Βάζουν σε κίνδυνο το «κόσμημα» της Μυτιλήνης

Σφοδρές αντιδράσεις έχει προκαλέσει η απόφαση σύμφωνα με την οποία η αίθουσα εκδηλώσεων της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, ένα μοναδικό κόσμημα μέσα σε ένα διατηρητέο κτήριο, μετατρέπεται σε αίθουσα δικαστηρίου με τις ευλογίες της Κτηματικής Υπηρεσίας, του Υπουργείου Δικαιοσύνης και την πλήρη αδιαφορία Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής.

Η Parallaxi επικοινώνησε με τον πρόεδρο του Συλλόγου Υπαλλήλων Γενικής Γραμματείας Αιγαίου, κ. Κώστα Κελαϊδίτη, ο οποίος αναφέρθηκε εκτενώς στο θέμα που έχει δημιουργηθεί, επισημαίνοντας τους σοβαρούς κινδύνους στους οποίους τίθεται μία αίθουσα – πρότυπο για το νησί.

Παράλληλα, η Parallaxi αναδεικνύει την ιστορία του κτιρίου και την πορεία του στο χρόνο. Ενός χώρου που είναι συνδυασμένος με λαμπρές στιγμές του ανθρώπινου πνεύματος, αλλά και «μαύρες» στιγμές πόνου και προσφυγιάς.

Ο κ. Κελαϊδίτης μας βάζει στο «κλίμα» των γεγονότων λέγοντας αρχικά:

«Το Εφετείο Βορείου Αιγαίου ιδρύθηκε πριν από περίπου δέκα χρόνια, αλλά δεν δόθηκαν οι πόροι για να φτιάξει τις κτιριακές του υποδομές και εγκαταστάσεις. Δεν είχε χώρο στέγασης. Επειδή βρισκόμαστε πλησίον του Δικαστικού Μεγάρου, ζητήθηκε η συνδρομή του τότε Υπουργείου Αιγαίου, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, ώστε να τους εξυπηρετήσουμε, κάποιες διοικητικές υπηρεσίες να φιλοξενηθούν εδώ, προκειμένου να διεξάγονται οι δίκες κανονικά στο Δικαστικό Μέγαρο. Αν και μας δημιουργήθηκε κάποιο θέμα με τους χώρους, κτλ, μέχρι σήμερα φιλοξενούνται στις εγκαταστάσεις μας.

Τώρα λένε ότι οι εγκαταστάσεις ανήκουν πλέον στο Ενιαίο Φορέα του Δημοσίου, στην Κτηματική Υπηρεσία, οπότε δεν είναι “δικό μας” το κτίριο και επομένως ο μπορεί ο καθένας να στεγάζεται σε αυτό.

Αυτό βέβαια δεν ισχύει σε κανένα άλλο δημόσιο κτίριο. Ισχύει μόνο σε εμάς».

«Δεν είναι δυνατόν να χαρακτηρίζεται έτσι ένας τέτοιος χώρος»

Ο κ. Κελαϊδίτης αναφέρθηκε και στην απόφαση του υπουργού Δικαιοσύνης να χαρακτηρίσει τον χώρο ως Δικαστικό Κατάστημα:

«Μιλάμε για μία εξαιρετική αίθουσα με προδιαγραφές για να γίνονται εκδηλώσεις, συνέδρια, επιστημονικές συναντήσεις που εξυπηρετεί τις ανάγκες της Γενικής Γραμματείας, αλλά όχι μόνο. Ουσιαστικά εμείς όταν προχωρήσαμε σε ανακατασκευή του πίσω χώρου που ήταν εγκαταλελειμμένος, σκεφτήκαμε ότι θα πρέπει να αποδώσουμε κάτι στη Λεσβιακή κοινωνία και στην κοινωνία γενικότερα. Να φτιάξουμε έναν πολυχώρο που στερείται ο τόπος μας. Για να γίνει αυτός ο πολυχώρος χρειάστηκε να τροποποιήσουμε το Προεδρικό Διάταγμα που προβλέπει ότι το κτίριο είναι διατηρητέο και να εγκριθεί η χρήση αυτή. Δεν το κάναμε αυθαίρετα. Νομιμοποιήσαμε 100% αυτή τη χρήση.

Η προσπάθεια αυτή “αποδόθηκε” σε όλους τους φορείς του τόπου μας, πνευματικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς, πολιτιστικούς, κτλ. Σχεδόν κάθε μέρα γίνεται μία εκδήλωση. Έχουν λάβει χώρα επιστημονικά συνέδρια, παρουσιάσεις βιβλίων, συνελεύσεις. Δεν υπάρχει εκδήλωση που να μην έχει φιλοξενηθεί σε αυτή την αίθουσα. Όλα αυτά γίνονται με πολύ προσωπική εργασία των συναδέλφων μας οι οποίοι εξυπηρετούν τις ανάγκες αυτές. Το απόγευμα δεν μπορεί να ανοίξει μία δημόσια υπηρεσία και να είναι κάποιοι άσχετοι μέσα. Υπάρχει μέριμνα, επίβλεψη. Έχουμε υποστεί όλο το βάρος της λειτουργίας.

Τώρα μία απόφαση του υπουργού Δικαιοσύνης, μετά την παραχώρηση εκ παραλλήλου (σ.σ και της Γενικής Γραμματείας και της δικαστικής απόφασης), χαρακτηρίζει την αίθουσα ως Δικαστικό Κατάστημα. Αν είναι δυνατόν να χαρακτηρίζεται έτσι ένας τέτοιος χώρος που είναι σε διατηρητέο κτίριο. Αυτή η αρμοδιότητα ανήκει μόνο στον υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής.

Επιχειρείται λοιπόν να λειτουργεί η αίθουσα παράλληλα ως δικαστική. Σε αυτή την περίπτωση είναι βέβαιο ότι αλλάζει η χρήση. Είναι μία υπηρεσία που χρειάζεται ειδικές προδιαγραφές, χρειάζονται βοηθητικοί χώροι, που δεν υπάρχουν, δηλαδή χώρους αναμονής, χώρους για όλους τους εμπλεκόμενους που συμμετέχουν στη διαδικασία. Η αίθουσα περιμετρικά βρίσκεται σε δρόμους, με παράθυρα, φυσικούς φωτισμούς, κτλ.

Δεν παρέχεται καμία ασφάλεια στους συναδέλφους και σε όσους εργάζονται εδώ μέσα. Μιλάμε για Εφετείο, για δίκες ποινικές.

Εκτός του όχι έχει επιβαρυνθεί η λειτουργεία της Υπηρεσίας από χώρους που έχουν “καταλάβει”, έχει επιβαρυνθεί και από μία χρήση που δεν είναι συνηθισμένη να τη βλέπεις κάθε μέρα μέσα σε έναν δημόσιο χώρο. Πηγαινοέρχονται αλυσοδεμένοι καθημερινά διάφοροι παραβατικοί τύποι. Έρχονται να απολογηθούν στον Εισαγγελέα.

Δεν εκτιμήθηκε όλο αυτό το διάστημα που φιλοξενούνται εδώ και τους παρέχονται τα πάντα δωρεάν. Από τους χώρους που τους έχουν παραχωρηθεί είναι και κάποιοι βοηθητικοί, αναψυκτηρίου, γραφεία για το Εφετείο, οι τουαλέτες της αίθουσας επίσης έγιναν τουαλέτες για το Εφετείο.

Με τη νέα απόφαση παραχωρούν ωφέλιμους και χρήσιμους χώρους της Γενικής Γραμματείας εκ νέου, παράλληλα με την αίθουσα, που είναι ακόμη και το μεταφραστικό κέντρο της αίθουσας».

«Πρέπει να τηρήσουν τη νομιμότητα, είναι πρόκληση»

Ο κ. Κελαϊδίτης δεν κρύβει την αγανάκτηση που προκαλούν οι εξελίξεις γύρω από το θέμα και σημειώνει ότι δεν είναι δυνατό να μην τηρείται για κάποιους η νομοθεσία.

«Όλα αυτά μας ξενίζουν και μας προκαλούν μία αγανάκτηση. Δεν είναι μόνο τα χρήματα που έχουν δαπανηθεί. Είναι και η προσωπική εργασία που υπήρχε για να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα.

Εμείς μέσω της προσπάθειας που κάνουμε θέλουμε να περάσουμε το μήνυμα ότι αν θέλουν να κάνουν κάτι θα πρέπει να τηρούν και τη νομιμότητα. Δεν μπορεί να τηρείται η πολεοδομική νομοθεσία για τους πολίτες και να μην τηρείται για τις Δημόσιες Αρχές. Είναι πρόκληση. Πολλοί ιδιοκτήτες κτιρίων που έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα θα μπορούσαν να τα έχουν μισθώσει, να τα παραχωρήσουν για διάφορες χρήσεις, που όμως δεν προβλέπονται και δεν μπορούν κατά κάποιο τρόπο να τα αξιοποιήσουν. Και εδώ ερχόμαστε και παραβαίνουμε κάθε πολεοδομική νομοθεσία. Φανταζόμαστε ότι κάποιοι αρμόδιοι θα αντιδράσουν και θα σταματήσουν την όλη διαδικασία που επιχειρείται να γίνει».

Πετάχτηκε σε κοντέινερ εξοπλισμός χιλιάδων ευρώ

Μέσω της προσπάθειας που κατέβαλαν όλα αυτά τα χρόνια οι εργαζόμενοι κατάφεραν να φτιάξουν στο κτίριο μία αίθουσα με ειδική κατασκευή που είχε προτζέκτορες, οθόνες για να πραγματοποιηθούν οι διαγωνισμοί για τις άγονες γραμμές και λειτουργούσε και σαν χώρος εκπαίδευσης, που επίσης παραχωρήθηκε. Όλα τα υλικά της πετάχτηκαν μέσα σε ένα κοντέινερ.

Ο κ. Κελαϊδίτης σημειώνει σχετικά: «Πήγαμε και πετάξαμε εξοπλισμό χιλιάδων ευρώ σε ένα κοντέινερ. Τις αίθουσες αυτές δεν τις χρησιμοποιούμε μόνο για εμάς. Όταν έγινε ο καταστροφικός σεισμός στις Βρίσες, αυτόματα η Υπηρεσία μας, πέρα ότι παραχώρησε μηχανικούς για να συνδράμουν στο έργο του αρμόδιου υπουργείου, παραχωρήσαμε τη μεγάλη αίθουσα, αλλά και τη μικρή, για παραπάνω από δύο χρόνια στις αρμόδιες υπηρεσίες για να δουλεύουν από εκεί και να υποστηρίξουν τους κατοίκους, τους σεισμοπαθείς. Δεν γίνεται μία Υπηρεσία να μην έχει κατάλληλες υποδομές να λειτουργήσει. Εμείς μεριμνήσαμε να φτιάξουμε αυτές τις υποδομές και τώρα κάποιοι θεωρούν ότι πλεονάζουν σε εμάς. Δεν γίνεται αυτό».

Στο ίδιο έργο θεατές

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι άνθρωποι της Υπηρεσίας έρχονται αντιμέτωποι με ένα τέτοιο περιστατικό, με τον κ. Κελαϊδίτη να αναφέρει:

«Εμάς μας είχε παραχωρηθεί ένα κτίριο στην Αθήνα, όταν ήμασταν υπουργείο Αιγαίου, στη Φιλελλήνων στο Σύνταγμα. Ήταν ένα νεοκλασικό κτίριο, οικία Σούτσου. Ιστορικό κτίριο της Αθήνας. Το επισκευάσαμε, φτιάξαμε υποδομές. Εκεί ήταν το γραφείο του υπουργού. Φιλοτεχνήθηκε, διακοσμήθηκε από έργα μεγάλων καλλιτεχνών. Ήταν ένα κόσμημα στο κέντρο της Αθήνας. Εκεί ο κάθε πολίτης, ο κάθε βουλευτής και δήμαρχος των νησιών μας είχε έναν χώρο για να χρησιμοποιεί πριν κάνει τις δουλειές του στην πρωτεύουσα, πριν πάει στη Βουλή. Εξυπηρετούσαμε όλα τα νησιά του Αιγαίου. Όταν ανέλαβε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης ο κ. Πάγκαλος μας ζήτησε να αποχωρήσουμε. Κάθισε έξι μήνες μέσα και μετά το εγκατέλειψε. Το κτίριο έχει γίνει πλέον κουφάρι στο κέντρο της Αθήνας. Το έχουμε ξαναζήσει, το έχουμε βιώσει ξανά. Δεν έχουμε κτίριο στην Αθήνα και αυτό που έχουμε τώρα πάνε να μας το πάρουν».

«Είναι δυνατόν να γίνει αυτή η αίθουσα δικαστική;»

Ο κ. Κελαϊδίτης περιγράφει μάλιστα και ένα περιστατικό που τα… λέει όλα γύρω από την ξεχωριστή ομορφιά της αίθουσας:

«Είχε φιλοξενηθεί ένα πανελλήνιο συνέδριο δικηγόρων στην αίθουσα. Είχε γίνει ήδη η συζήτηση ότι το υπουργείο Αιγαίου, η Γενική Γραμματεία Αιγαίου, ο Σύλλογος αντιδρά για τη δημιουργία δικαστικής αίθουσας και να πραγματοποιούνται δίκες έστω μία ή δύο φορές το μήνα. Όταν μπήκαν μέσα δικαστές και δικηγόροι στην αίθουσα σηκώθηκε κάποιος στο βήμα και είπε “τόσο καιρό πιστεύαμε ότι αδικούμαστε ότι κάποιοι δεν θέλουν να μας εξυπηρετήσουν. Είναι δυνατόν να γίνει αυτή η αίθουσα να είναι δικαστική;” Αυτό νομίζω τα λέει όλα. Εάν δεν είχαμε αντιδράσει εμείς ίσως ήδη να είχαν φέρει ξυλουργούς κλπ για να κάνουν έδρανα και να αλλοιώσουν εσωτερικά τον χαρακτήρα της αίθουσας. Μπορεί να μιλάνε για ήπιες αλλαγές και μας λένε παράλληλα ότι μπορείτε να κάνετε εκδηλώσεις. Πώς θα γίνει προγραμματισμός εάν γίνεται ένα δικαστήριο στον ίδιο χώρο; Πόσο εφικτό είναι σε έναν χώρο δικαστηρίου να γίνονται εκδηλώσεις; Τότε, όλες οι δικαστικές αίθουσες θα χρησιμοποιούνταν και σαν χώροι εκδηλώσεων, συνελεύσεων, παρουσιάσεων βιβλίων».

Η ιστορία του κτιρίου

Ένας χώρος συνδυασμένος με λαμπρές στιγμές του ανθρώπινου πνεύματος, αλλά και «μαύρες» στιγμές πόνου και προσφυγιάς.

Άγνωστες σελίδες της ιστορίας, κάποιες από αυτές «μαύρες» σελίδες. Στα χρόνια που πέρασαν, οι σελίδες αυτές θαφτήκανε μαζί με τους πρωταγωνιστές της. Κι όμως, είναι η γνώση της ιστορίας ό,τι έχουμε και δεν έχουμε για το μέλλον.

Τα θεμέλια του κτιρίου της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής πατάνε στον ροδώνα της Σαπφούς. Της γυναίκας ποιήτριας της αρχαιότητας που πρώτη από το ανθρώπινο είδος, τον 7ο π.Χ αιώνα ακόμα, στάθηκε όρθια εδώ και βροντοφώναξε με την ποίηση της «μα ‘γω όμως λέω πιο καλό ό,τι ποθεί ο καθένας». Θέτοντας τέρμα στο «γραμμένο» της ανθρώπινης μοίρας.

Τι έφεραν στο φως οι ανασκαφές

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 ακόμα, στη διάρκεια σωστικής ανασκαφής της αρχαιολογικής υπηρεσίας, ο χώρος τότε ταυτίστηκε με το ιστορικό για τη Μυτιλήνη Ιερό της θεάς Αφροδίτης, το οποίο και ο άλλος μεγάλος της Αιολικής λυρικής ποίησης, ο Αλκαίος τοποθετεί «ες κορύφαν πόληος» («στην κορυφή της πόλης»).

Άλλες ανασκαφές έφεραν στο φως την «εσχάρα» του ίδιου ιερού, οδηγώντας στο ίδιο συμπέρασμα.

Το ιερό που περιβάλλονταν από τον ροδώνα, ένα «δάσος» με τριανταφυλλιές, όπου η Σαπφώ με τις μαθήτριές της περιδιάβαινε. Η Σχολή της Σαπφούς, το πρώτο στην ιστορία διδακτήριο για γυναίκες, βρισκόταν εδώ, λίγα μέτρα από το αρχαίο βόρειο λιμάνι και τα τείχη του βυζαντινού κάστρου.

Το Οθωμανικό Διοικητήριο

Κι αν η ιστορία της Σαπφούς θάφτηκε στο πέρασμα των χρόνων, ζωντανό παραμένει το κτίριο που σήμερα στεγάζει τη Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής. Χτισμένο το 1893 από το μουτεσαρίφη (μουτεσαρίφης = διοικητικός οθωμανικός τίτλος) της Μυτιλήνης, Χιφζή πασά, το κτίριο με λιτά νεοκλασικά στοιχεία, αποτέλεσε το Διοικητήριο, την έδρα της Οθωμανικής Διοίκησης του νησιού και μετά του βιλαετιού των νησιών του Αρχιπελάγους.

Στη συνέχεια, το 1900 ο Καβέτσος, δήμαρχος της Μυτιλήνης, γκρέμισε το περίπτερο -κιόσκι όπου αναπαυόταν ο Καπουδάν πασάς (ναύαρχος του Οθωμανικού Στόλου) όποτε επισκεπτόταν τη Μυτιλήνη, και η ύπαρξή του ονομάτισε «Κιόσκι» όλη την περιοχή, έως τις μέρες μας, και έκτισε στη θέση του ένα όμορφο κτίριο για να στεγάσει τον βαλή του Αρχιπελάγους Αμπεντίν πασά Ντίνο.

Στη θέση του βρίσκεται η σημερινή Λέσχη Αξιωματικών της Μυτιλήνης.

Σπίτι της λευτεριάς

Στις 8 Νοεμβρίου τού 1912, ο βαλής Εκρέμ Μπέης, ο μουτεσαρίφης Εράμ Μπέης και ο ταγματάρχης του Οθωμανικού Στρατού Αβδούλ Γκανή υποδέχθηκαν στο Διοικητήριο, την αντιπροσωπεία του Ελληνικού Στρατού, που με το «Αβέρωφ» και τα άλλα καράβια του απελευθερωτικού Ελληνικού Στόλου πολιόρκησαν την πόλη. Μαζί τους και αντιπροσωπεία και των δυο εθνικά σύνοικων στοιχείων που είχαν συγκροτήσει «φιλειρηνική επιτροπή».

Ο Εκρέμ Μπέης κι ο Εράμ Μπέης συμφωνήσαν να παραδοθεί η πόλη και ο Αβδούλ Γκανή αποχώρησε, προκειμένου έναν μήνα μετά να δώσει στα υψώματα του Κλαπάδου τη «μάχη τιμής» που οδήγησε στην απελευθέρωση ολόκληρου του νησιού.

Το μεσημέρι της 8ης Νοεμβρίου, ο πρώτος πολιτικός και στρατιωτικός διοικητής της Λέσβου, Κωνσταντίνος (Κοκός) Μελάς, αδελφός του ήρωα Μακεδονομάχου Παύλου Μελά, καταλαμβάνει το Διοικητήριο, συνόδευσε στην έξοδο του Διοικητηρίου τους τούρκους άρχοντες στους οποίους απέδωσε τις πρέπουσες στρατιωτικές τιμές και ύψωσε την ελληνική σημαία σηματοδοτώντας την απελευθέρωση της Μυτιλήνης και όλου του Αιγαίου, αφού το κτίριο αυτό ήταν η έδρα του βιλαετιού του Αιγαίου.

Στέγη για τα ορφανά

Στις 9 Μαΐου τού 1920, στα γραφεία της Γενικής Διοίκησης Λέσβου, ενώπιον του συμβολαιογράφου Ευστρατίου Π. Μολίνου και με μάρτυρες το γενικό διοικητή Αιγαίου Χρυσοβελώνη Ιωάννη, το Γεώργιο Μαλλίδη και το Θεόδωρο Θεοδωρίδη εμφανίζονται: Από τη μια μεριά, το διοικητικό συμβούλιο του «εν Λέσβω Ασύλου Παιδός», αποτελούμενο από τον πρόεδρό του Μιχαήλ Συμωνίδη, τον ταμία του Χρήστο Ι.Ιακώβου, το διευθυντή του Γραφείου Προσφύγων Κωνσταντίνο Α. Τριανταφυλλίδη και τα μέλη της διοίκησής του Απόστολο Γρημάνη, Πέτρο Ραπίτη και Πάνο Μάνδρα. Από την άλλη, ο Ατά Εφένδης μουφτής (ιεροδικαστής) της Μυτιλήνης, πρόεδρος της Μουσουλμανικής Κοινότητας Μυτιλήνης.

Ο τελευταίος, στο συμβόλαιο που υπογράφεται εκείνη τη μέρα, το «εκ νομίμου κατοχής προ αμνημονεύτων ετών» κτήριο της τουρκικής διοίκησης «δωρείται δια δωρεάς μεταξύ ζώντων ισχυράς και αμετακλήτου οικειοθελώς και ευχαρίστως και παραχωρεί και μεταβιβάζει εις την κατοχήν και κυριότητα του εν Λέσβω Ασύλου των Παίδων προωρισμένου να χρησιμεύση διά την στέγασιν και ανατροφήν των ορφανών ασχέτως θρησκευτικής διακρίσεως».

Μάλιστα, για το τέλος χαρτοσήμου και τη φορολογία της δωρεάς, άντε και για το χαρτζιλίκι του μακαρίτη του Ατά Εφένδη και της παρέας του, το διοικητικό συμβούλιο μετρά και 10.000 δραχμές. Κάπως έτσι το τουρκικό Διοικητήριο έγινε Ορφανοτροφείο.

Τρία χρόνια μετά το ίδρυμα στέγασε τον πόνο της μικρασιατικής καταστροφής, χιλιάδες ορφανά παιδιά που φτάσανε στο νησί πεινασμένα και μοναχά…

Στην πίσω πλευρά του παλιού τούρκικου διοικητηρίου, χτίζονται οι κοιτώνες των ορφανών και τα εργαστήρια εκπαίδευσης τους σε επαγγελματικές δεξιότητες. Κάπως έτσι σχηματίσθηκε το σημερινό αίθριο

Ως ορφανοτροφείο, Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου δηλαδή, με τον επίσημο τίτλο Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Αρρένων Μυτιλήνης (με εξαίρεση τα χρόνια της γερμανικής κατοχής που εκκενώθηκε από τα ορφανά και χρησιμοποιήθηκε ως στρατώνας των ναζί κατακτητών) λειτούργησε εωσότου, στις 20 Ιανουαρίου 1987, η υφυπουργός του Υπουργείου Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικής Ασφάλισης Σύλβα Ακρίτα απάντησε σε σχετικό αίτημα του νεοσύστατου Υπουργείου Αιγαίου και ενέκρινε τη μεταστέγαση του Ορφανοτροφείου και την παραχώρηση του κτιρίου του Κέντρου Παιδικής Μέριμνας Αρρένων Μυτιλήνης στο Υπουργείο Αιγαίου.

Οι επισκευαστικές εργασίες και έργα ανακατασκευής και διακόσμησης με έργα μεγάλων Ελλήνων καλλιτεχνών που ακολούθησαν ανέδειξαν την αρχιτεκτονική αξία του συγκροτήματος και προσέδωσαν μουσειακό χαρακτήρα στο κτίριο όπου στεγάσθηκε το Υπουργείο Αιγαίου και σήμερα Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής.