Γλέντι στο Κτήμα Δαλαμάρα

Για μεγάλη μερίδα του κόσμου, το να λάβουν ένα κομπλιμέντο είναι κάτι σημαντικό. Είτε για τον τρόπο της δουλειάς τους, είτε για το ντύσιμο τους ή ακόμα και για το χτένισμα τους ή ένα γνώρισμα του χαρακτήρα τους.

Σαν άνθρωπος τολμώ να πω, πως ποτέ δεν επεδίωκα τα κομπλιμέντα. Με έκαναν να αισθάνομαι άβολα. Όχι ότι άκουγα πολλά φυσικά. Όσα ακούει ένας μέσος άνθρωπος κατά τη διάρκεια της ζωής του και αυτά ήταν κυρίως για τις επιδόσεις μου στα μαθήματα και πρόσφατα για τις ικανότητες μου στο ψήσιμο… Σπουδαία διάκριση για έναν επίδοξο διεθνολόγο και όψιμο κρασομασόνο. ΟΚ, το παραδέχομαι αυτά τα δύο δεν είναι καν δυο όψεις του ίδιου νομίσματος, αλλά είναι κομπλιμέντα εν πάση περιπτώσει.

Πριν λίγα χρόνια όμως άκουσα το καλύτερο κομπλιμέντο που μου έκαναν ποτέ και παραδέχομαι ότι κάλυψε την ματαιοδοξία μου, η οποία ήταν και πληγωμένη εκείνον τον καιρό. Όχι, δεν μου είπαν ότι ήμουν πολύ όμορφος (θα ήταν καταφανέστατα στραβοί οι άνθρωποι αν έλεγαν κάτι τέτοιο), ούτε ότι ήμουν πάρα πολύ έξυπνος. «Έχουμε συνδυάσει το πρόσωπό σου με το γλέντι, το φαγητό και το κρασί». Αυτό ήταν το κομπλιμέντο που άκουσα από φιλικό ζευγάρι σε μια γευσιγνωσία στο Κτήμα Κυρ Γιάννη στη Νάουσα. Το σκέφτηκα, το αναλογίστηκα και ενώ κάποιους μπορεί να τους φαινόταν αδιάφορο, εμένα με ενθουσίασε. Ο λόγος είναι τουλάχιστον για εμένα προφανής: μπορώ να δώσω το μισό μου βασίλειο για καλό κρασί, ωραίο φαγητό γύρω από ένα καλό γλέντι με φίλους. Γιατί ένα καλό γλέντι είναι η πεμπτουσία της ανθρώπινης ζωής, η ανακούφιση της ψυχής μας και για εμένα προσωπικά αποτελεί την προσωπική μου εξιλέωση σε καθημερινό επίπεδο.

Στη ζωή μου έχω συμμετάσχει σε πολλά γλέντια. Από πανηγύρια σε απομακρυσμένα χωριά, μέχρι σε καζάνια που το τσίπουρο μαζί με τις αναθυμιάσεις δίνουν τις πρώτες βάσεις για ένα καλό ξεκίνημα. Για μένα όμως μία είναι η μάνα όλων των γλεντιών. Το γλέντι στο Κτήμα Δαλαμάρα στη Νάουσα, το οποίο διοργανώνεται από τον οινοποιό Κώστα Δαλαμάρα τα τελευταία εννέα χρόνια, κάπου ανάμεσα στην περίοδο των εορτών. Δεν έχει σταθερή ημερομηνία αλλά μετακινείται ανάλογα με τη δυνατότητα του οινοποιείου και τη διάθεση των προσκεκλημένων. Άλλες φορές ανάμεσα στην Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, άλλες φορές πριν τα Φώτα… πάντως κάπου εκεί μέσα στις γιορτές.

Ο κύκλος είναι αυστηρά κλειστός και για να λάβεις πρόσκληση από τον ίδιο τον Κώστα πρέπει να πληροίς συγκεκριμένες απαραίτητες προϋποθέσεις που θυμίζουν κλειστό, μασονικό κύκλο και συνοψίζονται στον στίχο «Δεν θέλουμε θλιμμένους στη γιορτή μας», που τραγουδούσαν οι Τρύπες στα εφηβικά μας χρόνια. Πιο αναλυτικά λοιπόν:

1. Θα πρέπει να έχεις αποδείξεις κατά τη διάρκεια της χρονιάς ότι ήσουν «καλό» παιδί,
2. να μην είσαι συναισθηματικά τσιγκούνης,
3. να μπορείς να γίνεις μια παρέα με αγνώστους,
4. να απολαμβάνεις όλων των ειδών τις μουσικές, μα κυρίως αυτή του ρεμπέτικου και
5. να μπορείς να αποδεικνύεις τα παραπάνω με τα απαραίτητα επικυρωμένα δικαιολογητικά, να προσκομίσεις μια υπεύθυνη δήλωση του νόμου 1821/2017 φτου και βγαίνω και φυσικά να εγγυηθούν για σένα δύο γνωστοί μάρτυρες στο χώρο των γλεντζέδων.

Το Κτήμα Δαλαμάρα φημίζεται πρωτίστως για τα υπέροχα κρασιά του, ενώ η ιστορία του φτάνει πίσω στο 1840. Το κρασί κορωνίδα του Κτήματος είναι ο «Παλιοκαλιάς» από το ομώνυμο αμπελοτόπι, ένα αρσενικό ξινόμαυρο που διαθέτει φοβερή δυνατότητα παλαίωσης. Στην ετικέτα του είναι φιλοτεχνημένο ένα αγριογούρουνο, θυμίζοντας μας το ζώο που κάνει συχνά πυκνά τις βόλτες του στο αμπελοτόπι του Παλιοκαλιά και καταβροχθίζει λαίμαργα τις ρώγες από τα κλήματα. Το Κτήμα όμως είναι ξακουστό και για τα τρικούβερτα γλέντια που στήνονται κατά τη διάρκεια του χρόνου από περιπλανώμενες παρέες που βρίσκουν το απάγκιο τους στο καζάνι του οινοποιείου. Εκεί, πλάι στο τζάκι που πολλοί το ταυτίζουν με εξομολογητήριο, κουβέντες αραδιάζονται, μερακλήδικοι μεζέδες καταβροχθίζονται και τραγούδια αγκαλιάζουν τις ψυχές των συμμετεχόντων. Τα γλέντια φυσικά κρατάνε μέχρι το πρωί, ενώ οι μόνοι που διαμαρτύρονται είναι οι καλικάντζαροι του Βερμίου, οι οποίοι αναστατώνονται από τις μυρωδιές και τις μουσικές και παραφυλάνε με την πρώτη ευκαιρία να έρθουν και να μας μαγαρίσουν το φαγητό. Οι μόνοι που έχουν το μερίδιο τους είναι οι άγγελοι, που ζυγώνουν την κατάλληλη ώρα κάπου στο ξημέρωμα και ζεσταίνονται και αυτοί από την προμήθεια μαγεία της φωτιάς.

Κανένα από τα γλέντια δεν είναι σαν αυτό που διοργανώνει ο Κωστής. Ο κύριος λόγος είναι ότι εκεί θα δεις δεκάδες καρδιές ορθάνοιχτες σαν παραθυρόφυλλα που μοσχοβολούν σαν ανοιξιάτικα πελαργόνια. Μια φορά το χρόνο προσκαλεί τους φίλους του, ανοίγει τις πόρτες του οινοποιείου του και φυσικά πολλές μα πάρα πολλές φιάλες κρασί. Ο προσκεκλημένος σε ανταπόδοση φέρνει τα «καύσιμα» για τη φουφού, που μπορεί να είναι κοψίδια, λουκάνικα, παϊδάκια και ότι άλλο φέρει ο νους σου. Εννοείται ότι όποιος φέρει τα καλύτερα επαινείται αναλόγως, ενώ όποιος ατυχήσει και φέρει κάτι που θα περάσει αδιάφορο τίθεται αυτόματα προς κρίση, πιθανότατα ακολουθεί αυστηρή τιμωρία που μπορεί να ποικίλει από το πλύσιμο όλων των πιάτων ή το κουβάλημα όλων των ξύλων.

Εδώ έγκειται άλλο ένα στοιχείο επιτυχίας του συγκεκριμένου γλεντιού: ο κοινοβιακός τρόπος επιμερισμού των εργασιών. Άλλοι φέρνουν τους κορμούς και τα ξύλα στη φωτιά με το καρότσι, άλλοι θα καθαρίσουν όσες πατάτες δεν καθάρισαν στη ζωή τους, άλλοι θα φροντίσουν να υπάρχει πάντα φωτιά, τόσο μέσα στο οινοποιείο, όσο κι έξω, άλλοι θα πλύνουν τα πιάτα και πάει λέγοντας. Σημαίνοντα ρόλο φυσικά έχουν οι ψήστες, οι οποίοι απολαμβάνουν ιδιαιτέρας αίγλης εκείνη την μέρα. Προσοχή όμως, γιατί αν ανήκεις στο γνωστό-άγνωστο κύκλο των ξερόλων, που μοιράζουν αφειδώς συμβουλές στον ψήστη, μαύρο φίδι που σε έφαγε, καθώς τα βλέμματα που θα πέσουν πάνω σου θα είναι μια μίξη οργής και περιφρόνησης.

Το Κτήμα Δαλαμάρα αυτή τη μέρα μετατρέπεται σε παγανιστικό χώρο λατρείας και αναμοχλεύει εικόνες από τα παραμύθια και τις διηγήσεις των παππούδων μας. Τότε που τα γλέντια έβγαιναν μέσα από τις ντοπιολαλιές των μεγαλυτέρων, ταξίδευαν στα παιδικά μας φανταξομέταξα όνειρα και δημιουργούσαν αναμνήσεις και απωθημένα για το μέλλον. Τα γλέντια άλλωστε, όπως και οι διηγήσεις αυτές, έχουν μεταφυσικές προεκτάσεις και κάτω από αυτό το πρίσμα είναι αλληλένδετα. Οι προετοιμασίες ξεκινάνε από τις προηγούμενες ημέρες με το κόψιμο και το στοίβασμα των ξύλων. Και αν αναρωτιέσαι πόσα ξύλα είναι αυτά που θέλουν να ετοιμαστούν μέρες, η απάντηση είναι απλή: πάρα πολλά. Στην ουσία πρόκειται για ολόκληρους κορμούς δέντρων και ριζώματα, τα οποία σχηματίζουν τον παραδοσιακό «καρτσούνο». Ο «καρτσιούνος» ή «καρτσούνος» είναι έθιμο της Νάουσας τις ημέρες των Χριστουγέννων. Τεράστιοι κορμοί στήνονται ο ένας πάνω στον άλλον στις πλατείες, σε σπιτικές αυλές, σε γήπεδα και όπου αλλού υπάρχει δυνατότητα. Οι φλόγες αναπηδούν σαν μανιασμένες αγκαλιές, με βασικό σκοπό να ζεστάνουν το νεογέννητο Χριστό. Δίπλα στον «καρτσούνο» καίει η φουφού, όπου μπαίνουν τα διάφορα εδέσματα παρέα άφθονου τσίπουρου και φυσικά ξινόμαυρου.

Ο καρτσούνος στο Κτήμα Δαλαμάρα είναι ένας τεράστιος σωρός από ξύλα, καταμεσής της κύριας αυλής και θυμίζει τις φωτιές ιθαγενών πληθυσμών της Βορείου Αμερικής που ετοιμάζονται να πάνε στον πόλεμο με τα χλωμά πρόσωπα. Η φωτιά κυριολεκτικά σηκώνεται μέχρι τον ουρανό, οι σπίθες χορεύουν ανάμεσα στο κρύο παλεύοντας με τα στοιχεία της φύσης που είναι είτε σταγόνες από το χιονόνερο, είτε πρωτονιφάδες του χιονιού. Αυτός ο πανέμορφος καβγάς διαρκεί μέχρι το ξημέρωμα και πάντα χωρίς νικητή και ηττημένο. Η ομίχλη όπως και να έχει στέκει εκεί αμετάβλητη, καθώς τα πολλά νερά της Νάουσας και η Αράπιτσα δημιουργούν τις γενεσιουργές συνθήκες.

Μέσα στον καρτσούνο μπαίνουν δύο τεράστια τσουκάλια, στα οποία κοχλάζουν δύο διαφορετικές σούπες: στο ένα σιγοβράζει πατσάς (κοιλίτσες και ποδαράκια) και στο άλλο βραστό από μοσχαρίσιο ποντίκι, χτένια και φυσικά πατάτες, καροτάκια και μπόλικη σελινόριζα. Είναι πραγματικά αδύνατο να περιγράψω και να μεταδώσω το άρωμα που βγαίνει κατά τη διάρκεια των πολλών ωρών βράσης. Σαν εικόνα, φέρτε στο μυαλό σας το μαγικό ζωμό που ανακάτευε αισθησιακά ο Panoramix και το δύσμοιρο τον Obelix να ξεροσταλιάζει ικετεύοντας δίπλα του. Ο βασικός υπεύθυνος, (δηλαδή ο δικός μας Panoramix) ξεκουράζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα από τους επίδοξους και καθόλου τεμπέληδες βοηθούς του. Και αν ο Κώστας Δαλαμάρας είναι ο συμποσιάρχης, οι οργανοπαίχτες η ψυχή της παρέας, ο υπεύθυνος του καρτσούνου και ο έχων το γενικό πρόσταγμα είναι ο… τελετάρχης του γλεντιού. Τίποτα δεν γίνεται χωρίς της έγκρισή του και μην τολμήσεις και πλησιάσεις τη φωτιά χωρίς την άδειά του. Περνάς πειθαρχικό από τους υπόλοιπους Γαλάτες που βάλθηκαν να ξετρελάνουν παραμονή των Φώτων με τις μυρωδιές και το χορό τους όλη τη Νάουσα.

Το ρόλο του τελετάρχη έχει αναλάβει τα τελευταία χρόνια ο Δημήτρης που ανακατεύει και δοκιμάζει συχνά τις σούπες του, με εμάς να κοιτάμε ξελιγωμένοι και με τα εσωτερικά από τα μάγουλά μας να μουδιάζουν από τη λιγούρα. Κτηνοτρόφος στο επάγγελμα και με μια τρομερή αγάπη για τη δουλειά του. Αδύνατος και αεικίνητος μοιράζει το χρόνο του στην κουζίνα και στη φωτιά και όλα αυτά με… κοντομάνικο σε θερμοκρασίες υπό του μηδενός και το χιονόνερο να κρυσταλλώνει στα μαλλιά και στο δέρμα του. Εννοείται ότι το χαμόγελό του είναι τόσο μεγάλο που σχεδόν σκίζει τα μάγουλά του, ενώ η κουτάλα δεν ξεκολλάει εύκολα από το χέρι του. Τυχεροί όσους τους φωνάζει να δοκιμάσουν από τα τσουκάλια και να αποφανθούν αν λείπει τίποτα από τις σούπες, αν χρειάζεται λάδι ή αλάτι κτλ. (σπάνια χρειάζεται κάτι, καθώς όσοι δοκιμάζουν μουγκρίζουν οργασμικά, οπότε οδηγήθηκα στο συμπέρασμα ότι ο Δημήτρης ζητάει… την επιβεβαίωση των πολύωρων κόπων του).

Παράλληλα το «ζάρι» (το κάρβουνο εις τη ναουσαϊκη) πέφτει με το φτυάρι μέσα στη ψησταριά και το όλο σκηνικό θυμίζει το ρόλο του θερμαστή, που ήταν επιφορτισμένος με το άναμμα του ατμολέβητα στα πλοία του Καββαδία. Ένα ατελείωτο φαγοπότι ξεκινάει. Κοψίδια χοιρινά, δέκα ειδών διαφορετικά λουκάνικα, καμιά δεκαριά κιλά αρνίσια παϊδάκια και φυσικά οι πολυαναμενόμενες σπαλομπριζόλες, για τις οποίες καυχιέται δικαίως ο Δημήτρης και η παρέα του. Πρέπει να μέτρησα καμιά τριανταριά από δαύτες ίσως και περισσότερες και αν βάλετε ότι ζυγίζουν καμιά 700gr η καθεμία θα φτάσετε σε επικίνδυνα μαθηματικά μονοπάτια. Εννοείται ότι δίπλα σε αυτά προεξάρχουσα θέση έχει ο αγαπημένος μου «Παλιοκαλιάς», που παλεύει άνετα με τόση πρωτεΐνη.

Γύρω από τον κατρσούνο στήνεται κάθε χρόνο ένας ατελείωτος χορός και ένα ατέρμονο φαγοπότι. Οι συζητήσεις και τα τραγούδια αλλάζουν όπως οι χάντρες ενός φιλντισένιου κομπολογιού, ενώ τα φωνήεντα μετά από ώρες κάπου χάνονται στο δρόμο, σκορπισμένα στην καλή διάθεση και τη ζάλη. Το αστείο είναι ότι με κάποιο μαγικό τρόπο η συνεννόηση βγαίνει και ανάμεσα στις άναρθρες κραυγές, βλέπεις αγκαλιές μεταξύ αγνώστων και ποτήρια που τσουγκράνε για να ξορκίσουν με το θόρυβο τους το κακό και να ξυπνήσουν το καλό για την επόμενη χρονιά.

Στις 03:00 βγαίνουν τα όργανα, αρχίζουν τις πενιές και εννοείται ότι με αυτά σερβίρεται σε συσσιτιακή μορφή είτε πατσάς, είτε μοσχομυριστό βραστό ή και τα δύο. Για τους μερακλήδες υπάρχει παστουρμάς, με ψιλοκομμένο βουβαλινό καβουρμά κάτω από σπασμένα αβγά μάτια. Ένα πιάτο κόλαση που μαγειρεύεται στα κάρβουνα, αλλά μέσα στο τηγάνι που κουβαλάει πάντα ως απαραίτητο αξεσουάρ μαζί με το χαρτοφυλάκιο του δικηγόρου ο Βασίλης.

Και κάπου εκεί τα ρεμπέτικα δίνουν την παραπάνω ώθηση, όταν η παρέα αρχίζει και πέφτει. Μπουζούκια, μπαγλαμάδες, κιθάρες και τζουράδες δίπλα στο τζάκι φτιάχνουν την ατμόσφαιρα. Είναι η ώρα που στο Βέρμιο οι καλικάντζαροι σταματούν να ουρλιάζουν και αποτραβιούνται κάτω από τη γη, η Αράπιτσα σταματάει να ρέει μέσα στα γκρέμια της, ο άνεμος σιωπά, οι φωνές πέφτουν και μια περίεργη ησυχία αιωρείται ανάμεσά μας. Αυτή η ώρα είναι η πιο μυσταγωγική και έχει τη μεταφυσική διάσταση που σας ανέφερα πιο πάνω. Είναι η ώρα μας επισκέπτονται οι άγγελοι, κάθονται μαζί μας, γλεντάνε και τραγουδούν και αν μας βλέπουν χαρούμενους, αγαλλιάζουν και αυτοί και τότε μας επισκέπτονται συχνότερα.

Στο πρώτο φως που αχνοφαίνεται κάτω από την πρωινή υγρασία που θυμίζει απαλό βαμβάκι, ο θίασος αναχωρεί. Η ζυγαριά το ξημέρωμα γέρνει προς το βάρος των χασμουρητών χωρίς καμιά αμφιβολία. Αξία ανεκτίμητη οι στιγμές που μοιράζεσαι με αγνώστους. Και ας λείπουν από τις κουβέντες μερικά φωνήεντα καθώς «τελείτε εν ευθυμία». «Πρέπει να αναγνωρίσεις, λόγω εμπειρίας και όχι θεωρίας, πως τα ωραιότερα πράγματα στη ζωή δεν είναι πράγματα» σύμφωνα με τον Μπουκόφσκι. Και όταν το συνειδητοποιήσεις αυτό, η ζωή σου θα φαίνεται ένα ατελείωτο γλέντι.

Το παραπάνω άρθρο είναι αφιερωμένο στην κ. Κατερίνα Δαλαμάρα, την αρχόντισσα της Νάουσας που ήταν πάντα η ψυχή του γλεντιού. Φέτος η κ. Κατερίνα μας ήρθε σαν άγγελος και κάθισε πλάι μας. Δεν νομίζω να μην υπήρχε άνθρωπος που να μην την κατάλαβε. Τη θυμάμαι πάντα με μια κιθάρα να μας τραγουδά, είτε στα γλέντια μας, είτε μετά τον κάματο του τρύγου. Κι έτσι θα τη θυμάμαι πάντα… Δίπλα σε ένα γλέντι.