Δοκιμάσαμε 9 χρονιές «Παλιοκαλιά» για καλό σκοπό

Τα χρόνια που ασχολούμαι με το κρασί μετράω στιγμές. Στιγμές που θυμάμαι μια ζωή και πολλές ζωές που χρειάζομαι για να τις θυμάμαι. Αυτά τα χρόνια (όχι πολλά, αλλά ούτε και λίγα) ζυγίζω το βλέμμα μου και πηγαινοφέρνω τις κουβέντες μου σε μέρη μοναδικά, στολίζοντας την καημένη Nikon μου με τα απαραίτητα παράσημα του περιπατητή. Ας είναι. Έχουμε περάσει μαζί όμορφες στιγμές, αλησμόνητες. Σε αμπελώνες όταν χαράζει ο ήλιος, σε οινοποιεία δίπλα στη μυρωδιά του μούστου που γκρινιάζει με αδημονία μέχρι να γίνει κρασί, σε γλέντια χωρίς βυθό κανέναν μέχρι τα ξημερώματα και σε συζητήσεις με σπουδαίους ανθρώπους… Ένας τέτοιος άνθρωπος είναι ο Κώστας Δαλαμάρας. Και πολλά παραπάνω τουλάχιστον για μένα.

Με τον Κώστα Δαλαμάρα πλέον γνωρίζομαι αρκετά χρόνια, όπως και με πολλούς από τους Ναουσαίους παραγωγούς. Τόσο, που κάθε φορά που επισκέπτομαι την πόλη νιώθω κυριολεκτικά σαν να βρίσκομαι στο σπίτι μου, ενώ ανταμώνω σε κάθε δρόμο με φίλους. Έχω μπει στα σπίτια τους, έχω κάτσει σε τραπέζια μαζί τους, έχω επισκεφθεί δεκάδες φορές τα οινοποιεία τους, το παιδί μου έχει παίξει με τα παιδιά τους. Ένα βήμα παραπέρα έχω ζήσει έντονες στιγμές μαζί τους, έχω κλάψει στις λύπες τους κι έχω βραχνιάσει από τα γέλια, είτε με τις νιφάδες του χιονιού να πέφτουν στο πρόσωπό μας πλάι στον «καρτσιούνο» είτε κάτω από τον έναστρο ουρανό του καλοκαιριού.

Κάπως έτσι βρέθηκα να συλλέγω «Νάουσες», καθώς πιστεύω ότι είναι κρασιά «μικρού ρίσκου και μεγάλου κέρδους», εννοώντας ότι ξοδεύοντας σχετικά λίγα, κερδίζεις πολλά σε γεύση και συναισθήματα. Ακόμα και στις δύσκολες χρονιές, η Νάουσα παλαιώνει αρκετά καλά, ενώ στις χρονιές που ο καιρός μας κάνει το χατίρι, μια Νάουσα μπορεί να παλαιώσει εύκολα δυο δεκαετίες. Βάλτε δίπλα στην εξίσωση το κόστος που λέγαμε και θα δείτε ότι με χρήματα που είναι αρκετά κάτω από 20€ παίρνεις κρασιά πολλά από τα οποία θα είχαν πολλαπλάσια αξία στο εξωτερικό. Αναλογιστείτε κρασιά μύθους όπως η «απλή» Νάουσα του Μπουτάρη που τη δεκαετια του 1980 έβγαινε σε εκατοντάδες χιλιάδες φιάλες και ακόμα κάνει κάτω από δέκα ευρώ, ενώ όταν βρίσκεις παλιά χρονιά, οι συγκινήσεις είναι απερίγραπτες. Τα παραδείγματα είναι πολλά: Ράμνιστα Κυρ Γιάννη 1997, ο μυθικός Πήγασος του Μαρκοβίτη είτε από εμφιάλωση του 1984 είτε το iconic 2000, ο Καρυδάς του 2000, το Κτήμα Φουντή από παλιές χρονιές, η Αργατία του 2007 και πολλά άλλα. Για όλα τα παραπάνω (ή για σχεδόν όλα) υπάρχει κάποιο ράφι στο μικρό κελάρι μου και που και που μαζεύομαι με φίλους και τα δοκιμάζουμε.

Έτσι έγινε και αυτή τη φορά με τα κρασιά που προτίμησα να μοιραστώ σε μια μοναδική γευσιγνωσία με φίλους και καλεσμένους να αποτελούν στην ουσία μια σπάνια κάθετη γευστική δοκιμή του «Παλιοκαλιά». Μοναδική γευσιγνωσία από πολλές απόψεις μα κυρίως για τη σπουδαιότητα του κρασιού και φυσικά για τη σκοπιμότητά της, καθώς τα έσοδα διατέθηκαν στο Σύλλογο «Φροντίδα για το Παιδί» για τον οποίον θα σας μιλήσω στο τέλος, γιατί θεωρώ ότι είναι ίσως το σημαντικότερο που πρέπει να κρατήσετε από αυτό το κείμενο. Το πολύ θετικό ήταν ότι με την προαναγγελία της δοκιμής, οι θέσεις εξαντλήθηκαν σε περίπου 20 λεπτά και μακάρι να υπήρχαν άλλες τόσες θέσεις στο κελάρι της «Κάβα Αμπατζής» για να χωρέσουμε όλοι.

Παλιοκαλιάς λοιπόν. Θυμάμαι την πρώτη μου αντίδραση όταν άκουσα το όνομα. Τι είναι πάλι αυτό; Όνομα για κρασί; Σε μια περίοδο που τα ονόματα των κρασιών ακολουθούν μια πιο fancy λογική, το Οινοποιείο Δαλαμάρα είχε επιλέξει να χρησιμοποιεί αυτό το όνομα, το οποίο αν και γνωστό στους Ναουσαίους, δημιουργεί εύλογες απορίες σε εμάς τους «ξένους». Κι όμως, «Παλιοκαλιάς» είναι το όνομα του συγκεκριμένου αμπελοτοπιού της οικογένειας Δαλαμάρα, το οποίο φημίζεται για τα σπουδαία κρασιά που μπορεί να δώσει. Αν και η χάραξη με επίσημη αναγνώριση των crus (cru εν ολίγοις είναι το αμπελοτόπι που φέρει κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που του προσδίδουν υψηλή αναγνωρισιμότητα λόγω της εξαιρετικής ποιότητας της πρώτης ύλης) στη Νάουσα βρίσκεται σε εμβρυακή ακόμα μορφή, είναι πραγματικά σημαντικό να αποδώσουμε τα εύσημα σε αυτούς τους ανθρώπους που ξεκίνησαν αυτή τη διαδικασία με σκοπό να αναγνωριστεί η ποικιλομορφία του ναουσέικου terroir, αλλά και η δυναμική του ξινόμαυρου.

Πώς σχετίζεται το παραπάνω με το αμπέλι του Παλιοκαλιά; Παρά το γεγονός ότι είναι πρώιμη η διαπίστωση, ο Παλιοκαλιάς είναι από τα σημαντικότερα crus της Νάουσας, ενώ θεωρείται από πολλούς και ως Grand Cru. Και αυτό γιατί η ιστορία και η μοίρα το πριμοδότησαν ως τέτοιο. Άλλωστε το μεγάλο αμπελοτόπι δεν το βαφτίζει ο ιδιοκτήτης του. Αντίθετα, είναι προϊόν μιας δυναμικής και σύνθετης διαδικασίας και έρχεται σαν κληρονομιά από γενιά σε γενιά και από στόμα σε στόμα.

Το παλαιότερο έγγραφο που σώζεται στο αρχείο της οικογένειας Δαλαµάρα χρονολογείται το 1840. Πρόκειται για ένα συµβόλαιο αγοράς αµπελοτεµαχίου από τον Ιωάννη Γ. Δαλαµάρα στην θέση Πυξάρι. Μέχρι τα µέσα της δεκαετίας του 1950, η οικογένεια είχε αµπελώνες στις περιοχές Γαλατσιάνος (Πυξάρι) και Σµίξη. Τo 1960 αγοράζονται 11 στρέµµατα αµπελώνα στη θέση Παλιοκαλιάς από τα αδέλφια Γιώργο Ι. Δαλαµάρα και Κωνσταντίνο Ι. Δαλαµάρα. Η υπόλοιπη έκταση, περιήλθε σταδιακά στην κατοχή της οικογένειας. Από την εσοδεία του 1997, κυκλοφορεί η πρώτη single vineyard ετικέτα της οινοποιίας Δαλαµάρα κι έκτοτε, ο “Παλιοκαλιάς” εµφιαλώνεται σε κάθε χρονιά µέχρι και την εσοδεία του 2015. Το 2014, µετά τις δυσµενείς καιρικές συνθήκες που επικράτησαν κατά τους καλοκαιρινούς µήνες, αποφασίστηκε να µην κυκλοφορήσει η συγκεκριµένη ετικέτα. Έως και το 2000, ο “Παλιοκαλιάς” οινοποιείται αποκλειστικά από σταφύλια που προέρχονται από ιδιόκτητους αµπελώνες, ενώ το 2001 ξεκινούν συνεργασίες µε γειτονικούς αµπελώνες αν και η αγορά σταφυλιών διακόπτεται το 2008 καθώς η ποιότητα της πρώτης ύλης παρουσίαζε µεγάλες διαφοροποιήσεις. Σήµερα, η ετικέτα “Παλιοκαλιάς” δηµιουργείται αποκλειστικά από σταφύλια που προέρχονται από τους εικονιζόµενους ιδιόκτητους αµπελώνες και µετά από επιλογή των µεγαλύτερων σε ηλικία αυτών και αυστηρή μα πολύ αυστηρή επιλογή στον τρύγο.

Ο Παλιοκαλιάς βρίσκεται περίπου 3,3χλμ από την πόλη της Νάουσας στον ομώνυμο λόφο στην έξοδο νοτιοανατολικά. Χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη πολλών υπόγειων ρευμάτων, ενώ στα όριά του βρίσκεται κι ένα ποτάμι, τα νερά του οποίου γειτνιάζουν με τα αμπέλια της πλαγιάς.

Το ID του «Παλιοκαλιά»

Ονομασία Προέλευσης: ΠΟΠ Νάουσα

Ποικιλία: Ξινόμαυρο 100%

Έδαφος και υπόστρωμα: Αμμοπηλώδες και οι χαρακτηριστικές τραβερτίνες (είδος ιζηματογενούς ασβεστόλιθου που παρουσιάζει χαρακτηριστική κυψελώδη δομή με κενά σε μορφή σωληνίσκων. Συνήθως σχηματίζονται σε περιοχές με γλυκά νερά και υπόγεια ρεύματα λόγω αρχικά της απόθεσης ασβεστίου στα υπόγεια φυτά, τα οποία με την πάροδο του χρόνου καταστρέφονται και σχηματίζουν την τραβερτίνη στο έδαφος). Μεγάλη αποστραγγιστική ικανότητα.

Ηλικία αμπελώνα:

0.3 εκτάρια – 90 ετών

1.2 εκτάρια – 18 ετών

0.6 εκτάρια – 13 ετών

2.0 εκτάρια – 8 ετών (δεν περιλαμβάνονται στο τελικό blend) 1.0 εκτάρια – 1 έως 3 ετών (baby vines)

Rootstocks: 105Ρ, 3309C. Τα rootstocks επιλέγονται και φυτεύονται ανάλογα με τις εδαφικές διαφοροποιήσεις σε ασβέστιο.

Συνολική έκταση: 62 στρέμματα

Κλίμα: Ηπειρωτικό. Πολύ κρύοι χειμώνες, σχετικά αρκετές βροχοπτώσεις την άνοιξη και ζεστά καλοκαίρια με δροσερά βράδια που ρίχνουν τη θερμοκρασία. Ανάμεσα από τις 2 κορυφές του Βερμίου («Μουντάκι» και «Μπιτζινιά» όπως τις αποκαλούν οι ντόπιοι) έρχονται πάντα κρυφά αεράκια που ξεκουράζουν το αμπέλι.

Υψόμετρο: 154-196m

Έκθεση: Νότια, Νοτιοανατολική, Ανατολική, Βορειοανατολική

Κλίση: 5-20%

Βροχόπτωση: 650-700 mm/έτος

Τρύγος: Χειρωνακτικός με αυστηρή διαλογή πάνω στο κλήμα

Οινοποίηση: Ζύμωση σε ανοξείδωτες δεξαμενές με γηγενείς ζύμες. Κατόπιν μεταφέρεται σε δρύινα βαρέλια με σχετικά ουδέτερα χαρακτηριστικά, ώστε να τονιστεί το φρούτο και το terroir, όπου και παραμένει για 10 έως 12 μήνες. Εμφιαλώνεται αφιλτράριστο.

Η δοκιμή χωρίστηκε σε δύο μέρη: την «Old School Era» και την «New Era». Το σκεπτικό είναι ότι στην Old School Era ο Παλιοκαλιάς οινοποιείται με μια πιο παραδοσιακή προσέγγιση, ενώ από το 2011 και μετά ακολουθεί διαφορετική λογική, καθώς την επίβλεψη στον αμπελώνα και την οινοποίηση έχει αναλάβει εξ ολοκλήρου ο Κώστας Δαλαμάρας. Στην πρώτη συμπεριέλαβα τις χρονιές 2006, 2007, 2008, 2009, ενώ στην νέα εποχή το 2011, 2012, το 2013 και το 2015. Ενδιάμεσα βρίσκεται το 2010 το οποίο είναι μεταβατική χρονιά για το στυλ του κρασιού.

Τα συμπεράσματα της βραδιάς ήταν ότι όντως αυτός ο διαχωρισμός των δύο flight δεν ήταν τυχαίος, καθώς στην «Old School Εra» αν και τα αρώματα φρούτων είναι πρωταγωνιστές βρίσκονται δίπλα με τα παραδοσιακά αρώματα της λιαστής ντομάτας, της ελιάς και των γλυκών μπαχαρικών που χαρακτηρίζουν τα ξινόμαυρα ειδικά στην παλαίωσή τους. Φυσικά μιλάμε για κρασιά που σαφώς έχουν τα χρόνια τους και αυτό παίζει από μόνο του κάποιο ρόλο. Από την άλλη, η «New Era» με κρασιά που έχουν την αποκλειστική φροντίδα του Κωστή, έχει ναι μεν τη δύναμη των παλιών κρασιών, διαθέτει όμως και καταπληκτική φινέτσα. Εδώ μπορείς να αχνοεντοπίσεις τα παραδοσιακά αρώματα, αλλά θα δεις ότι η έμφαση είναι σε έναν πιο θελκτικό αρωματικό χαρακτήρα με επίκεντρο το κόκκινο φρούτο (κεράσι, φράουλα) και τον ανθικό χαρακτήρα (βιολέτα). Κοινή συνισταμένη, η γνωστή ορυκτότητα του Παλιοκαλιά, η οποία μεταφράζεται πολλές φορές ως ίχνη από γραφίτη.

Δεύτερο και αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα, είναι οι ικανότητες παλαίωσης και των δύο flight, σημαντικότατο στοιχείο που αποδεικνύει την αξία του αμπελοτοπιού, παρά το γεγονός της αλλαγής προσέγγισης.

Στο τέλος της βραδιάς και σύμφωνα με μια άτυπη ψηφοφορία, οι απόψεις μοιράστηκαν, αλλά αν θέλετε ένα μικρό tip ας πούμε ότι τελείως τυχαία οι μονές χρονιές ξεχώρισαν και στα δύο flight με ένα μικρό προβάδισμα.

Όπως σας ανέφερα και πιο πάνω τα έσοδα από τη δοκιμή διατέθηκαν εξολοκλήρου στην Εθελοντική Φιλανθρωπική Οργάνωση «ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ». Έναν οργανισμό μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που ιδρύθηκε το 2012 και λειτουργεί χωρίς καμία απολύτως κρατική επιχορήγηση!!! Έχει δημιουργηθεί από νέους ανθρώπους που προσφέρουν βοήθεια προς άπορα και άρρωστα παιδιά. Βασίζεται κυρίως στη δύναμη των εθελοντών της και στις δωρεές τω πολιτών, καλύπτει βασικές και συνεχιζόμενες ανάγκες τόσο των παιδιών, αλλά και των οικογενειών τους. Το όνομα «ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ» ορίζει την επίπονη μάχη, τον αγώνα και την επίτευξη ενός σκοπού: τη σωτηρία του παιδιού χωρίς να υπάρχει διάκριση γένους, φύλου, θρησκείας και δίχως να λαμβάνει υπόψη ή να επηρεάζεται από κανένα πολιτικό συμφέρον.

Τους ευχαριστώ θερμά που αποδέχθηκαν την πρόσκλησή μου να γίνει η δοκιμή αυτή υπό την αιγίδα τους.

Χαίρομαι διπλά και τριπλά που συνέδεσα αυτήν τη δοκιμή με ένα από τα αγαπημένα μου κρασιά.

Είμαι ευγνώμων σε όλους όσοι έκλεισαν σε λιγότερα από 20 λεπτά όλες τις θέσεις.

Και τέλος, στους φίλους μου Κώστα και Μαρία που παρά την κούρασή τους ανηφόρισαν και αυτοί στη Θεσσαλονίκη για τη δοκιμή χωρίς δεύτερη σκέψη. Και φυσικά, που μου εμπιστεύτηκαν την παρουσίαση και το συντονισμό της γευστικής δοκιμής. Πράγμα καθόλου εύκολο και αυτονόητο…