Το Πρώην Στρατόπεδο Κόδρα και η Μαντάμ Ορντάνς

Λέξεις: Βασίλης Πατσιλάρας

Το Καραμπουρνάκι είναι το προνομιακό φιλέτο, το μπαλκόνι της Θεσσαλονίκης, όπου μέχρι τώρα ικανοποίησαν τις ορέξεις τους όσοι είχαν την εξουσία και την δυνατότητα. Λεηλατείται όπως το σπίτι της μαντάμ Ορντάνς στον “Ζορμπά” του Καζαντζάκη. 

Πρώτος απ΄ όλους ο στρατός, που διαφέντευε μέχρι τη δεκαετία του ’60 την περιοχή, έδωσε ένα κομμάτι του στρατοπέδου για κατοικίες αξιωματικών ενώ ένα άλλο μικρότερο κομμάτι παραμένει ακόμα στην ιδιοκτησία του Α.Ο.Α. Συγχρόνως κτίσθηκε πάνω στην θάλασσα – στο προνομιακότερο σημείο της πόλης – το Παλατάκι για θερινή κατοικία του βασιλιά. Την ίδια εποχή λίγο πιο πέρα κτίζονταν από τη μια μεριά η μαρίνα της Αρετσούς και από την άλλη η μαρίνα του Ναυτικού Ομίλου Θεσσαλονίκης. Έτσι άνοιξε η όρεξη και σε άλλους με πρόσβαση στην εξουσία για να πάρουν ο καθένας το κάτι-τις του. Ο Ναυτικός Όμιλος Καλαμαριάς απέκτησε κι΄ αυτός  τη δική του μαρίνα του, ενώ το υπόλοιπο μέχρι την πλάζ κομμάτι δόθηκε στους Ναυτοπροσκόπους, αποκλείοντας έτσι πρακτικά την πρόσβαση των κατοίκων στο  μεγαλύτερο τμήμα του αιγιαλού. Στην άλλη πλευρά του πρώην στρατοπέδου απέκτησε και ο Απόλλων Καλαμαριάς ολόκληρο δικό του γήπεδο. 

Η μπακλαβαδοποίηση και η επίθεση κατά του πρώην στρατοπέδου δεν σταμάτησαν εδώ. Ιδιώτες που είδαν “φως” άρχισαν να εγείρουν αξιώσεις σε διάσπαρτα σημεία του στρατοπέδου, διεκδικώντας και παίρνοντας υπερβολικά μεγάλες αποζημιώσεις (2.500 το τ.μ.) ακόμη και με αμφιλεγόμενους τίτλους. Μεγαλοεργολάβος κατάφερε να κτίσει μία τεράστια πολυκατοικία (Μεντεκίδη) σε ανταλλάξιμη περιοχή, ενώ διάφοροι καταπατητές εγκαθίστανται καθημερινά μέσα στο πρώην στρατόπεδο, αναπτύσσοντας ανεξέλεγκτα παράνομες και συχνά επικίνδυνες δραστηριότητες. Μία από αυτές, η “φιλοξενία” (και εμπορία;) σκυλιών, αποτελούσε για χρόνια τη μεγαλύτερη αποτροπή για την απόλαυση του χώρου από τους πολλούς, επιβάλλοντας αποτελεσματικότατα και επί δεκαετίες το άβατο στο πρώην στρατόπεδο. Σήμερα απέμειναν μόνον δύο απ΄ αυτά σκυλιά ως κέρβεροι-καβάντζα.    

Ο ίδιος ο δήμος – με εξαίρεση τον χαρακτηρισμό του πρώην στρατοπέδου ως κοινόχρηστο πράσινο από τον δήμαρχο Μενέλαο Αλεξιάδη την δεκαετία του ’60 – δεν αντιμετώπιζε ποτέ το πρώην στρατόπεδο ως ενιαίο χώρο αμιγούς πρασίνου και αναψυχής αλλά πάντα τον θεωρούσε ως χώρο ικανοποίησης και εξυπηρέτησης μικρών ή μεγάλων αναγκών του. Το πρώην στρατόπεδο χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται από τον δήμο ως χώρος αποθήκευσης υλικών και μηχανημάτων του δήμου, αλατιού σε τώλ που σκουριάζουν και διαλύονται, απόθεσης μπάζων και κλαδεμένων δένδρων, αποθήκευσης (μέχρι πριν λίγα χρόνια) εκατοντάδων άδειων κάδων απορριμμάτων, όπως και άλλων πολλών βοηθητικών δραστηριοτήτων. Ένα μέρος του πρώην στρατοπέδου χρησιμοποιήθηκε επίσης από τον δήμο για τη μεταστέγαση του δημοτικού σχολείου που εκτοπίσθηκε από το κέντρο της Καλαμαριάς προκειμένου το ιστορικό κτήριο να μετατραπεί σε δημαρχείο, με φαραωνικών διαστάσεων γραφείο δημάρχου. Το πνεύμα αυτό απαξίας προς τον χώρο του πρώην στρατοπέδου αναδύεται και από πολλές άλλες ενέργειες του δήμου. 

Την δεκαετία του ΄90 προσφέρθηκε από τον τότε δήμαρχο (Λαζαρίδη) χώρος μέσα στο πρώην στρατόπεδο για να φιλοξενήσει το Λούνα Πάρκ, του Ποσειδωνίου, προκειμένου να κτισθεί στην περιοχή εκείνη το Μέγαρο Μουσικής. Η μεταφορά απετράπη μετά από τη δυναμική παρέμβαση κατοίκων, πρωτοστατούντος του αείμνηστου Ηρακλή Μαστρογιαννάκη. Την ίδια εποχή η δημοτική αρχή ακάθεκτη επιχείρησε σε συνεργασία με την τότε κεντρική εξουσία τον μετριασμό του χαρακτηρισμού από αποκλειστικά πράσινο, έτσι ώστε να μπορούν να στεγασθούν ποικίλες άλλες δραστηριότητες προς οικονομική εκμετάλλευση. Και η απόπειρα αυτή απέτυχε μετά από προσφυγή των ίδιων κατοίκων, που προκάλεσε την Απόφαση 288/2003 του Σ.τ.Ε. με την οποίαν προστατεύεται το πολεοδομικό κεκτημένο της περιοχής και δεν επιτρέπεται η αλλαγή επί τα χείρω των χρήσεων του χώρου. Την ίδια εποχή εμφιλοχωρούν περιέργως στο Ν.2508/97 δύο ρουσφετολογικές διατάξεις που προβλέπουν, από το πουθενά, χώρο θεάτρου και χώρο μουσείου στον αρχαιολογικό χώρο του πρώην στρατοπέδου. Οι δύο αυτές διατάξεις, που έχουν καταστεί ανίσχυρες από την παραπάνω απόφαση του Σ.τ.Ε., αντί να καταργηθούν και τυπικά με προσπάθειες του δήμου, αποτελούν μόνιμο διακαή πόθο του δήμου, και συμπεριελήφθησαν στην τελευταία αναθεώρηση του Γ.Π.Σ., προκαλώντας νέα προσφυγή των κατοίκων εναντίον του στο Σ.τ.Ε., η απόφαση επί της οποίας εκκρεμεί. 

Εν τω μεταξύ ο ίδιος ο δήμος, εκμεταλλευόμενος χρηματοδότηση και από τα ολυμπιακά έργα του 2004, ξεπάτωσε το δασάκι των Κυπρίων ηρώων για να κατασκευάσει ένα παράνομο και άχρηστο parking δίπλα στο γήπεδο του Απόλλωνα. Parking που αναγκάσθηκε να καταστρέψει εις εφαρμογή της  288/2003 Απόφασης του Σ.τ.Ε, και πάλι μετά από προσφυγή των κατοίκων, σπαταλώντας δημοτικούς πόρους. Την ίδια εποχή ξαφνικά – έτσι χωρίς σχέδιο ή πρόβλεψη – προέκυψε και το ανοικτό κολυμβητήριο μέσα στο Κόδρα. Ενώ και η εφορία αρχαιοτήτων, στην οποίαν φαίνεται να έχουν παραχωρηθεί δύο από τα διατηρητέα (πρώην νοσοκομείο μεγάλων ζώων), προσπάθησε να μεταφέρει τα γραφεία της σε αυτά, με προβλεπόμενο χώρο στάθμευσης στη θέση του παρακείμενου πευκώνα. Μια προσπάθεια που και αυτή δεν τελεσφόρησε, μετά από αντίδραση και πάλι των κατοίκων. Ακόμη και το κεντρικό και εμβληματικό διατηρητέο κτίριο του Διοικητηρίου φαίνεται να έχει παραχωρηθεί στην Ελληνική Χαρτοθήκη. Ο “Απόλλων” διαρκώς ζητάει και αυτός ένα ακόμη κομματάκι για να αποκτήσει κι΄ άλλον προπονητικό χώρο. Ενώ και η εκκλησία θέλει κι΄ αυτή το δικό της κομμάτι από την πίτα, προσπαθώντας (τουλάχιστον δύο φορές) με παράνομη πασαλόπηξη να περιφράξει το χώρο γύρω από το ναΐδριο του Αγ. Αλεξάνδρου, σ΄ ένα χώρο που ΔΕΝ της ανήκει. Κάποια στιγμή ποντιακοί σύλλογοι επιχείρησαν να αποκτήσουν γραφεία μέσα στα διατηρητέα κτίσματα, ενώ χώρος στάθμευσης προτάθηκε ακόμη και για το μόνο εναπομείναντα ανοικτό στο κοινό χώρο πρασίνου στα πρανή μεταξύ Παλατακίου και Ναυτοπροσκόπων!!! Σκέψεις επίσης έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί για τη μεταφορά μέσα στο στρατόπεδο δημόσιων και δημοτικών γραφείων και εγκαταστάσεων όπως και των συλλόγων της περιοχής. Μ΄ αυτά και μ΄ αυτά, το πρώην στρατόπεδο συρρικνώνεται διαρκώς και ρημάζει, ενώ τα κτίσματα, διατηρητέα και μή, όπως και τα στοιχεία ιστορικότητας που του δίνουν τον ιδιάζοντα χαρακτήρα του “ιστορικού τόπου” εξαφανίζονται. 

Παρά ταύτα ο δήμος Καλαμαριάς επιμένει για πολύ τσιμέντο και έργα. Με  το προτεινόμενο Ειδικό Χωρικό (Πολεοδομικό) Σχέδιο (Ε.Χ.Σ.) – παρά τους ισχυρισμούς ότι δεν θα χτισθούν καινούργια κτίρια πέραν των διατηρητέων – ο δήμος προτείνει νεκρανασταίνοντας τις άκυρες διατάξεις του Ν.2508/97: (α) την κατασκευή μέσα στον αρχαιολογικό χώρο ανοικτού θεάτρου που δεν χρειάζεται (γιατί σε λιγότερο από 100 μέτρα υπάρχει το υπέροχο αίθριο του Κυβερνείου), και (β) μουσείου που κι΄ αυτό δεν χρειάζεται (γιατί προσφέρονται γι΄ αυτό το σκοπό τα 16 διατηρητέα). Διατάξεις που αδρανοποιήθηκαν από την 288/2003 Απόφαση του Σ.τ.Ε., και τις οποίες όφειλε ο Δήμος να είχε από πολλού φροντίσει να εξαφανισθούν και τυπικά, με σχετική νομοθετική τροπολογία. 

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι τα περί Ειδικών Χωρικών (Πολεοδομικών) Σχεδίων, δεν έχουν καμία απολύτως εφαρμογή στο πρώην στρατόπεδο Κόδρα. Και τούτο διότι ο πρόσφατος Ν. 4759/2020 προβλέπει ότι αρχαιολογικοί χώροι, ιστορικοί τόποι, ρέματα και δασικές εκτάσεις, όλα εκ των οποίων υπάρχουν στο πρώην στρατόπεδο Κόδρα, αποτελούν περιοχές αυξημένης ειδικής προστασίας και συνιστούν το καθ΄ ένα Περιοχή Ειδικού Καθεστώτος (Π.Ε.Κ.), που ενσωματώνεται – με αλώβητο το νομικό καθεστώς προστασίας της – στο υφιστάμενο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Γ.Π.Σ.).  Το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο που θέλει να επιβάλλει ο δήμος στο πρώην στρατόπεδο Κόδρα αποτελεί ένα τελείως διαφορετικό πολεοδομικό εργαλείο που κατά κανόνα χρησιμοποιείται για να προσφέρει ειδική νομική προστασία διευκολύνοντας μεγάλα αναπτυξιακά έργα, όπως το γήπεδο του Π.Α.Ο.Κ., η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, το Πόρτο Καρράς, το πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού στην Αττική, κλπ. και δεν έχει απολύτως καμία εφαρμογή στο Κόδρα.         

Εφόσον πάντως, όπως διατείνονται, δεν θέλουν κανένα νέο κτίσμα μέσα στο πρώην στρατόπεδο Κόδρα, καλούνται ο Δήμαρχος, το δημοτικό συμβούλιο και όλοι οι  τοπικοί βουλευτές να προσυπογράψουν και να προωθήσουν στον αρμόδιο Υπουργό για ένταξη στο επόμενο νομοσχέδιο την ακόλουθη απλή τροπολογία: “Καταργούνται οι παράγραφοι 2 και 4, του άρθρου 31, του Νόμου 2508/1997.”  

*Ο Βασίλης Πατσιλάρας είναι Πρόεδρος Συλλόγου Κατιρλιωτών “Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος”

Διαβάστε επίσης: