Τρεις αποχαιρετισμοί για το Μίμη Φατούρο

Οι αποχαιρετισμοί στο μεγάλο αρχιτέκτονα και δάσκαλο.

Δ.Α. Φατούρος (1928-2020)

Έφυγε από τη ζωή ο αρχιτέκτονας, εικαστικός και συγγραφέας Δημήτρης Α. Φατούρος, ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και άνθρωπος που επηρέασε καθοριστικά την πορεία της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής διδασκαλίας και πράξης, με τη διαρκή παρουσία του στην πολιτισμική και πολιτική ζωή της χώρας μας αλλά και, κυρίως, με το θεωρητικό, διδακτικό και υλοποιημένο αρχιτεκτονικό του έργο. Ο Φατούρος διετέλεσε πρύτανης του ΑΠΘ από το 1983 έως το 1988 και υπουργός Παιδείας το 1993-94, ενώ έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε πολλές πρωτοβουλίες για την τέχνη και την αρχιτεκτονική, όπως μεταξύ άλλων το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής, του οποίου υπήρξε ενεργό μέλος.

Ο Φατούρος, από το 1959, οπότε και εξελέγη καθηγητής στη νέα τότε Αρχιτεκτονική Σχολή της Θεσσαλονίκης, ενσωματώθηκε γρήγορα στην κοινωνία και την πολιτιστική ζωή της πόλης και την επηρέασε σημαντικά, παρά την νοσταλγία του αλλά και τη διαρκή σχέση του με το «κλεινόν άστυ».

Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι ο Φατούρος «υποκίνησε» τη θεωρητική σκέψη στους μαθητές του, όπως επίσης και τη γνωριμία τους, έστω και έμμεση, με τα ριζοσπαστικά αρχιτεκτονικά κινήματα της εποχής, θέτοντας τα θεμέλια για δύο από τα χαρακτηριστικά της Σχολής της Θεσσαλονίκης: τη στροφή και προς τα εκτός Ελλάδος συμβαίνοντα και την ανάπτυξη και διδασκαλία του θεωρητικού λόγου περί χώρου και αρχιτεκτονικής.

Πέρα από το εικαστικό και ποιητικό του έργο και πέρα από τα αρχιτεκτονικά έργα που μελέτησε, εμείς οι μαθητές του θα θυμόμαστε τον Φατούρο ως βαθύ γνώστη των μηχανισμών της αρχιτεκτονικής σύνθεσης και ως ιδιότυπο καταγραφέα τους. Στα βιβλία του και τα άρθρα του για τη θεωρία του χώρου και της αρχιτεκτονικής, ο αναγνώστης ανακαλύπτει θεμελιώδεις και πρωτότυπες έννοιες και επιχειρήματα, γραμμένα με μιαν αξιοζήλευτη αμεσότητα.

Ο Φατούρος αφήνει πίσω του ένα σημαντικό έργο και μιαν ανεπανάληπτη παρουσία στα αρχιτεκτονικά πράγματα της χώρας μας αλλά και γενικότερα στον πολιτισμό της, τα τελευταία 60 χρόνια. Όλα αυτά δεν θα ξεχαστούν εύκολα.

Αναστάσιος Κωτσιόπουλος

Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΜΙΜΗΣ ΦΑΤΟΥΡΟΣ Εσβησε χθες στη Θεσσαλονίκη, στην πόλη που έζησε, αγάπησε, αγαπήθηκε, υπηρέτησε και φώτισε, ο μεγάλος αρχιτέκτονας Δημήτρης Φατούρος, ο σπουδαίος δάσκαλος, ο ζωγράφος, ο πρύτανης, ο συγγραφέας, ο πολιτικός. Ο “Μίμης” για τους φίλους που τον έζησαν, απόλαυσαν την παρέα του και θα τον θυμούνται πάντα, όπως και για τους χιλιάδες φοιτητές που είχαν την τύχη να τον ακούσουν να διδάσκει.

“Με έκανε να αγαπήσω την αρχιτεκτονική”, θυμάμαι να λέει συχνά η Λένα για την παρουσία του μέσα στην τάξη. Ηταν μαιευτικός, θέτοντας περισσότερο τα κατάλληλα ερωτήματα χωρίς ποτέ να απαιτεί συμβατικές απαντήσεις. Μετέδιδε, πράγματι, με έναν θερμό, σωματικό τρόπο, την αγάπη του για την τέχνη και τη ζωή.

Δεν ήμουν του συναφιού, ούτε του στενού προσωπικού του κύκλου. Μας ένωνε όμως ο έρωτας για την πόλη, που εκδηλώθηκε κυρίως με την κοινή μας εμμονή για τη μοιραία σχέση της Θεσσαλονίκης με τη θάλασσα και τη συμμετοχή μου στην ιστορική υποψηφιότητά του για τη δημαρχία το 1990, όταν ενώθηκε στο πρόσωπό του (για μία και μοναδική φορά) ολόκληρη η κεντροαριστερά. Τον θυμάμαι, σε ατέλειωτες αλλά και άκαρπες νυχτερινές ενημερώσεις, να αναρωτιέται Αμλετικά: “Τραμ ή μετρό; Ιδού η απορία”, αρνούμενος να δώσει μια αναγκαστικά σχηματική απάντηση σε ένα τόσο σύνθετο πρόβλημα.

Σ’ εκείνες τις άτυχες εκλογές χάθηκε, κατά τη γνώμη μου, η μεγαλύτερη ευκαιρία της πόλης να σχεδιάσει δημιουργικά το Ευρωπαϊκό της μέλλον, αλλάζοντας παράδειγμα.

Αυτά, όμως, είναι παλιές ιστορίες που δεν ενδιαφέρουν πια κανέναν. Αυτό που έχει σημασία και θα μείνει για πάντα (μαζί με κάποιες αξέχαστες μαζώξεις στο σπίτι τους στην παραλία με τη Μίκα), είναι το ανεξίτηλο ίχνος και η αύρα που άφησε στη Θεσσαλονίκη το πέρασμα ενός σπάνιου ανθρώπου, που συνέδεσε τον μοντερνισμό με το συναίσθημα, την πολυτέλεια με την απλότητα, τον έρωτα με την πόλη και την πολιτική.

Σπύρος Βούγιας 

τώρα λοιπον… είναι μεγώλη ευθύνη να σκέφτεσαι τα πράγματα μόνος σου… γιατί ήταν μεγάλο στήριγμα στους προβληματισμούς μου…όταν αναρωτιόμουν…”’τι θα πει ο Μίμης”’..”’.πως θα το έκανε αυτός αν ήταν στη θέση μου”’??? μια ”σιωπηλή επικοινωνία για πολλά χρονια με τον δάσκαλο … και παρά τις διαφορές…υπήρχε πάντα σε λειτουργία ενας κρυφός γόνιμος νοητός διάλογος που σε βοηθούσε να πάρεις την πιο σωστή απόφαση…αυτή λοιπόν η γόνιμη”’σιωπή”’που για τόσες δεκαετίες μετά το πτυχίο συνόδευε τις πράξεις μας… σιγά σιγά και πολύ ήρεμα σήμερα… έφυγε…και τώρα λοιπόν… μόνοι μας πια θα πρέπει να παίρνουμε τις αποφάσεις …τώρα λοιπόν είναι μεγάλη η ευθύνη…

Απόστολος Βέττας