H τσιγγάνικη μουσική σήμερα

Παγκοσμίως επικρατεί το στερεότυπο πως οι Ρομά έχουν τον ρυθμό στο αίμα τους. Η αλήθεια είναι πως αν κάποιος κάνει μια έρευνα θα συναντήσει δεκάδες τσιγγάνους να ασχολούνται με την μουσική επαγγελματικά, ερασιτεχνικά η από χόμπι. Γνωστά ονόματα της μουσικής βιομηχανίας, από τον θρυλικό Μανώλη Αγγελόπουλο, την Βιτάλη, τον Χατζή, τον Σαλέα, τον Παϊτέρη, αγαπήθηκαν από τον κόσμο και παρά τον ρατσισμό και τις προκαταλήψεις για την φυλή των Ρομά κατάφεραν να αφήσουν το στίγμα τους στην μουσική βιομηχανία. Σε κάθε λαϊκό σχήμα άλλωστε πάντα θα υπάρχει και ένας Ρομά οργανοπαίκτης.

Η μουσική και ο χορός έχουν μεγάλη παράδοση στον λαό των Τσιγγάνων όλου του κόσμου. Από την Ελλάδα μέχρι την Σερβία, Τουρκία, Βουλγαρία και από την Ισπανία, την Πορτογαλία μέχρι και την Αμερική. Ποιος δε γνωρίζει τα περίφημα τσιγγάνικα βιολιά της Βουδαπέστης, τους οργανοπαίχτες της Κωνσταντινούπολης και τους κλαριντζήδες της Ελλάδας; Μια από τις πολυάριθμες θεωρίες περί καταγωγής των Τσιγγάνων άλλωστε αναφέρει ότι ο Πέρσης μονάρχης Μπαράμ Γκούρ έπεισε τον βασιλιά της Ινδίας να του στείλει 12.000 μουσικούς, τους οποίους σκόρπισε σε διάφορα σημεία του Περσικού βασιλείου. Οι Τσιγγάνοι στην Ελλάδα ήταν, σύμφωνα με μεγάλους μουσικολόγους, αυτοί που διέσωσαν το παραδοσιακό τραγούδι.

Παλαιότερα, αλλά ακόμα και σήμερα, το επάγγελμα του οργανοπαίχτη θεωρούνταν παρακατιανό. Οι Τσιγγάνοι ήταν οι μόνοι που γνώριζαν όλα τα Βαλκανικά τραγούδια από την εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ερχόμενοι σε επαφή με διάφορους πολιτισμούς, αυτοί που κατέληξαν στην Ελλάδα, ζυμώθηκαν με στοιχεία της δικής μας παραδοσιακής μουσικής, στην οποία εισήγαγαν τις επιρροές από τόπους στους οποίους ταξίδεψαν. Οι τσιγγάνοι μετέφεραν το κλαρίνο, όπως και τα λεγόμενα χάλκινα πνευστά, στη βόρεια Ελλάδα για να γίνουν ιδιαίτερα αγαπητά στους ντόπιους.

Ο Τάκης Γιαννακόπουλος  που μελέτησε εις βάθος την σχέση των Τσιγγάνων με το παραδοσιακό – δημοτικό τραγούδι αναφέρει: «Η παρουσία του γύφτου στο χωριό εξυπηρετεί βασική κοινωνική λειτουργία και αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία και συντήρηση του δημοτικού τραγουδιού και της λαϊκής κουλτούρας γενικά. Το τραγούδι στο χωριό το τραγουδάει μονάχα ο γύφτος με την πίπιζα».

Αν και οι ένδοξες εποχές, ειδικά μετά την κρίση, έχουν περάσει ανεπιστρεπτί, οι Ρομά συνεχίζουν και σήμερα να αφήνουν το δικό τους μοναδικό στίγμα στην ελληνική μουσική.

Το διαδίκτυο έγινε και για τους Ρομά ένα άμεσο και ανέξοδο μέσο προώθησης τραγουδιών. Στο Youtube κυκλοφορούν διάσπαρτα δεκάδες ερασιτεχνικά βίντεο από αυτοδίδακτους συνθέτες, στιχουργούς και τραγουδιστές. Υπάρχουν και αυτοί που η μουσική είναι το κυρίως βιοποριστικό τους επάγγελμά και έχουν δημιουργήσει επαγγελματικά κανάλια προώθησης της δουλειάς τους. Μπορεί σε εμάς να είναι άγνωστοι αλλά για την φυλή αποτελούν λαϊκά είδωλα.

Αυτή η νέα γενιά τσιγγάνων μουσικών και τραγουδιστών γράφει στίχους στην Ρομανί (την γλώσσα των τσιγγάνων) και με την βοήθεια της τεχνολογίας διοχετεύει το έργο της και το κοινοποιεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα κανάλια και τα βίντεό τους σημειώνουν τεράστια επιτυχία, με χιλιάδες views, μιας και για τους Ρομά ανά την Ελλάδα είναι διάσημοι και περιζήτητοι σε βαθμό που κάθε νέα τους κυκλοφορία και ζωντανή εμφάνιση αποτελεί σπουδαίο γεγονός.

Ο Παναγιώτης και ο Δημήτρης Νικήτας έγιναν γνωστοί από την εμφάνιση τους στο X-Factor πλάι στον πατέρα τους.

«Ο πατέρας μου δήλωσε συμμετοχή γιατί ήθελε να πάει στο X-Factor ως τραγουδιστής και μουσικός. Όταν πήγαμε στην οντισιόν έμαθε ότι δέχονται και γκρουπάκια και λέει τον αδελφό μου να δηλώσει και αυτός συμμετοχή. Οπότε αντί να πάει μόνος, πήγαμε οικογενειακά ως συγκρότημα με το όνομα “Τα αγόρια”», μας λέει ο Δημήτρης Νικήτας.

«Ήμασταν οι πρώτοι που πήγαμε ως Ρομά και γίναμε viral. Με το ξένο κομμάτι που μας ζητήσανε και εμείς είπαμε της Άντζελας έγινε χαμός. Σαν εμπειρία ήταν πολύ όμορφη, αλλά έχει και πολλή ταλαιπωρία, πρέπει να έχεις πολύ υπομονή».

Αργότερα συμμετείχαν σε μουσικά reality ο Αλέξανδρος Σαγκούρης και ο Νάσος Καρακώστας.

Ο Αλέξανδρος Σαγκούρης κατάφερε να συγκινήσει το πανελλήνιο, με την εμφάνιση του να συγκεντρώνει σχεδόν 5 εκατομμύρια προβολές.

“Τα αγόρια” επανήλθαν μερικά χρόνια αργότερα με το δικό τους κανάλι, το οποίο μετρά 10.000 ακόλουθους και συνεχίζει να ανεβαίνει σταθερά.

«Το κανάλι το ξεκινήσαμε ο μπαμπάς και τα αγόρια μετά το Χ-Factor για να έχουμε κάπου να δείξουμε τη μουσική μας. Το ονομάσαμε ΝΠ για να μπορούν και όσοι δεν ξέρουν γράμματα να το βρουν, να είναι απλό και να το βρίσκεις πατώντας δύο γράμματα», μας λέει ο Παναγιώτης Νικήτας, συνθέτης και στιχουργός του καναλιού.

«Εμάς όλο το σόι είναι μουσικοί. Ο προπροπάππους, ο προπάππους, ο παππούς, ο πατέρας, ζούσαν από την μουσική, αλλά δούλευαν και στα χωράφια. Στο σπίτι είχε πάντα μουσικά όργανα και έτσι από γενιά σε γενιά, αυτοδίδακτοi, χωρίς να τους δείξει κανείς επαγγελματίας, μάθαιναν και έπαιζαν όλοι στην οικογένεια μουσική. Το ψωμί τους το έβγαζαν από πανηγύρια γάμους, βαφτίσια. Τι είναι νότες, εμείς δεν ξέρουμε. Πιάνουμε τα μουσικά όργανα και απλά παίζουμε. Αυτό το βλέπεις σε πολλούς Ρομά της φυλής μας. Έμπορας θα είναι, γυρολόγος θα είναι, ένα μουσικό όργανο θα το ξέρει», μας λέει ο Δημήτρης.

“Τα αγόρια” συνεργάζονται με τον Ντίνο Ισούφη, μια από τις γνωστότερες φωνές της φυλής και αρκετά από τα τραγούδια έγιναν μεγάλες επιτυχίες.

Ο Ντίνος Ισούφης ξεκίνησε να τραγουδάει από μικρή ηλικία, όταν πήγαινε με τον παππού του να μαζέψει σίδερα. Ο παππούς φώναζε «ο παλιατζής, παλιά σίδερα μαζεύω» και ο Ντίνος άκουγε τραγούδια στο ραδιόφωνο που αργότερα τραγουδούσε στο μικρόφωνο του αυτοκινήτου. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, από όπου και αν περνούσαν, ο κόσμος αναγνώριζε τον Ντίνο από την φωνή του και του ζητούσε να πει και από κανένα τραγουδάκι. Ο φίλος του, Γιώτης Ζαφειρόπουλος, που έχει γράψει κάποια από τα γνωστότερα τραγούδια της φυλής, του πρότεινε να του δώσει ένα τραγούδι του και να πάνε σε ένα στούντιο να το ηχογραφήσουν. Έτσι έγινε η αρχή. Ελλείψει του διαδικτύου, τον πρώτο καιρό τα τραγούδια κυκλοφορούσαν από κινητό σε κινητό και από στόμα σε στόμα. Για τους Ρομά ο Ντίνος Ισούφης είναι ό,τι ο Σάκης Ρουβάς για τους μπαλαμέ, ένα λαϊκό είδωλο.

«Χαίρομαι και είμαι περήφανος που έφτασα τόσο ψηλά για την φυλή. Με αναγνωρίζουν, με αγαπάνε, ζητάνε να βγούμε φωτογραφίες, στέλνουν μηνύματα και αφήνουν σχόλια στο κανάλι και μου δίνουν δύναμη να συνεχίσω», μας λέει ο ίδιος.

Η κύρια επαγγελματική ενασχόληση του Ντίνου, όπως και των άλλων παιδιών, είναι η μουσική.

«Εγώ ζω από την μουσική. Σχολείο δεν πήγα, το σταμάτησα στο Γυμνάσιο. Μου είπαν πάνε να πάρεις ένα πτυχίο. Εμείς δεν κυνηγάμε τα πτυχία, κυνηγάμε την επιτυχία. Το όνειρό μας είναι να κάνουμε ένα δυνατό κομμάτι με το οποίο θα γίνει χαμός στο youtube, να πέσει το ίντερνετ. Μάλλον θα πρέπει να έχει ελληνικό στοίχο για να γίνει επιτυχία», λέει ο Δημήτρης.

«Μετά το παιχνίδι ψάξαμε εταιρίες, κάποιον να μας βοηθήσει με κάποιο τρόπο να μπορούμε να βγάλουμε τα τραγούδια μας στο κόσμο. Δεν υπήρχε στήριξη. Οπότε σε ένα δωμάτιο του σπιτιού, ο αδελφός μου έγραφε μουσική με το αρμόνιο. Είχαμε τα τραγούδια μας αλλά δεν είχαμε χρήματα για προώθηση και υπάρχει σίγουρα και ο ρατσισμός, ότι δεν θέλουν να προωθήσουν κάποιον που είναι τσιγγάνος. Οι εταιρίες τότε μας απέφευγαν. Το κοινό μας είναι κυρίως Ρομά, αλλά και μπαλαμέ που τους αρέσει το ορχηστρικό, τα ελληνικά μας κομμάτια. Έχω δει ιστορίες σε Facebook, Instagram, με κόσμο να ακούει τα κομμάτια μας και αυτό με κάνει να χαίρομαι πάρα πολύ» μας λέει ο Δημήτρης.

«Μας ακούνε και οι μπαλαμέ. Μπορεί να μην καταλαβαίνουν τι λέει το κομμάτι, όμως τους συγκινεί η μουσική και η φωνή, όπως και εμείς αν ακούσουμε ένα ξένο, δεν καταλαβαίνουμε τι λέει αλλά μας αρέσει. Η μουσική δεν είναι η γλώσσα, αλλά τι συναίσθημα θα σου βγάλει», μας λέει ο Παναγιώτης.

Στα τσιγγάνικα κομμάτια υπάρχουν αφιερώσεις (σαν να ακούς κάποιον ραδιοφωνικό σταθμό) κάτι που είναι για την φυλή ζήτημα τιμής και κύρους. Αυτό καθιερώθηκε σε όλα τα κανάλια με τσιγγάνικη μουσική.

Το studio Νικήτα, σε μια προσπάθεια να ανοιχτεί στο ευρύ κοινό, κυκλοφορεί τραγούδια στην ελληνική γλώσσα με την παραγωγή video clip.

Στα κανάλια, εκτός από τα δεκάδες μηνύματα θαυμασμού από τους ακροατές, θα συναντήσει κανείς και ρατσιστικές επιθέσεις.

«Εμείς ακόμα και αυτούς που δεν μας αγαπάνε, τους αγαπάμε», μας λέει ο Δημήτρης, «τι να κάνουμε, υπάρχει και καλός και κακός κόσμος».

Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και περισσότεροι Ρομά εμφανίζονται στα λεγόμενα talent show, άλλοτε με μεγαλύτερη, άλλοτε με μικρότερη επιτυχία. Η γρήγορη και εύκολη αναγνωρισιμότητα είναι ένα μεγάλο κίνητρο για αυτούς που θέλουν να ξεφύγουν και να εκτοξευτούν προς την επιτυχία.

Ο Νάσος Καρακώστας ήταν ένα από τα παιδιά που ξεχώρισαν μέσα από το «Ελλάδα έχεις ταλέντο». Το ένα τραγούδι του ξεπερνούσε σε views το άλλο. Μας συστήθηκε με την «Καριόλα», που παρά τον εύθυμο και ελαφρύ στίχο ξεπέρασε τα 9 εκατομμύρια views.

Ακολουθούν η «Μάνα» με 6 εκατομμύρια, το «Είσαι ο και λέγεσαι» με 4 εκατομμύρια.

Τα τραγούδια του, στα οποία γράφει την μουσική και τον στίχο, έχουν αυτοβιογραφικό χαρακτήρα. Ο ίδιος λέει πως παρά την ταλαιπωρία, το άγχος και το τρέξιμο, η εμπειρία του reality είναι μοναδική. Αυτό το αίσθημα, ότι θα σε δουν χιλιάδες άνθρωποι από την μικρή οθόνη.

«Ξεκίνησα στα 14, όταν αγόρασα μια κιθάρα και ζητούσα να μου δείξουν νότες αυτοί που ξέρανε στην γειτονιά. Έμαθα μόνος μου να παίζω μουσική και μετά, με τον καιρό, μπορούσα να ακούσω απλά ένα τραγούδι και να το παίζω. Όταν πήγα Γερμανία και ήμουν σε μια χώρα που δεν ήξερα την γλώσσα, δεν είχα φίλους, ξεκίνησα να γράφω βιωματικούς στοίχους και να τους ντύνω με μουσική. Κάποια από αυτά τα ανέβασα στο Youtube. Δεν φανταζόμουν ότι θα μπορούσα να ασχοληθώ επαγγελματικά με το τραγούδι. Αυτό ήρθε μετά το «Ελλάδα έχεις ταλέντο».

Ο Νάσος παρόλο που δεν μας έχει συνηθίσει σε τραγούδια στην Ρομανί γλώσσα, από την πρώτη στιγμή δεν φοβήθηκε να πει πως είναι τσιγγάνος. Παρουσίασε τον αληθινό του εαυτό, ενώ θα μπορούσε να κρύψει την ταυτότητά του, όπως έκαναν και άλλοι τραγουδιστές, προκειμένου να μην επηρεαστεί η καριέρα τους.

«Δεν είναι κάτι που δεν το γνώριζα, ήξερα ότι υπήρχε και υπάρχει ρατσισμός. Ο κόσμος θα γράψει και πολύ άσχημα πράγματα. Εγώ είμαι με αυτούς που είναι μαζί μου. Θα μπορούσα να κρύψω την ταυτότητά μου, αν και είναι κάτι πολύ δύσκολο. Σε εμένα δεν υπάρχει πλέον το δίλημμα, το είπα από την αρχή και είναι πλέον γνωστό και χαίρομαι, γιατί δείχνω πως και οι Ρομά μπορεί να ξεχωρίσουν και να βγουν από το στερεότυπο. Μπορεί να χαντακώνονται ταλέντα μόνο και μόνο επειδή είναι Ρομά, αλλά εγώ δεν θα έχτιζα καριέρα πάνω σε ένα ψέμα».

Πριν από μερικές ημέρες ο Νάσος Καρακώστας υπέγραψε με την εταιρία Walnut και κυκλοφόρησε ο τραγούδι «Χρώμα σοκολατί, μια νύξη για το χρώμα του δέρματός του, ενώ είναι η πρώτη φορά που σε τραγούδι του υπάρχει στο τέλος και ένας στίχος στη Ρομανί γλώσσα.

Η μουσική για τους Ρομά είναι αντρική υπόθεση. Η κοινότητα παραμένει ανδροκρατούμενη και ο ρόλος της γυναίκας είναι η φροντίδα του σπιτιού και των παιδιών. Σπάνια θα βρει κανείς κάποια τραγούδια με γυναικεία φωνή, καθώς δεν υπάρχει καμία γυναίκα τραγουδίστρια με σταθερή παρουσία στην Ρομά μουσική βιομηχανία.

Παρά το ότι τα τοπικά ιδιώματα της Ρομανί την κάνουν ξεχωριστή σε κάθε χώρα, οι Ρομά των Βαλκανίων και της Ευρώπης μπορούν να συνεννοηθούν. Αυτό κάνει τα κανάλια με Ρομά τραγούδια στο Youtube να ακούγονται ευρέως σε όλες τις γύρω χώρες. Έλληνες Ρομά αγαπούν τα Βουλγάρικα και Αλβανικά τραγούδια και αντίστοιχα οι γείτον;eς μας ακούνε πολλά τραγούδια και στην Ελληνική και στην Ρομανί γλώσσα.

Το διαδίκτυο μείωσε τις αποστάσεις και μας έφερε πολύ κοντά. Η άλλοτε κλειστή αγορά της μουσικής βιομηχανίας σήμερα μπορεί να ταξιδέψει σε όλο το κόσμο. Η μουσική των Ρομά κερδίζει συνέχεια νέους ακροατές και θαυμαστές. Ίσως στο κοντινό μέλλον ένα από τα λαϊκά τοπ είδωλα της Ελλάδος θα είναι κάποιος τσιγγάνος τραγουδιστής που θα κάνει επιτυχία τραγουδώντας και στην δική του γλώσσα.