Το πορτάκι του αυτόματου πωλητή αναψυκτικών

Ο Αυστριακός συγγραφέας Clemens J. Setz, αναδεικνύεται σταδιακά σε σπουδαία φωνή της γερμανόφωνης λογοτεχνίας, γεννημένος μόλις το 1982. Πολυβραβευμένος, έχοντας κατακτήσει το βραβείο Kleist, η επιτροπή του οποίου τον χαρακτήρισε εξτρεμιστή της λογοτεχνίας με αναρχική φαντασία, αλλά και το μεγαλύτερο γερμανικό βραβείο λογοτεχνίας, το Μπίχνερ.

Έπειτα από δυο μεγάλα μυθιστορήματα τις Συχνότητες και την Ώρα μεταξύ γυναίκας και κιθάρας, συγγραφικά επανέρχεται αυτή τη φορά πλέκοντας στη μικρή φόρμα, με τη συλλογή διηγημάτων, η Παρηγοριά των Στρογγυλών Πραγμάτων, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg σε πολύ καλή μετάφραση του Χρήστου Αστερίου. Είναι το 40ο βιβλίο της σειράς Aldina, της σειράς των κοσμημάτων και των διαμαντιών, αφού τόσο οι επιλογές των έργων, όσο και η αισθητική τους ξεχωρίζει. Μάλιστα τα εξώφυλλα στολίζονται από έργα Ελλήνων καλλιτεχνών και στο συγκεκριμένο βιβλίο βρίσκουμε λεπτομέρειες από το έργο Θίασος του Νίκου Χιωτίνη.

Η συλλογή αποτελείται από 20 διηγήματα, άλλα μικρότερης κι άλλα μεγαλύτερης έκτασης που φαίνεται να έχουν διαμορφωθεί και σιγοβράσει στους κόλπους του γερμανικού εξπρεσιονισμού. Το εναρκτήριο περιβάλλον που μας ρίχνει ο Κλέμενς Ζετς μοιάζει οικείο, κοινό, χώροι που όλοι έχουμε βρεθεί. Ένα αεροδρόμιο, η αίθουσα αναμονής, ο ιστότοπος του mails κι όμως πολύ γρήγορα η αρχική αυτή αίσθηση παρακολούθησης του χώρου του συγγραφέα χάνεται καθώς παρεισφρύουν στοιχεία ενός κόσμου φανταστικού, αλλόκοτου κι αλλοπρόσαλλου. Είναι πολύ εύστοχη η συνοπτική περιγραφή του οπισθοφύλλου, στιγμιότυπα ενός κόσμου σε ίλιγγο, αφού ανατρέπεται η εικαζόμενη πορεία του συνήθως συμβαίνοντος από τεράστιες γάτες, φεγγαρόλουστες μορφές, φαντάσματα, μορφές ή πράγματα που έρχονται από τα βάθη της μνήμης στο περιβάλλον της φυσικής παρουσίας.

Το σύμπαν του Ζετς αποτελείται από δυο ψηλές κολώνες που ενώνονται με σκοινί και περιμένει να δει κανείς τον ακροβάτη να διασχίζει τη διαδρομή πολλές φορές, μεταβαίνοντας από την άκρη του πραγματικού σε αυτή του φαντασιακού ενίοτε σουρεαλιστικού. Η διαφορά μεταξύ ακροβάτη και συγγραφέα, όμως, είναι πως ο τελευταίος δεν χρησιμοποιεί το σκηνή, κάνει άλματα ξαφνικά, ξέροντας πως από κάτω δεν υπάρχει τίποτα, κενό. Αυτό άλλες φορές βγαίνει κι άλλες μοιάζει απότομο, η μετάβαση, δηλαδή, από τον συνηθισμένο κόσμο στην κορύφωση εντός του παραπαίοντος κόσμου.

Οι όχθες της παρηγοριάς των στρογγυλών πραγμάτων είναι διαρκώς ορατές. Το πραγματικό και το φανταστικό, η μέρα και η νύχτα, τα επίγεια όντα και οι επουράνιες μορφές, οι χώροι και οι αναμνήσεις. Ενιαίο στοιχείο που ξεχώρισα στα διηγήματα και φαίνεται να απασχολεί έντονα το συγγραφέα είναι η έλευση του σκοταδιού όχι ακριβώς της νύχτας, το ξεκίνημα της φυγής του φωτός, σαν να εντείνει το άγχος, την ανησυχία του ήρωα ή και του συγγραφέα. Επίσης, ιδιαίτερη επιρροή φαίνεται να έχουν πάνω του ως απότοκες συλλήψεις της λογοτεχνικής τους υφής οι αυτόματοι πωλητές αναψυκτικών, αφού εντοπίζονται σε περισσότερα από 2 διηγήματα, δίνοντας έτσι ο Ζετς κάποιες μικρές κουταλιές από τους ιδιωματισμούς των ματιών και του μυαλού του.

Δεν γράφει για τον ορατό κόσμο, αλλά για τον υποδεχόμενο στο μυαλό. Περιγράφει αυτά που σκέφτονται οι άνθρωποι μέσα στη μέρα, τις κολυμπήθρες της μνήμες που βαφτίζονται στα νερά τους οι εξωτερικές εικόνες. Τα παράλογα αυτά που καθρεφτίζουν και καθρεφτίζονται στα βιώματα, τα ερεθἰσματα, αυτά που απασχολούν τον καθένα, όταν επιδίδεται στην ανιαρή συναναστροφή του με την καθημερινότητα, σε πράξεις που όπως γράφει ο Μπέκετ στο Περιμένοντας τον Γκοντώ, μοιάζουν λογικές…

Ήδη από τον τίτλο καταλαβαίνει κανείς, ότι ο συγγραφέας είναι διάνοια, όχι μόνο συγγραφική. Νομίζω ότι εκφράζει μια συλλογική προτίμηση των ανθρώπων στο στρόγγυλο σχήμα, ήδη από τα μαθητικά χρόνια στη γεωμετρία, λες και ο κύκλος εκπέμπει μια αρμονία αλλιώτικη προς τα άλλα σχήματα, Ίσως να φταίει και μια πιο ανεξήγητη ή περίπλοκη κατασκευή του μπροστά στο τέλειο, πιο ”λογικό” τετράγωνο. Η απουσία των γωνιών που έχουμε συνηθίσει από μωρά να αποφεύγουμε κι άλλα πολλά κρύβονται μέσα στην τάση μας να καταφεύγουμε στο στρογγυλό σχήμα. Το ρολόι, το ποτήρι, το πιάτο, οι κόρες των ματιών και οι τρύπες μας έχουν μυήσει στο στρόγγυλο.