Ένα από τα πιο περιζήτητα πτυχία σε Ελλάδα και Ευρώπη τώρα στη Σαντορίνη

Γεννήθηκα το 1982, όχι κάποια σπουδαία χρονιά από άποψης ιστορικών γεγονότων. Ο πολιτικός γάμος καθιερωνόταν στην Ελλάδα, η σχολική ποδιά καταργούταν οριστικά από τα σχολεία, ενώ στα θλιβερά του έτους ήταν ο πρόωρος θάνατος του Μάνου Λοΐζου. Παράλληλα, η Ελλάδα κόντευε να κλείσει τη δεκαετία μετά την πτώση της δικτατορίας, ντυνόταν άτσαλα τα ευρωπαϊκά της φκιασίδια και το σημαντικότερο όλων ήταν ότι βρισκόμασταν στην αρχή του κακού, που θα μας έφερνε αντιμέτωπους με την εθνική μας αποκοτιά τρεις δεκαετίες αργότερα. Αυτό ήταν εν ολίγοις το 1982. Εκείνη τη χρονιά όμως ήταν που ο Οδυσσέας Ελύτης, έγραφε για τις δυο Ελλάδες που υπήρχαν μέσα του, προφητεύοντας το μέλλον και αναζητώντας διψασμένα και απελπισμένα καρδιές και αυτιά ανοιχτά να ακούσουν γι’ αυτές. «Για µένα υπάρχει η Ελλάδα η δική µου. Δεν είναι η Ελλάδα η τρέχουσα. Και το έργο µου έρχεται σαν βράχος στο κύµα που τη χτυπά. Αντιστέκεται. Και η αντίσταση είναι ουσιαστική. Βγαίνει έµµεσα µε κάτι που διαρκεί – αυτό είναι και το ουσιώδες του δηµιουργού. Διότι η Ελλάδα µπορεί να είναι και εκατό χρόνια σε πτώση κι εγώ γράφω ένα ποίηµα που έχει αντίκρισµα στην Ελλάδα την παντοτινή». Αυτές τις σκέψεις επαναδιατύπωνε 6 χρόνια μετά ο νομπελίστας ποιητής. 30 χρόνια μετά και κάμποσες αράδες πιο κάτω θα αποπειραθώ να σας εξηγήσω γιατί μου φαίνονται πιο επίκαιρες από ποτέ οι Ελλάδες του Ελύτη. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή και ας ξετυλίξουμε τον πολυπόθητο μίτο της Αριάδνης…

Το 2004 ιδρύεται από τον Κωνσταντίνο Λαζαράκη, τον πρώτο Έλληνα Master of Wine, ο εκπαιδευτικός όμιλος WSPC (Wine & Spirits Professional Center) σε αποκλειστική συνεργασία με το Wine & Spirit Education Trust (WSET) & το Court of Master Sommeliers (MS) που εδρεύουν στη Μεγάλη Βρετανία. To ινστιτούτο WSPC παρέχει τη δυνατότητα «διεπαγγελματικών σπουδών με παγκόσμια ισχύ και αναγνώριση στους τίτλους σπουδών», ενώ στόχος του είναι, μέσω πιστοποιημένης εκπαίδευσης υψηλού επιπέδου γύρω από τα κρασιά και τα αποστάγματα, να εφοδιάσει τα στελέχη που εργάζονται στις αγορές του κρασιού, των αποσταγμάτων, του τουρισμού και της εστίασης.

Το WSPC έχει μια ξεκάθαρη διάρθρωση σπουδών, με τμήματα στα οποία μαθαίνεις τα βασικά γύρω από τα κρασιά και τα αποστάγματα και τμήματα που φτάνουν μέχρι το πιο υψηλό επίπεδο και στα οποία αποκτάς πολυεπίπεδες και σφαιρικές γνώσεις γύρω από πιο εξειδικευμένα αντικείμενα, όπως η αμπελουργία, η οινολογία και το marketing των αλκοολούχων σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό το επίπεδο είναι το «WSET Diploma» που βρίσκεται στην κορυφή της πυραμίδας των μαθημάτων και είναι ένα εξαιρετικά απαιτητικό σετ σπουδών, με πολύ υψηλό δείκτη δυσκολίας, αλλά συνάμα αποτελεί de facto και ένα από τα πιο μοντέρνα και περιζήτητα πτυχία σε Ελλάδα και Ευρώπη… Και αυτό από μόνο του δικαιολογεί το βαθμό δυσκολίας.

Ας κάνω όμως μια μικρή παρένθεση, ώστε να σας πω μέσα σε λίγες, αλλά φιλόδοξες γραμμές, πώς ξεκίνησε η δική μου σχέση με το κρασί, που δεν ήταν καθόλου προδιαγεγραμμένη και μόνο ένας άνθρωπος, ίσως, περίμενε κάποια στιγμή να ασχοληθώ μαζί του. Το οινικό μικρόβιο μου μπήκε περίπου πριν 6 χρόνια, όταν επιστρέφοντας από ένα ταξίδι μου στη Νότια Γαλλία, μαγεύτηκα από τον κόσμο του κρασιού και βάλθηκα άμα τη επιστροφή μου, να ασχοληθώ πιο ενεργά με αυτό. Οι σπουδές μου άσχετες με το αντικείμενο μέχρι εκείνο το σημείο, αλλά κάτι μου μέσα μου βαρούσε σαν τον μικρό τυμπανιστή και δεν μπορούσα να μην το ακολουθήσω. Είναι εκείνα τα γλυκά ταμπούρλα της αδημονίας και της δίψας, που σου φαίνονται σαν κεραυνοβόλος έρωτας και σου θυμίζουν τα τελευταία δευτερόλεπτα πριν το πρώτο σου φιλί, όταν και το καρδιοχτύπι σου ακουγόταν πιο δυνατά από τη φωνή σου και η καρδιά σου κόντευε να σου ξεριζώσει το στήθος. Αναζητώντας συνεπώς, πληροφορίες στο διαδίκτυο για μαθήματα και σπουδές γύρω από το κρασί στην Ελλάδα, έπεσα αναπόφευκτα πάνω στο ινστιτούτο του WSPC και αμέσως η έλξη ήταν μαγνητική. Δεν χρειάστηκε να το ψάξω παραπάνω και αμέσως γράφτηκα στο πρώτο σκέλος των μαθημάτων, ενώ πριν το καταλάβω βρέθηκα μαζί με άλλους περίεργους να τσαλαβουτάμε τις μύτες μας μέσα στα ποτήρια και να περιγράφουμε τα κρασιά με ένα άκρως ενδιαφέρον και «προκλητικό» λεξιλόγιο. Αυτό που συνειδητοποίησα ήταν ότι η οινική εκπαίδευση δεν διαφέρει σε τίποτα από την υπόλοιπη εκπαίδευση. Θέλει καθοδήγηση από σωστούς «δασκάλους» και φυσικά ατελείωτες ώρες εξάσκησης και μελέτης από εσένα τον ίδιο. Ταλέντο δεν ξέρω αν θέλει και αν με ρωτήσετε προσωπικά θα σας πω όχι. Πιστεύω περισσότερο στη δύναμη της δουλειάς και του προσωπικού κόπου και λιγότερο σε μοιρολατρικές παραδοχές.

Τρώγοντας έρχεται η όρεξη λέει ο θυμόσοφος λαός και πριν το καταλάβω γράφτηκα στο δεύτερο και στο τρίτο επίπεδο. Σε αυτό το σημείο είχα πει ότι θα σταματήσω, μιας οι γνώσεις που αποκτάς στο τρίτο level είναι ήδη αρκετά υψηλές. Επιπλέον, το Diploma που ακολουθεί είναι πολύ πιο δύσκολο, ενώ απαιτεί από εσένα καθημερινή αφοσίωση, προγραμματισμό και το πιο σημαντικό, πολύ χρόνο για διάβασμα. Πράγματα, που γενικά όσο προχωράει η ζωή γίνονται όλο και πιο δυσεύρετα. Ποτέ μη λες ποτέ όμως…

Η διάρκειά του είναι στην καλύτερη περίπτωση 1,5-2 χρόνια, αλλά αν δεν κάνεις πραγματικά χώρο στην καθημερινότητά σου γι’ αυτό, το πιο πιθανό είναι να μην το αποκτήσεις ποτέ. Περιλαμβάνει 6 ενότητες οι οποίες είναι περιληπτικά οι εξής:

• Unit 1 Global Business of Alcoholic Beverages,
• Unit 2 Viticulture & Wine Production,
• Unit 3 Light Wines of the World,
• Unit 4 Spirits of the World
• Unit 5 Sparkling Wines of the World και
• Unit 6 Fortified Wines of the world.

Σε αυτές τις παραπάνω ενότητες η μαγική λέξη κλειδί είναι το «world» για να κατανοήσεις καλύτερα το θεματικό εύρος. Για να έχεις πιθανότητες να πάρεις το πτυχίο χρειάζεται εξαντλητικό διάβασμα, σε σημείο που κάνει τις πανεπιστημιακές σπουδές να φαίνονται πολλές φορές ως μια γλυκιά ανάμνηση. Η ύλη που έχεις να αντιμετωπίσεις είναι κυριολεκτικά ανεξάντλητη, μιας και το κρασί συνεχώς εξελίσσεται και άρα τα βιβλία με τις χιλιάδες σελίδες, οι ιστότοποι και όλα τα references που καλείσαι να μελετήσεις, υπόκεινται σε συνεχή updates. Αποκορύφωμα είναι οι τυφλές γευστικές δοκιμές στις εξετάσεις με τις πιο δύσκολες αυτές του Unit 3, όπου καλείσαι να αναμετρηθείς με 12 άγνωστα κρασιά απ΄ όλο τον κόσμο και τα οποία πρέπει να περιγράψεις σωστά, μέσα σε ασφυκτικά χρονικά πλαίσια, αγνοώντας φυσικά την προέλευσή τους. Ότι η διδασκαλία είναι στα αγγλικά το είπαμε;. Piece of cake… Τέλος, αυτή τη στιγμή οι απόφοιτοί του είναι κορυφαίες προσωπικότητες στο χώρο, που δεν μπορείς παρά να τους θαυμάζεις για τις γνώσεις τους και φυσικά για το ήθος τους. Γιατί ξέχασα να σας πω… Στο WSPC από την πρώτη μέρα σου διδάσκουν το ήθος, την ευπρέπεια και το σεβασμό με πρωτόγνωρη επιμονή.

Τη χρονιά που μας πέρασε ανακοινώθηκε η έναρξη του νέου Diploma, το οποίο σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια, όπου τα μαθήματα γίνονταν αποκλειστικά στην έδρα της σχολής στον Πειραιά, περιελάμβανε τη διεξαγωγή των πρώτων βασικών μαθημάτων στο μαγικό νησί της Σαντορίνης! Ο λόγος που επιλέχθηκε το συγκεκριμένο νησί ήταν ξεκάθαρος, καθώς πέραν της αυταπόδεικτης μοναδικότητας του τοπίου και της αδιαμφισβήτητης τουριστικής αξίας, αποτελεί ταυτόχρονα ένα ισχυρό brand για το ελληνικό κρασί. Πάνω στην ηφαιστειακή γη φύεται το ασύρτικο, η πιο σπουδαία ελληνική ποικιλία σταφυλιού, που σε συνδυασμό με το μοναδικό μικροκλίμα του νησιού, μπορεί να δώσει κρασιά παγκόσμιας κλάσης, γνωστά για χαρακτήρα τους, το νεύρο τους, την ορυκτότητά τους και φυσικά τις δυνατότητες παλαίωσής τους. Πλέον το ασύρτικο υπάρχει σχεδόν σε όλες τις σοβαρές wine lists του εξωτερικού, ενώ αυτό που προσθέτουμε είναι ότι και οινοτουριστικά η Σαντορίνη είναι επίσης πολύ αναπτυγμένη, καθώς τα οινοποιεία της είναι σχεδόν όλα επισκέψιμα για το κοινό και προσφέρουν μια σειρά από ενδιαφέρουσες ξεναγήσεις και γευσιγνωσίες. Ο οινοτουρισμός μάλιστα θεωρείται ως ένα είδος «εξαγωγικού τουρισμού», καθώς βασίζεται στη γεύση και στην εικόνα, δυο ισχυρούς δημιουργούς αναμνήσεων.

Ο χρόνος λήξης των εγγραφών κυλούσε εναντίον μου και η απόφαση μέσα μου ταλαντευόταν σαν άπειρος ναύτης που πλέει με καΐκι σε φουρτουνιασμένη θάλασσα στο κάβο ντόρο: από τη μια ο «εξωτικός» τίτλος του Diploma και η θελκτική εξίσωση WSET Diploma στη Σαντορίνη και από την άλλη οι θυσίες, οι αποφάσεις και τα ρίσκα που καλείσαι να πάρεις και είναι ικανά να μεταβάλλουν τον καθημερινό τρόπο ζωής σου. Τα ζύγιζα, τα ξαναζύγιζα, αλλά πάντα η ζυγαριά καθόταν στη μέση, μέχρι που μια μέρα πήρα τελικά την απόφαση, έκανα την εγγραφή και άρχισα να ετοιμάζω τις ηρωικές βαλίτσες μου για Σαντορίνη. Εκεί, έμελλε να βιώσω μια από τις πιο ξεχωριστές εμπειρίες της ζωής μου, που σημάδεψαν για πάντα τη ζωή μου.

Το πρόγραμμα και η οργάνωση του Diploma στη Σαντορίνη, αν και ήταν η πρώτη φορά που πραγματοποιήθηκε με αυτό τον τρόπο, ήταν άψογα οργανωμένο μέχρι και στην παραμικρή λεπτομέρεια. Μεγάλη έκπληξη ότι συμμετείχαν πολλοί σπουδαστές από το εξωτερικό: Ισραήλ, Αίγυπτος, Γαλλία, Ρωσία, Σερβία, Τουρκία. Άγνωστοι όλοι μεταξύ μας, γίναμε φίλοι στην πορεία και τελικά μας βλέπω να φεύγουμε οικογένεια, καθώς μοιραζόμαστε τους ίδιους κόπους, την ίδια προσπάθεια και εν τέλει το ίδιο δικαίωμα στο όνειρο.

Η κάθε μέρα ήταν ξεχωριστή στο νησί και η αύρα της Σαντορίνης μοναδική. Πρωινό ξύπνημα και εντατικό μάθημα μέχρι τη απόγευμα στο πανέμορφο και άκρως κυκλαδίτικο οινοποιείο της «Μπουτάρης Οινοποιητική», που για όλες τις μέρες των μαθημάτων αποδείχτηκε το δεύτερο σπίτι μας. Κι έπειτα, μετά το τέλος των πολύωρων και εξαντλητικών μαθημάτων, ακολουθούσε επίσκεψη στα οινοποιεία του νησιού. Και δεν μιλάμε για απλή επίσκεψη, αλλά για προγραμματισμένες περιηγήσεις στους μοναδικούς και ιδιαίτερους αμπελώνες του νησιού, ώστε να γνωρίσουμε τον ιδιαίτερο τρόπο καλλιέργειας του ασύρτικου, το λεγόμενο «κύπελλο», που προστατεύει το κλήμα από τον καυτό αιγαιοπελαγίτικο ήλιο και τα παλαβά ανοιξιάτικα μελτέμια. Στο ειδικό workshop γνωρίσαμε πολλά από τα μυστικά και τις ιδιαιτερότητες του αιγαιοπελαγίτικου αμπελώνα και δεν υπάρχει αμφιβολία γιατί το ασύρτικο Σαντορίνης έχει κερδίσει τη διεθνή οινική κοινότητα. Το πρόγραμμα συνεχιζόταν με ξενάγηση στον χώρο και στις εγκαταστάσεις των οινοποιείων, γευσιγνωσίες των κρασιών που στήνονταν αποκλειστικά για τους σπουδαστές του Diploma και μετά ακολουθούσε δείπνο προς τιμή μας, είτε στους χώρους των οινοποιείων, είτε σε κάποιο από τα γνωστά κι εξαιρετικά εστιατόρια του νησιού. Αν δεν είναι αυτό φιλοξενία δεν ξέρω πραγματικά τι μπορεί να είναι.

Η σειρά των επισκέψεων ξεκίνησε από το τελευταίο χρονολογικά οινοποιείο του νησιού, το Οινοποιείο «Vassaltis». Οι Γιάννης Βαλαμπούς, Ηλίας Ρουσσάκης και Γιάννης Παπαοικονόμου τρία νέα παιδιά που ένωσαν τις δυνάμεις τους το 2015, πίστεψαν στη γη της Σαντορίνης και δημιούργησαν ένα μοντέρνα λιτό και μοναδικής αρχιτεκτονικής αισθητικής οινοποιείο, με τις γραμμές και τους χώρους να είναι απόλυτα εναρμονισμένοι με το περιβάλλον του νησιού. Το «βασάλτης» ως όνομα παραπέμπει στο ηφαιστιογενές πέτρωμα της Σαντορίνης. Μαζί δοκιμάσαμε διάφορες εσοδείες από τα υπέροχα κρασιά των παιδιών, πειραματικές εμφιαλώσεις και η βραδιά έκλεισε με ένα καταπληκτικό δείπνο που μας ετοίμασαν στο βραβευμένο Σελήνη – Μεζέ Restaurant του Γιώργου Χατζηγιαννάκη. Αγαπημένο κρασί της ημέρας η «σφιχτή» και αυστηρή Σαντορίνη του 2016 που δείχνει ότι έχει στόφα μεγάλου κρασιού και θα εξελιχτεί σε βάθος χρόνου.

Τη σκυτάλη πήρε η Santo Wines (Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων), που ιδρύθηκε το 1947 και σήμερα αποτελεί έναν από τους δυναμικότερους συνεταιρισμούς της Ελλάδας με 1200 μέλη. Κάθετη δοκιμή των κρασιών του συνεταιρισμού, αλλά και παρουσίαση πολλών άλλων ετικετών στο μοναδικό χώρο πάνω στην καλντέρα και με θέα το μοναδικό σαντορινιό ηλιοβασίλεμα. Κρατήστε ότι ο μαγικός αυτός χώρος συγκεντρώνει πάνω από 400.000 επισκέπτες ετησίως. Βραδινό δείπνο στο εστιατόριο «Μαριώ» με παράλληλη δοκιμή παλαιωμένων ασύρτικων από την προσωπική συλλογή των ανθρώπων της Santo Wines. Το κρασί που ξεχώρισα ήταν το βουτυράτο, μεστό, ώριμο και με φοβερό όγκο «Grande Reserve» του 2008. Η παλαιωμένη «Σαντορίνη» στα καλύτερά της.

Επόμενη μέρα στην άλλη μεριά του νησιού και στο οινοποιείο του Αρτέμη Καραμολέγκου, με παράδοση στην οινοποίηση που ξεκινάει από το 1952 και το οποίο συγκαταλέγεται στα πιο δυναμικά και γρήγορα εξελισσόμενα οινοποιεία της Σαντορίνης. Ξενάγηση στο οινοποιείο, κάθετη δοκιμή της «Σαντορίνης» και παρουσίαση των υπόλοιπων κρασιών του οινοποιείου. Ακολούθησε δείπνο στο πανέμορφο εστιατόριο του οινοποιείου «Άρωμα Αυλής» με τον κορυφαίο «Πυρίτη» να αποτελεί μια πιο premium εκδοχή Σαντορίνης και να ξεχωρίζει για το χαρακτήρα του, τη δομή του και τη φοβερή ισορροπία του.

Συνέχεια με το workshop γύρω από τον αιγαιοπελαγίτικο αμπελώνα σε έναν από τους αμπελώνες του καθημερινού οικοδεσπότη μας, της «Μπουτάρης Οινοποιητική» που ως εταιρεία αποτελεί αδιαμφισβήτητα το θεμέλιο λίθο του ελληνικού κρασιού. Ταξίδι στο χρόνο, μέσα στα υπόγεια «δωμάτια» του οινοποιείου, στα οποία βρίσκεται αποθηκευμένη και ζωντανή όλη η ελληνική οινική ιστορία. Στη δοκιμή που ακολούθησε ξεχώρισα το «Σελλάδια 2013» τόσο για τον τραγανό του χαρακτήρα, όσο και για τις αντοχές του τέσσερα χρόνια μετά την εμφιάλωση.

Στη συνέχεια κατευθυνθήκαμε στο νέο και εντυπωσιακό οινοποιείο του Κτήματος Αργυρού, το οποίο έχει ιστορία που πάει πίσω στο 1903. Προηγείται ξενάγηση στα υπεραιωνόβια αμπελοτόπια του ασύρτικου, ενώ κλέβει την παράσταση το μοναδικό αμπελοτόπι από αηδάνι που βρίσκεται πάνω στο πυριγενές πέτρωμα «pumice» και το οποίο είναι πιο ελαφρύ και από τη γνωστή ελαφρόπετρα. Δοκιμή όλης της γκάμας των κρασιών με τα vinsanto να ξεχωρίζουν, έχοντας ως αποκορύφωμα ένα εξαιρετικά παλαιωμένο Vinsanto εσοδείας 1988 από φιάλη magnum, σερβιρισμένο από τον ίδιο τον Ματθαίο Αργυρό. Ένα μαγικό κρασί, μια ανεπανάληπτη γευστική εμπειρία με τρομερή πολυπλοκότητα και δυνατότητα να παλαιώσει άλλα 20 χρόνια πολύ εύκολα.

Συνέχεια με τον «φιλόσοφο» Πάρι Σιγάλα, που μας ξενάγησε σε κάποια από τα αμπελοτόπια του, μέσα στα οποία τον απολαύσαμε να μας μιλάει για το ξεκίνημα του στην παραδοσιακή κάναβα του Κτήματος το 1991, αλλά και για το όραμά του για τη Σαντορίνη. Ακολούθησε ένα once in a lifetime δείπνο στο οινοποιείο του, συνοδεία σπάνιων παλαιωμένων ασύρτικων, δοκιμή από τα εφτά διαφορετικά χωριά του νησιού και φυσικά σχεδόν όλες οι ετικέτες του οινοποιείου σε νέες και παλιές χρονιές. Υπέροχη βραδιά με πολλά κρασιά να παλεύουν το ένα με το άλλο για την πρωτιά, αλλά θα επιλέξω τη Σαντορίνη του 2008 για τον πολυσύνθετο χαρακτήρα, την απόλυτη ισορροπία στο στόμα και τις απαράμιλλες δυνατότητες παλαίωσής της.

Το «δείπνο του αποχαιρετισμού» δόθηκε από το «Κτήμα Γαία» και τον Γιάννη Παρασκευόπουλο (Γεωπόνο ΑΠΘ., Διδάκτορα Οινολογίας του Πανεπιστημίου Bordeaux) στο εστιατόριo «Ψαράκι» παρέα με μπόλικους «Θαλασσίτες» και πεντανόστιμα φρέσκα ψάρια. Το νέο οινοποιείο τελούσε υπό κατασκευή, αλλά πιο πριν προηγήθηκε μια διαφωτιστική και πρωτόγνωρη επίσκεψη-ξενάγηση στις εγκαταστάσεις της μικροζυθοποιίας «Crazy Donkey», που είναι ιδιοκτησίας του κτήματος! Από τα κρασιά λάτρεψα το «Ασύρτικο Wild Ferment» για το τολμηρό του εγχειρήματος (όλη η διαδικασία γίνεται από γηγενείς ζύμες), για το φρέσκο χαρακτήρα που διατηρεί αρκετά χρόνια μετά την εμφιάλωση, αλλά και για τις συνεχείς εναλλαγές που παρουσίαζε στο ποτήρι κάθε πέντε λεπτά.

Αναλογιζόμενος όλα τα παραπάνω πολλές μέρες μετά την επιστροφή μου βρέθηκα να προσπαθώ να συνειδητοποιήσω τι έζησα. Εις μάτην. Πώς να βάλεις αυτούς τους ανθρώπους, τη διορατικότητά τους, την τόλμη τους, το ζήλο τους, τη δημιουργικότητά τους, και την απλόχερη φιλοξενία τους σε λεκτικά καλούπια; Είναι αδύνατον. Η φιλοξενία τους απογείωσε αυτό το ταξίδι, το έκανε μοναδικό και το κατέστησε σημείο αναφοράς για τις ζωές όλων μας. Οι δεσμοί που χτίσαμε μαζί τους θα βασίζονται πάντα στην απέραντη ευγνωμοσύνη, στην ειλικρίνεια και θα είναι ιδιαίτερα ανθεκτικοί. Ποτέ δεν θα μπορέσουμε να ξεχάσουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι μας έκαναν να αισθανθούμε ιδιαίτερα σημαντικοί.

Τέλος, δεν σας κρύβω ότι την τελευταία νύχτα που προσπαθούσα να κοιμηθώ, αναρωτήθηκα το παρακάτω: τι θα συνέβαινε αν η ζυγαριά έγερνε τελικά προς την άλλη μεριά, δεν είχα γραφτεί και πόσο θα το μετάνιωνα… Κι όμως, 6 χρόνια μετά την επιστροφή από τα χωριά της Προβηγκίας, βρίσκομαι να συμμετέχω στο Diploma και είμαι τρομερά χαρούμενος γι’ αυτό. Φυσικά και μου φαίνεται απίστευτο, καθώς αν μου το έλεγες λίγα χρόνια πριν θα σε περνούσα για τρελό. Και αυτό γιατί όπως προανέφερα, μπορεί τα παραπάνω να ακούγονται ιδιαίτερα διασκεδαστικά (που όντως είναι), απαιτούν όμως από εσένα ένα μεγάλο βαθμό αφοσίωσης και μια σειρά από υποχωρήσεις και θυσίες στην προσωπική σου ζωή, που πρέπει να είσαι 100% αποφασισμένος ότι θα τις αποδεχτείς. «The toughest climbs always lead to the best views»: από τους 18 ανθρώπους που συμμετέχουν στο φετινό Diploma, όλοι μας, άλλος λιγότερο άλλος περισσότερο, κάνει το δικό του αγώνα προκειμένου να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα. Το ίδιο και όσοι προηγήθηκαν από εμάς, το ίδιο και όσοι θα ακολουθήσουν. Ωστόσο, οι εμπειρίες και τα εφόδια που παίρνεις δεν έχουν προηγούμενο, καθώς οφείλω να παραδεχτώ ότι από την μέρα που συμμετείχα στα μαθήματα του WSPC άλλαξαν τα πάντα γύρω μου. Ο τρόπος ζωής μου, συμπεριφοράς μου, όλη η αισθητική και κοσμοθεωρία μου, αλλά κυρίως ο τρόπος αντιμετώπισης των πραγμάτων, που βασίζεται σε μια αισιόδοξη οπτική. Και αυτό είναι μια οφειλή που δεν ξέρω αν μπορέσω ποτέ να ξεπληρώσω.

Σε μια Ελλάδα της κρίσης λοιπόν, του πεσιμισμού, της οικονομικής δυσχέρειας και των χρόνιων παθογενειών, εγώ διαλέγω την άλλη Ελλάδα. Την Ελλάδα του WSPC και των Σαντορινιών παραγωγών, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι μιας τεράστιας, ζεστής και φιλόξενης αγκαλιάς. Που σε εποχές δύσκολες βγαίνει μπροστά, δεν «μασάει», αναδύει φρεσκάδα, δημιουργικότητα, εξωστρέφεια και τόλμη. Εγώ τάσσομαι με αυτή την Ελλάδα. Και είμαι σίγουρος ότι σε αυτή την Ελλάδα αναφερόταν και ο Οδυσσέας Ελύτης το 1988.