Φεστιβάλ Δράμας – Μοναξιά μου όλα!

Με το βλέμμα στο μέλλον βρίσκεται το 45ο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της Δράμας. 

Από τη μια η αναμονή για την έναρξη της νέας σχολής κινηματογράφου – σύμπραξη του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου με το Φεστιβάλ, από την άλλη η ταυτόχρονη διοργάνωση σε φυσικούς χώρους αλλά και online.

Είναι η τρίτη διοργάνωση που τρέχει με τον ίδιο τρόπο και μάλιστα με ιδιαίτερη επιτυχία.

Είναι επίσης η τρίτη διοργάνωση του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ, του σκηνοθέτη Γιάννη Σακαρίδη, ο οποίος έχει δώσει με ευδιάκριτο τρόπο το όραμα του για το πως θα προχωρήσει η Δράμα.

Λιγότερες ταινίες στα διαγωνιστικά που δίνουν ένα πιο σφιχτό και δυνατό πρόγραμμα, αρκετές γυναικείες παρουσίες συμμετοχής (σχεδόν οι μισές ταινίες στο ελληνικό διαγωνιστικό ανήκουν σε γυναίκες δημιουργούς). Οι όποιες γκρίνιες ακούγονται εδώ και εκεί – πότε γιατί το ελληνικό διαγωνιστικό έχει μικρότερο αριθμό συμμετοχών σε σχέση με το παρελθόν, πότε γιατί η νέα διεύθυνση δεν προσφέρει αναφορές στο παρελθόν της (αν και ένα φεστιβάλ οφείλει πρωτίστως να κυνηγάει το μέλλον). – λίγη σημασία έχουν πια.

Σχήματα κινηματογραφικής φόρμας ή queer θεματολογία, ακόμα και η γυναικοκεντρική ματιά φυσικά υπήρχαν. Αυτά είναι λίγο πολύ εμπεδωμένα και ότι προστίθεται αυξάνει την ποιότητα των ταινιών. Το πιο εντυπωσιακό πάντως στοιχείο στο φετινό ελληνικό πρόγραμμα αφορά σε μια ιδέα που την συναντάς στο σύνολο της θεματολογίας των ταινιών. Μπορεί η πανδημία να βρίσκεται σε κάποιες από αυτές, άλλοτε ως δυστοπία που περιορίζει τις επιλογές των ανθρώπων και άλλοτε ως σχόλιο στην ανάγκη για την ανθρώπινη επαφή και την κοινονικοποίηση, το κυρίαρχο στοιχείο πάντως στο 90% των ταινιών είναι αυτό της μοναξιάς. Αυτό ήταν ένα στοιχείο που πάντα συνυπήρχε μέσα στην δημιουργική αφήγηση των ταινιών αλλά όχι στον βαθμό με τον οποίο εντοπίζεται στο φετινό υλικό της Δράμας. Μέσα στις ταινίες βρίσκει κανείς μοναχικούς ανθρώπους που βουτάνε μόνοι τους στη θάλασσα, που ζουν απομονωμένοι ακόμη και από την υπόλοιπη οικογένεια, που ζουν με τους κανόνες της πανδημίας, που ζουν σε ένα ευρύτερο σύνολο αλλά αισθάνονται τη μοναξιά ψάχνοντας ή ψηλαφίζοντας για μια προσωπική ή μια σεξουαλική ή ακόμα μια εθνική ταυτότητα, μια ανάγκη συνύπαρξης και επαφής με άλλους ανθρώπους.

Οι ταινίες που ξεχώρισαν

Ελαφρώς παράδοξο αλλά εξίσου ενδιαφέρον ως στοιχείο είναι και η έλλειψη χιουμοριστικής διάθεσης. Δεν είδαμε κάποια καθαρή κωμωδία, αυτό είναι αλήθεια πως έλειψε. Λαμπρή εξαίρεση ίσως το αυτοσαρκαστικό αλλά βαθύτατα τρυφερό mocumentary του Θανάση Τοκάκη, Τοκάκης ή πως με λένε. Ο Τοκάκης παλεύει τόσο με τον ίδιο του τον εαυτό ως φιλόδοξου καλλιτέχνη και stand up comedian όσο και με την διάσημη περσόνα του Αχιλλέα στην τηλεοπτική σειρά 50-50, που τον έκανε διάσημο πριν πολλά χρόνια στο ελληνικό τηλεοπτικό κοινό. Ανάμεσα στην τυποποίηση και στην πρωτοτυπία, στην αποδοχή από τους άλλους και στην αναγνώριση από τους δικούς του ανθρώπους ο Τοκάκης σαρκάζει και αυτοσαρκάζεται μιλώντας πέρα από τον εαυτό του για το θέατρο, την τηλεόραση, την ελληνική κοινωνία, την αισθητική, τον πολιτισμό και την παιδεία, την μοναξιά.

Στις Αναμνήσεις μιας εφηβικής καταιγίδας η Σοφία Γεωργοβασίλη περιγράφει την περιπέτεια μιας 15χρονης που αποφασίζει να κάνει έκτρωση από μια ανεπιθυμήτη εγκυμοσύνη με την βοήθεια του φίλου της και χωρίς να το γνωρίζει η οικογένεια της. Δυνατή ιστορία την οποία η δημιουργός προσεγγίζει με αρκετή λεπτότητα και τρυφερότητα. Αναδεικνύει το χάσμα γενεών μιας οικογένειας – μέσα από μια μητέρα που εκτελεί απλά ένα καθημερινό πρόγραμμα διαδρομών και βυθίζεται στον βιοπορισμό και σε μια ασφυκτική καθημερινότητα-ρουτίνα -ενώ παράλληλα δηλώνει τον αγώνα μιας νέας γυναίκας για το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του σώματος της, αγώνας που αποκτά ουσία μέσα από την τρέχουσα ανατριχιαστική επικαιρότητα όχι μόνο στην Αμερική αλλά και στην Ελλάδα. Στα συν της ταινίας η τολμηρή επιλογή του κινηματογραφικού φίλμ που δίνει μια διαφορετική ματιά στην ιστορία και στην αισθητική της ταινίας.

Στην Κούρσα ο Γιώργος Λεοντακιανάκος παρουσιάζει μια διαδρομή και την στενή σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σε έναν οδηγό ταξί που ζει στον κόσμο του, γειωμένος από την πραγματικότητα, και στην ηλικιωμένη πελάτισσα του, η οποία δεν βιάζεται να φτάσει στον προορισμό της αλλά αντιθέτως θέλει να ξαναζήσει μέσα από την κούρσα κομμάτια της ζωής της. Δοσμένη ανάλαφρα – παρά τις δυσκολίες του θέματος – και με πολύ τρυφερότητα (ίσως με μια υπόνοια μελοδραματισμού που δεν είναι απαραίτητα κακός) και φυσικά με αρκετή εμπιστοσύνη του δημιουργού στους δύο εξαιρετικούς πρωταγωνιστές του, τον Μάκη Παπαδημητρίου και την Έφη Παπαθεοδώρου, που με τον δυναμισμό και το ταλέντο τους δίνουν βάθος στην ταινία.

Η Ισαβέλα Μαργαρά επιστρέφει στην Δράμα με το Τίποτα Πιο Ιερό Από Ένα Δελφίνι. Η ιστορία βασίζεται σε έναν παλιό μύθο της Σάμου που θέλει ένα δελφίνι να βγαίνει σώο από τα δίχτυα των ψαράδων της περιοχής και εκείνο σε ανταπόδοση να σώζει έναν νεαρό ψαρά από βέβαιο πνιγμό. Η σκηνοθέτις δημιουργεί μια ιστορία με δύο επίπεδα ανάμεσα στο χτες και στο σήμερα μέσα από την θεατρική αναπαράσταση του μύθου από τους ντόπιους θαμώνες μιας ταβέρνας της περιοχής. Ο χώρος της ταβέρνας μεταμορφώνεται μαγικά σε θεατρική σκηνή και η σκηνοθέτις χτίζει έτσι μια καταπληκτική συνθήκη για να μιλήσει για τον χώρο, τον τόπο και την ιστορία του (το εθνογραφικό στοιχείο είναι έντονο) καταλήγοντας στις αρχέγονες δυνάμεις που προσδιορίζουν την σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον. Μια εξαιρετικά δυνατή ταινία που αναδεικνύει τη δύναμη του ενστίκτου έναντι της ορθής λογικής.

Στις Παπαρούνες και Πάπιες η Χριστίνα – Καλιρρόη Γαρμπή αναδεικνύει μέσα από τις πρόσφατες αλλοπρόσαλες απαγορεύσεις του λοκντάουν την ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα σε μια νεαρή γυναίκα και την μητέρα της. Μελαγχολική αλλά με διάθεση αντισυμβατικότητας η νεαρή ηρωίδα έρχεται αντιμέτωπη με την αίσθηση της οικογενειακής στατικότητας (που την ωθεί ίσως σε υπερβάσεις) σε σχέση με τις επιλογές της. Μέσα από μια εσωτερική διαδρομή και πηγαίνοντας από το γενικό της πανδημίας στο ειδικό της οικογενειακής σχέσης οι δύο γυναίκες καταλήγουν στη συμφιλίωση σε μια ωραία αρκετά αφαιρετική σκηνή στο φινάλε.

Η Τόνια Μίσιαλη αφηγείται στην Δάφνη την ιστορία μιας νέας γυναίκας και χωρισμένης μητέρας την περίοδο των λοκντάουν στην Κύπρο. Ζητάει απελπισμένα την αγάπη, αλλάζει όμως τους ερωτικούς συντρόφους σαν τα πουκάμισα (όχι πάντα με δική της ευθύνη). Η σύγχρονη δυστοπία των ανθρώπινων σχέσεων που φιλτράρονται μέσα από παράδοξους υγεινομικούς κανόνες και απρόσωπες ψηφιακές πλατφόρμες κοινωνικών επαφών αναδεικνύεται εύστοχα μέσα από την ιστορία της Δάφνης μέχρι που ένα απρόβλεπτο συμβάν θα της προσφέρει την αγάπη και την στοργή που έψαχνε. Ωραία αφήγηση με εξαιρετική ισορροπία ανάμεσα στο κωμικό και στο δραματικό και με ένα ανοιχτό φινάλε σε εξηγήσεις και με μια υπέροχη πρωταγωνίστρια, τη Νιόβη Χαραλάμπους που δίνει μια εκφραστικότατη σωματική ερμηνεία και θα της άξιζε το βραβείο γυναίκειας ερμηνείας του διαγωνιστικού της Δράμας.

Το Κάτω από τη Λίμνη του Θανάση Τρομπούκη είναι ένα κινηματογραφικό υβρίδιο που παίζει μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας. Ένα χωριό βυθίζεται κάτω από το νερό ενώ οι αναμνήσεις από την παλαιότερη κατοίκηση του από τους ανθρώπους προσπαθούν να παραμείνουν στην επιφάνεια και να σωθούν. Χωρίς να τοποθετείται πουθενά στο χώρο και στο χρόνο ο σκηνοθέτης καταφέρνει να φτιάξει με την βοήθεια της φωτογραφίας και του μοντάζ κομμάτια μνήμης (εικόνες και ήχους αναμνήσεων) προσεγγίζοντας την σχέση του ανθρώπου με τη φύση.

Στο Όχι Αύριο η Αμέρισσα Μπάστα μας αφηγείται την ιστορία ενός νεαρού που έχει ένα 24ώρο για να ξαναφτιάξει τις σχέσεις του με την διαλυμένη οικογένεια του, να δει τους φίλους του και να γνωρίσει ένα κορίτσι. Στρωτή ιστορία με αρκετό νεύρο (κλείνει κάπου το μάτι στο κοινωνικό σινεμά του Σπαϊκ Λι) και με έναν εξαιρετικό πρωταγωνιστή (τον Νικολάκη Ζεγκίνογλου) αλλά και με αρκετή ευαισθησία από την σκηνοθέτιδα για τους διαλυμένους κοινωνικά ήρωες της.

Μια δυστοπική συνθήκη για τις ανθρώπινες σχέσεις δημιουργεί η Εύη Καλογηροπούλου στον Θρόνο του Ξέρξη. Στα ναυπηγεία του Περάματος η απαγόρευση της σωματικής επαφής μεταξύ των εργατών και των εργατριών μετατρέπει την αλληλεπίδραση του ανθρώπου με άνθρωπο σε απόκοσμες προσομοιώσεις καταπνιγμένου αισθησιασμού. Κρατώντας το κομμάτι της αφήγησης στο πιο απλό επίπεδο η Καλογηροπούλου οδηγεί με ωραίο τρόπο τους ηθοποιούς της (η παρουσία του Γιώργου Μαζωνάκη έχει ενδιαφέρον ως πειραματισμός μέσα στην παραδοξότητα που κρύβει συμβολικά ο ίδιος ως καλλιτέχνης) ενώ είναι έντονη, όμορφη αλλά και αρκετά επιτηδευμένη η εικαστικότητα στα πλάνα της.

Στο γεμάτο ζεστασιά 5 μμ στην Παραλία ο Βαλεντίν Στείσκαλ μας δίνει μια αρκετά στρωτή (queer) ιστορία ενός ζευγαριού δύο ανδρών που τους ενώνει ένα κοινό μυστικό από την εποχή της στρατιωτικής τους θητείας. Ο Στεϊσκαλ καδράρει όμορφα το ζευγάρι των πρωταγωνιστών του (Αντώνης Τσιοτσιόπουλος και Κίμωνας Κουρής) δίνοντας μερικά πολύ όμορφα πλάνα, δοκιμάζει τα όρια των ηρώων του – η βουτιά στο νερό λειτουργεί ως αφορμή για την αντοχή της σχέσης τους – και ντύνει αφηγηματικά και κινηματογραφικά όσο πιο γλυκά και τρυφερά μπορεί την ιστορία του.

Τέλος αξίζει μια αναφορά στην Τελευταία Πνοή του Χάρη Ραφτογιάννη μια περιπέτεια που αντλεί την έμπνευση της επίσης από την εποχή των λοκντάουν. Στυλιστικά επιτηδευμένη αλλά απολαυστική παίζοντας ανάμεσα στο νουάρ και στην μυστηριακή και αντισυμβατική ατμόσφαιρα των ταινιών του Νικολαϊδη η ταινία μας δίνει στιγμές πανδημίας στηρίζοντας πολλά στο όμορφο ζευγάρι των πρωταγωνιστών της (η Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη και ο Αλέξης Καλοφωλιάς) που στηρίζουν εύστοχα με τις ερμηνείες τους το τελικό αποτέλεσμα.