Πόσο ανησυχητικές είναι οι «καυτές» θερμοκρασίες της φετινής άνοιξης;

Πέρσι τέτοια εποχή, μήνα Απρίλιο, ήμασταν ντυμένοι με φούτερ και μπουφάν και φέτος έχουμε ήδη βάλει τα καλοκαιρινά ρούχα στην μπροστινή μεριά της ντουλάπας. Η άνοιξη του 2024 έχει φτάσει, το θερμόμετρο φτάνει τους 25 βαθμούς Κελσίου και μοιάζει περισσότερο από ποτέ με… καλοκαίρι.

Το 2023 έμεινε στην ιστορία ως μία από τις θερμότερες χρονιές που ζήσαμε, με τα έντονα καιρικά φαινόμενα και την κλιματική αλλαγή να αφήνουν πίσω τους φωτιές και πλημμύρες, που συγκλόνισαν παγκοσμίως. Και όμως, το νέο έτος μπήκε έτοιμο με εκπλήξεις, καταρρίπτοντας νέα ρεκόρ στις υψηλές θερμοκρασίες, από τους πρώτους κιόλας μήνες του. Ο φετινός Ιανουάριος ήταν ο πιο ζεστός μήνας σε όλο τον κόσμο και για τους ωκεανούς. Ο Φεβρουάριος ήταν ο θερμότερος των τελευταίων 15 ετών στη Βόρεια Ελλάδα και ο Μάρτιος έφυγε με μέγιστη τιμή στους 33 βαθμούς Κελσίου. Εντυπωσιακή είσοδο έκανε φυσικά και ο Απρίλιος, με θερμοκρασίες υψηλότερες ακόμη και κατά 12 βαθμούς Κελσίου, από το κανονικό για την εποχή.

Ανησυχία επικρατεί στην επιστημονική κοινότητα, με τους ειδικούς να είναι προβληματισμένοι από τη διάρκεια και την επιμονή των υψηλών θερμοκρασιών, μιας τους τελευταίους εννέα μήνες η μέση θερμοκρασία στην Ελλάδα είναι υψηλότερη από το κανονικό.

Έχοντας στο μυαλό μας τους καύσωνες του περσινού καλοκαιριού και τις – μη φυσιολογικές – υψηλές θερμοκρασίες της φετινής άνοιξης, υπάρχει μία ανησυχία για το πόσα κλιματιστικά θα χρειαστεί να ανοίξουμε το καλοκαίρι που μας έρχεται.

Ο διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Δρ. Κώστας Λαγουβάρδος, αναλύει τις υψηλές θερμοκρασίες της εποχής και τον ρόλο που έχει η κλιματική αλλαγή στις ακραίες θερμοκρασίες: 

«Το αρκετά ξεχωριστό από τα κανονικά δεδομένα, στη φετινή άνοιξη και γενικότερα στη θερμότητα που υπάρχει στον καιρό, είναι η διάρκεια των ζεστών ημερών. Ουσιαστικά από τις 26 Μαρτίου μέχρι και τα μέσα της επόμενης εβδομάδας, θα συμπληρώσουμε πάνω από είκοσι μέρες με συνεχόμενα πολλές υψηλές θερμοκρασίες, πάνω από τις κανονικές τιμές για την εποχή. Προφανώς και στο παρελθόν, θα εντοπίσουμε τέτοια διαστήματα καλοκαιρίας, αλλά αυτό που διαφέρει είναι η διάρκεια των ημερών και οι αποκλίσεις που έχουμε. Σε ορισμένες περιοχές, ειδικά στην Ηπειρωτική χώρα, έχουμε θερμοκρασίες έως και 8 βαθμούς πάνω από το κανονικά, για το πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου.

«Μεγαλύτερης διαρκείας οι ζεστές ημέρες, αυξημένες – πάνω από το φυσιολογικό – οι θερμοκρασίες στις θάλασσες και λιγότερες οι βροχοπτώσεις»

Το δεύτερο αρνητικό είναι η απουσία βροχοπτώσεων, καθώς στις περισσότερες περιοχές της χώρας έχει βρέξει ελάχιστα από τα μέσα Μαρτίου μέχρι τις αρχές Απριλίου, δηλαδή συμπληρώνουμε ένα μήνα ανομβρίας σε λίγες ημέρες. Ένας τέτοιος συνδυασμός είναι φυσικά αρνητικός και για τα δάση, κάτι το οποίο μας δημιουργεί ανησυχία. Θα υπάρξει μια αλλαγή με κάποιες βροχές που αναμένονται στα μέσα της επόμενης εβδομάδας, όμως αυτό που κρατάμε ότι οι θερμοκρασίες αυτή τη στιγμή είναι πολύ υψηλές σε σχέση με το φυσιολογικό τους. Οι θερμοκρασίες των ελληνικών θαλασσών είναι επίσης πολύ υψηλές και κυρίως οι θαλάσσιες περιοχές του Βορείου Αιγαίου, οι οποίες εμφανίζουν θερμοκρασίες 2 με 2,5 βαθμούς πάνω από το κανονικό. Και όλα αυτά έρχονται στη συνέχεια ενός χειμώνα, ο οποίος είναι ο πιο ζεστός που έχουμε καταγράψει ποτέ. 

Αυτή η άνοδος της θερμοκρασίας σχετίζεται και με την κλιματική αλλαγή και φτάνουμε σε αυτό το συμπέρασμα κυρίως λόγω της διάρκειας των θερμών ημερών. Αυτό που διαπιστώνουμε, κοιτώντας τα στοιχεία, είναι ότι τα τελευταία 30 χρόνια υπάρχει μία συνεχής άνοδος της θερμοκρασίας, την οποία μπορούμε να την αποδώσουμε στην κλιματική αλλαγή, καθώς δεν εξηγείται με καμία άλλη φυσική αιτία τέτοια αλλαγή».

Όσον αφορά για το καλοκαίρι που πλησιάζει, ο κ. Λαγουβάρδος τονίζει ότι σίγουρα οι θερμοκρασίες θα είναι πάνω από το φυσιολογικό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να προβλέψουμε συνθήκες καύσωνα: 

«Δεν μπορούμε να βγάλουμε κάποιο ασφαλές συμπέρασμα για το πώς θα είναι τα πράγματα το καλοκαίρι, δεν συνδέονται δηλαδή αυτά μεταξύ τους. Είναι αδύνατον να κάνουμε μία πρόγνωση από τώρα για φέτος το καλοκαίρι. Το μοναδικό που βλέπουμε από μεγάλα μετεωρολογικά κέντρα του εξωτερικού, τα οποία προβλέπουν ότι η θερμοκρασία στα μέρη της Ευρώπης, προβλέπεται να είναι παραπάνω από τα φυσιολογικά. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα έχουμε καύσωνες. Δεν υπάρχει κανένα επιστημονικό εργαλείο για να μπορέσουμε να γίνουμε συγκεκριμένοι, ειδικά αρκετούς μήνες πριν και να πούμε ότι το καλοκαίρι θα έχουμε καύσωνες». 

Μερικά στοιχεία για τις συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: 

• Η κλιματική κρίση έχει αυξήσει τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη και οδηγεί σε συχνότερες ακραίες συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας, όπως οι καύσωνες. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες μπορούν να προκαλέσουν αυξημένη θνησιμότητα, μειωμένη παραγωγικότητα και ζημιές στις υποδομές. Τα πλέον ευάλωτα μέλη του πληθυσμού, όπως οι ηλικιωμένοι και τα βρέφη, επηρεάζονται περισσότερο.
• Οι υψηλότερες θερμοκρασίες αναμένεται επίσης να προκαλέσουν μεταβολή της γεωγραφικής κατανομής των κλιματικών ζωνών. Οι αλλαγές αυτές μεταβάλλουν την κατανομή και την αφθονία πολλών φυτικών και ζωικών ειδών, τα οποία ήδη υφίστανται πιέσεις από την απώλεια οικοτόπων και τη ρύπανση.
• Η άνοδος της θερμοκρασίας είναι επίσης πιθανό να επηρεάσει τη φαινολογία, δηλαδή τη συμπεριφορά και τον κύκλο ζωής ζωικών και φυτικών ειδών. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των επιβλαβών οργανισμών και των χωροκατακτητικών ειδών, καθώς και σε αύξηση της συχνότητας εμφάνισης ορισμένων ανθρώπινων ασθενειών.
• Επιπλέον, ενδέχεται να μειωθούν η παραγωγή και η βιωσιμότητα της γεωργίας και της κτηνοτροφίας ή η ικανότητα των οικοσυστημάτων να παρέχουν σημαντικές υπηρεσίες και αγαθά (όπως η παροχή καθαρού νερού ή δροσερού και καθαρού αέρα). Οι υψηλότερες θερμοκρασίες αυξάνουν την εξάτμιση των υδάτων, η οποία —σε συνδυασμό με την έλλειψη βροχοπτώσεων— αυξάνει τον κίνδυνο έντονων περιόδων ξηρασίας.
• Η συχνότητα εμφάνισης ακραίων συνθηκών χαμηλής θερμοκρασίας (κύματα ψύχους, ημέρες με παγετό) στην Ευρώπη μπορεί να μειωθεί. Ωστόσο, η υπερθέρμανση του πλανήτη επηρεάζει την προβλεψιμότητα των φαινομένων και, ως εκ τούτου, την ικανότητά μας να αντιδρούμε σε αυτά αποτελεσματικά.