούπολη της Ηλιούπολης και την πολυπολιτισμική Κυψέλη στο κέντρο της πόλης;

Αυτά και πολλά άλλα πραγματεύεται το νέο βιβλίο της Ντίνας Βαΐου, ομότιμης καθηγήτριας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, που κυκλοφόρησε μέσα στο φθινόπωρο από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Αν και θα το δούμε μάλλον ανάμεσα στα επιστημονικά βιβλία για την Αθήνα, δεν είναι ούτε μόνον για επιστήμονες ούτε μόνον για την Αθήνα.

Οι πόλεις πέρα από τα κτίρια, οι δρόμοι, οι πλατείες και τα πάρκα τους είναι οι τόποι όπου συναντώνται οι διαφορετικοί κόσμοι των κοινωνικών σχέσεων. Οι κόσμοι των ντόπιων και των μεταναστριών, των πλούσιων και των φτωχών, των αντρών και των γυναικών. Άλλοτε αυτή η συνύπαρξη είναι ειρηνική, άλλοτε γεμάτη συγκρούσεις. Μέσα στην εγγύτητα της συνύπαρξης στην πόλη, οι συναντήσεις τόσο διαφορετικών υποκειμένων, γεννά πάντα και νέες σχέσεις ανάμεσα στους κόσμους, δημιουργεί έναν νέο κόσμο, τον κόσμο της πόλης.

Ένας από αυτούς τους κόσμους, είναι ο κόσμος της γυναικείας εργασίας. Καθώς αυτή συχνά πραγματοποιείται μέσα στο σπίτι – είναι η δουλειά του νοικοκυριού και της φροντίδας – παραμένει αθέατη. Όμως κι έξω από το σπίτι τα πράγματα μπορεί να μην είναι διαφορετικά: στο μαγαζί δουλεύει ο άντρας ενώ η γυναίκα βοηθάει· ο άντρας είναι εργάτης και η γυναίκα δουλεύει φασόν. Η γυναικεία εργασία συχνά δεν αναγνωρίζεται καν ως εργασία. Δεν έχει πάντα συνδικάτα ούτε εκπροσώπηση. Έτσι όταν η δουλειά γίνεται από την κουζίνα – είτε είναι στο μαγείρεμα είτε είναι στην ραπτομηχανή – είναι σχεδόν αδύνατον να διαχωριστεί από την υπόλοιπη γυναικεία καθημερινότητα.

Η Βαΐου στο βιβλίο δεν σκύβει απλώς πάνω από τις καθημερινότητες της πόλης, γίνεται κομμάτι τους. Έχουμε συνηθίσει έναν επιστημονικό λόγο που βλέπει τις πόλεις από ψηλά, ως αφηρημένες οντότητες, με γραμμές, σχέδια, μακέτες κι αριθμούς. Η Βαΐου περπατάει μαζί μας μέσα στους χώρους της πόλης, συμμετέχει στα πολιτικά κινήματα, μπαίνει στο λεωφορείο, κοντοστέκεται με τις γυναίκες στα παγκάκια της πλατείας, κάθεται μαζί τους στο τραπέζι της κουζίνας.

Ούτε είναι μόνον για την Αθήνα το βιβλίο: πόσες εργατικές γειτονιές υπάρχουν στην χώρα φτιαγμένες από τις κακουχίες των προσφύγων (εξωτερικών κι εσωτερικών) μέσα από την αυθαίρετη δόμηση; Πόσες πόλεις δεν ξέρουμε που, υποστηριγμένες από τους νόμους της δικτατορίας και με την ταχύτατη «ανάπτυξη» της ΠΑΣΟΚικής δεκαετίας του 1980, δεν πυκνοδομήθηκαν – βιαστικά κι ασυνάρτητα; Πόσες συνοικίες δεν χαρακτηρίζονται σήμερα από την συνύπαρξη ντόπιων και μεταναστριών – με ό,τι αυτό συνεπάγεται; Οι περιήγηση σε αυτές τις τρεις γειτονιές, που πατάει κάθε στιγμή παράλληλα στην καθημερινότητά και στις θεωρίες για την πόλη και τον χώρο, είναι μια περιήγηση στις Ελληνικές πόλεις από την Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα.

Για όσες και όσους ασχολούνται με τα ζητήματα που αφορούν τις πόλεις, το βιβλίο αυτό προτείνει έναν τρόπο να δούμε τις πόλεις αλλιώς. Για όσες και όσους αναζητούν έναν τρόπο να ξεκινήσουν μια τέτοια ενασχόληση, δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερη εισαγωγή. Θα εκπλαγούν από το πόσο άμεσα, δίχως ακατανόητες τεχνικές εκφράσεις και χωρίς στριφνό λόγο μπορεί να μιλήσει κανείς για την πόλη.