O Βασίλης Δούβλης κινηματογραφεί τον φασισμό στα σχολεία της Ελλάδας

Τον γνώρισα μέσα από τις ταινίες του, τον εκτίμησα ακόμη παραπάνω μετά την προβολή του “18”, ο Βασίλης Δούβλης, είναι σπουδαίος σεναριογράφος και σκηνοθέτης που καταφέρνει μέσω της δουλειάς του να σου μεταφέρει την πραγματικότητα με στοιχεία μυθοπλασίας και ύφος ντοκιμαντέρ. 

Γεννήθηκε στο Ζαγόρι και μεγάλωσε στα Γιάννενα, δυο πόλεις που όπως λέει σηματοδότησαν την παιδική του ηλικία, εκεί είναι το σπίτι του, οι ρίζες του εκεί μέχρι σήμερα κατοικούν οι γονείς του. Παρότι έχει φύγει από δεκαοκτώ χρονών , αισθάνεται ότι κατά κάποιο τρόπο δεν έφυγε ποτέ. Πάντα εκεί επιστρέφει. Η Αθήνα είναι η πόλη του, μια υπέροχη πόλη, όπως την περιγράφει. Εκεί ζει και εργάζεμαι , εκεί μεγάλωσαν και ζουν τα παιδιά του. Όσο για το Παρίσι, έζησε εκεί τρία πολύ έντονα και δημιουργικά χρόνια, που τον σημάδεψαν. 

“Ο κινηματογράφος  με μάγεψε από παιδί, απ’ όταν στα τέλη της δεκαετίας του ’60, ένα σούρουπο ήρθε στο χωριό μου, στο Ζαγόρι, ο κινηματογράφος της Μ.Ο.Μ.Α. Εκεί είδα τις πρώτες μου εικόνες, εκεί ανακάλυψα τη μοναδική του δύναμη να αφηγείται ιστορίες με εικόνες και ήχους. Η πορεία μου είναι  ασυνεχής, με μεγάλα κενά, χωρίς σταθερό βηματισμό. Κάνω ταινίες μόνο όταν νιώθω πραγματικά την ανάγκη, όταν δεν μπορώ να κάνω αλλιώς, ακόμη κι αν οι συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές.”

Η πρώτη του μικρού μήκους ταινία, γυρίστηκε το 1991, εν ονόματι «Η Μυστική Έλευσις του Θέρους» Μόλις είχε γυρίσει από το Παρίσι, έγραψε ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας το οποίο και προσπάθησε να το γυρίσει με ελάχιστα χρήματα και τη βοήθεια μερικών φίλων του όπως περιγράφει.

“Ήταν ένα πείραμα που έγινε με τον ενθουσιασμό της νιότης. Θυμάμαι ,βεβαίως, το πρώτο μου πλάνο, καλοκαίρι, Κυριακή πρωί σε μια άδεια λαϊκή αγορά της Αθήνας, με τον ήλιο να καίει. Έχω γυρίσει  ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ. Και τα δυο είναι εξίσου σημαντικά για μένα, καθώς πιστεύω ότι τα όρια ανάμεσα τους είναι ρευστά. Όταν γυρίζω μια ταινία φιξιόν, θέλω σε ένα πρώτο επίπεδο να έχει την αλήθεια ενός ντοκιμαντέρ, κι, όταν, πάλι, κάνω ένα ντοκιμαντέρ, θέλω να έχει τη δομή και το ρυθμό μιας ταινίας μυθοπλασίας.”

Φτάνοντας στο σήμερα, πριν λίγες μέρες προβλήθηκε στο 62ο ΦΚΘ, η ταινία του «18», την οποία το σινεφίλ κοινό της Θεσσαλονίκης έβγαλε sold out από την πρώτη ημέρα που ανακοινώθηκε, μία ταινία που αποτυπώνει άψογα την ελληνική ρατσιστική κοινωνία του 2021. 

“Το σενάριο της ταινίας είναι εμπνευσμένο από πραγματικά περιστατικά, από όλα αυτά που συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια σε πολλά σχολεία της χώρας μας. Ωστόσο, αυτό ήταν μόνο η αφετηρία, το σημείο εκκίνησης, καθώς τόσο η πλοκή, όσο και οι χαρακτήρες της ταινίας είναι επινοημένοι. Το casting της ταινίας περιλαμβάνει ένα μείγμα από νέους ταλαντούχους ηθοποιούς, ερασιτέχνες, αλλά και έμπειρους, καταξιωμένους επαγγελματίες . Το μοναδικό κριτήριο ήταν η αλήθεια της ερμηνείας που ήθελα να αποσπάσω. Ήθελα οι ηθοποιοί να μην παίζουν, απλώς να είναι. Το casting, το κάναμε με την Natalie Pawloff, διήρκησε μήνες, μέχρι να βρούμε τα πρόσωπα που ψάχναμε. Και στη συνέχεια χρειάστηκε να δουλέψουμε πολύ, κάνοντας πρόβες για μεγάλο χρονικό διάστημα.”

Το “18” γυρίστηκε το καλοκαίρι του 2020, στο Πέραμα, όπως λέει ο κ. Δούβλης με πολύ λίγα χρήματα κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες και εν μέσω πανδημίας.  

“Όταν, κατά τη διάρκεια του ρεπεράζ, βρέθηκα, μετά από χρόνια, ξανά στο Πέραμα, αισθάνθηκα από την πρώτη στιγμή ότι αυτός ήταν ο ιδανικός χώρος για να γυριστεί η ταινία.  Έτσι άλλαξα το σενάριο κι έκανα όλες τις αναγκαίες προσαρμογές, μεταφέροντας το μεγαλύτερο μέρος της δράσης εκεί. Όταν ξέσπασε η επιδημία, βρεθήκαμε  μπροστά σ’ ένα δίλημμα: να αναβάλλουμε ή ακόμη και να εγκαταλείψουμε την ταινία ή να προχωρήσουμε; Αποφασίσαμε να πάρουμε το ρίσκο και να κολυμπήσουμε σε αχαρτογράφητα νερά,  εντάσσοντας την πανδημία στο σενάριο της ταινίας. Τα γυρίσματα διήρκησαν τριάντα μέρες και ήταν μια πραγματική δοκιμασία. Χρειάστηκε υπέρβαση απ’ όλους μας για να μπορέσουμε να την ολοκληρώσουμε.”

Το φινάλε της ταινίας, κατά την δική μου άποψη ήταν η πιο ανατρεπτική σκηνή της ταινίας, καθώς οι θεατές της μείναμε με ένα τεράστιο ερωτηματικό για το τί απέγιναν τελικά οι πρωταγωνιστές, φυσικά και ρώτησα τον κ. Δούβλη ο οποίος όμως έξήγησε πως η ταινία δεν επιδιώκει να δώσει έτοιμες απαντήσεις, αλλά να θέσει ερωτήματα, να συγκινήσει, να ευαισθητοποιήσει, να προβληματίσει τον θεατή. Έτσι το φινάλε μένει ανοιχτό και ο κάθε θεατής καλείται να δώσει τις δικές του απαντήσεις.

“Το 18 είναι  μια  ταινία για τη ρατσιστική βία, τον σχολικό εκφοβισμό και τη δύσκολη εφηβεία στη σύγχρονη Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, της αναζωπύρωσης του φασισμού και της πανδημίας. Η ταινία θέλει να αποφύγει τα στερεότυπα, τις μονοδιάστατες προσεγγίσεις ,την εύκολη καταγγελία και το διδακτισμό . Αυτό που την ενδιαφέρει είναι να ιχνηλατήσει τις διαφορετικές διαδρομές  των ηρώων, να ρίξει φως στις πράξεις τους, τις αντιφάσεις και τις εσωτερικές τους συγκρούσεις, να φέρει στην επιφάνεια τα κίνητρά τους. Ο τίτλος της ταινίας είναι ηθελημένα αμφίσημος, παραπέμποντας κυρίως στην ηλικία των πρωταγωνιστών, αλλά και στο γνωστό ναζιστικό σύνθημα. Θέλησα να αφηγηθώ μια ιστορία και όσα ήθελα να πω νομίζω πως  τα λέει πολύ καλύτερα η ίδια η ταινία. Θα ήταν χαρά μου να τη δουν τα νέα παιδιά, γιατί κυρίως σ’ αυτούς απευθύνεται και μακάρι να τους αγγίξει και να έχει κάτι να τους πει.”

Στο “18” προβάλλονται τα υπόβαθρα οικογενειών των παιδιών που φέρνουν στο σχολείο τα ακροδεξία στοιχεία και εκείνων που δέχονται τον εκφοβισμό. Σύμφωνα με τον κ. Δούβλη, το οικογενειακό περιβάλλον έχει , κατά τη γνώμη του, το δικό του μερίδιο ευθύνης, στο βαθμό που διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό την προσωπικότητα των παιδιών.

“Δεν πιστεύω πως ο κινηματογράφος μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Πιστεύω ,όμως, πως, όταν είναι ειλικρινής και έχει πραγματικά κάτι να πει,  μπορεί να συγκινήσει και να ευαισθητοποιήσει  τους θεατές ,  να θέσει ερωτήματα και  να ανοίξει έτσι ένα διάλογο. Όλοι οι χαρακτήρες του “18” έχουν για μένα ενδιαφέρον. Αν έπρεπε, ωστόσο, να ξεχωρίσω κάποιον αυτός  είναι ο Στέλιος , το παιδί που μεταστρέφεται, γιατί διανύει το μεγαλύτερο δραματικό τόξο. Είναι, συγχρόνως, θύτης και θύμα.  Μεγαλώνει ουσιαστικά μόνος του, καθώς οι γονείς του είναι στην πραγματικότητα απόντες, σ’ ένα κόσμο εχθρικό, από τον οποίο αισθάνεται αποκλεισμένος, χωρίς ελπίδα για το μέλλον. Αναζητά απεγνωσμένα μια ταυτότητα. Στην αρχή γοητεύεται από την ομάδα, όσο, όμως, ανακαλύπτει το πραγματικό της πρόσωπό και τελικά απομακρύνεται. Η σταδιακή αυτή μεταστροφή του θα τον κάνει να ξαναδεί τον κόσμο από την αρχή.”

Ο κ. Δούβλης αναφέρθηκε στον κινηματογράφο του σήμερα κάνοντας λόγο πως τα τελευταία χρόνια, παρά τις αντίξοες συνθήκες βρίσκεται σε άνθηση, καθώς νέοι , αλλά και πιο έμπειροι δημιουργοί κάνουν ταινίες με τόλμη και φρέσκια ματιά, που ξεπερνούν τα σύνορα της χώρας…Είναι αμφίβολο, όμως, κατά πόσο  αυτό μπορεί να συνεχιστεί με την ίδια επιτυχία, χωρίς την αύξηση των αναγκαίων πόρων.

“Συνεπώς δεν μπορώ να σας μιλήσω για το μέλλον του κινηματογράφου με σιγουριά ούτε για το δικό μου. Προς το παρόν με απασχολεί μόνο το 18, που αυτή τη στιγμή απορροφά όλη μου την ενέργεια , καθώς μόλις τώρα αρχίζει το ταξίδι του.”

Δείτε επίσης: