Επτά συνήθειες που οδηγούν σε ευτυχία στην τρίτη ηλικία

Φαντάσου τον εαυτό σου σε 10 χρόνια από τώρα. Θα είσαι περισσότερο ή λιγότερο ευτυχισμένος απ’ ότι είσαι σήμερα;

Ρωτάω τους απόφοιτους σπουδαστές μου -που είναι κατά μέσο όρο λίγο πριν τα 30- αυτή την ερώτηση κάθε χρόνο. Η πλειονότητα πιστεύει ότι θα είναι περισσότερο ευτυχισμένοι. Αλλά όταν ρώτησα τις προβλέψεις τους για τα 50 χρόνια από τώρα, φάνηκαν πολύ λιγότερο αισιόδοξοι. Όντας λίγο πριν τα 80, δεν ακούγεται τόσο υπέροχο για τους περισσότερους απ’ αυτούς.

Σοκαρίστηκαν όταν τους έδειξα τα δεδομένα για το τι συμβαίνει στους περισσότερους ανθρώπους: Η ευτυχία τείνει να εκλείπει ανάμεσα στην νεαρή ενηλικίωση και στην μέση ηλικία, φτάνοντας στο χαμηλότερο σημείο, περίπου στην ηλικία των 50. Μετά απ’ αυτό, ανέρχεται ξανά σε αυτούς που διανύουν την δεκαετία των 60. Μετά, κάτι περίεργο συμβαίνει. Οι ηλικιωμένοι διαχωρίζονται σε δύο ομάδες όσο μεγαλώνουν: εκείνους που γίνονται πολύ πιο χαρούμενοι και εκείνοι που γίνονται πολύ πιο δυστυχισμένοι.

Περίπου την ίδια περίοδο της ζωής, πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν την σημασία του να έχεις πάρει καλές οικονομικές αποφάσεις στις προηγούμενες δεκαετίες της ζωής σου. Για εκείνους που είχαν σχεδιάσει μπροστά και αποταμίευαν είναι πιο πιθανό να έχουν την δυνατότητα να υποστηρίξουν άνετα τους εαυτούς τους: πολλοί, οι οποίοι δεν το έκαναν δεν μπορούν. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με την ευτυχία.

Ο καθένας από μας είναι κάτι σαν μια “ευτυχία” που επενδύουμε σε αυτήν όταν είμαστε νέοι για να την απολαύσουμε όταν είμαστε ηλικιωμένοι. Και όπως τα οικονομικά πλάνα συμβουλεύουν τους πελάτες τους να συμμετέχουν σε συγκεκριμένες συμπεριφορές -να κάνουν τις αποταμιεύσεις τους μηχανικά: να σκέφτονται δύο φορές πριν αγοράσουν εκείνο το πλοίο- μπορούμε όλοι να διδάξουμε τους εαυτούς μας να κάνουμε μερικά πολύ συγκεκριμένα πράγματα σε οποιαδήποτε ηλικία για να κάνουμε τις τελευταίες μας δεκαετίες πολύ πιο χαρούμενες.

Το 1938, ερευνητές απ’ την ιατρική σχολή του Harvard εμπνεύστηκαν από μια οραματική ιδέα:

Θα μπορούσαν να εγγράψουν μια ομάδα ανδρών, οι οποίοι τότε φοιτούσαν στο Harvard και θα τους ακολουθούσαν απ’ την νιότη ως την νεαρή ενηλικίωση.

Κάθε ένα με δύο χρόνια, οι ερευνητές ρωτούσαν τους συμμετέχοντες για τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες, τις σχέσεις, την δουλειά και την ευτυχία τους. Η έρευνα είχε από τότε επεκταθεί ώστε να συμπεριλάβει ανθρώπους πέρα από άνδρες που πήγαν στο Harvard και τα αποτελέσματα της έχουν ανανεωθεί σε τακτική βάση για περισσότερα από 80 χρόνια.

Αυτά τα αποτελέσματα είναι ένας θησαυρός. Βλέπεις πώς οι άνθρωποι ζούσαν, αγαπούσαν και δούλευαν όταν διένυαν τις δεκαετίες των 20 και των 30 και μετά μπορείς να δεις πως άλλαξε η ζωή τους στις επόμενες δεκαετίες. Και απ’ την μαγική σφαίρα της ευτυχίας, μπορείς να μάθεις πώς να επενδύσεις στην δική σου μελλοντική ευδαιμονία.

Όπως οι συμμετέχοντες στην έρευνα του Harvard για την ανάπτυξη των ενηλίκων που έχει γεράσει, οι ερευνητές τους έχουν κατηγοριοποιήσει με σεβασμό στην ευτυχία και στην υγεία τους.

Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία στον πληθυσμό αλλά δύο διακριτές ομάδες αναδύονται στα άκρα. Οι πιο τυχεροί είναι οι “χαρούμενοι-υγιείς” που απολαμβάνουν καλή φυσική κατάσταση όπως και καλή ψυχική υγεία και υψηλή ικανοποίηση απ’ την ζωή. Στο άλλο άκρο του φάσματος βρίσκονται οι “λυπημένοι-ασθενείς” που είναι κάτω απ’ τον μέσο όρο στην φυσική κατάσταση, στην ψυχική υγεία και στην ικανοποίηση απ’ την ζωή.

Όταν ήταν νέοι οι “ευτυχισμένοι-υγιείς” ηλικιωμένοι πολίτες συγκέντρωναν συγκεκριμένους πόρους και συνήθειες στην «ευτυχία» τους. Μερικοί απ’ αυτούς είναι, όπως ο γενεαλογικός πλούτος, δύσκολοι για τον καθένα μας να ελέγξει: να έχεις μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία, να κατάγεσαι από μακροβιότερους προγόνους και να αποφύγεις την κατάθλιψη.

Αλλά μερικοί είναι, σε διαφορετικό βαθμό, κάτω απ’ τον έλεγχό μας και αυτοί μπορούν να μας διδάξουν μία υπέροχη ανταλλαγή σχετικά με το πως μπορείς να σχεδιάσεις μια ευτυχισμένη ευζωία όταν μεγαλώσεις. Χρησιμοποιώντας δεδομένα απ’ την έρευνα του Harvard, δύο ερευνητές έδειξαν το 2001 ότι μπορούμε να ελέγξουμε επτά μεγάλες επενδυτικές αποφάσεις σχεδόν απευθείας: το κάπνισμα, την κατανάλωση αλκοόλ, το βάρος του σώματος, την άσκηση, την συναισθηματική σταθερότητα, την εκπαίδευση και τις σχέσεις. Εδώ είναι τι μπορείς να κάνεις για το καθένα απ’ αυτά σήμερα για να είσαι σίγουρος ότι οι λογαριασμοί σου θα είναι όσο γεμάτοι γίνεται όταν θα φτάσεις στα τελευταία χρόνια:

1. Μην καπνίζεις -ή αν κάπνιζες ήδη, σταμάτα το τώρα- μπορεί να μην πετύχει στην πρώτη σου προσπάθεια αλλά όσο νωρίτερα ξεκινήσεις την διαδικασία παραίτησης, τόσο περισσότερα χωρίς κάπνισμα χρόνια μπορείς να επενδύσεις στον λογαριασμό ευτυχίας σου.
2. Παρακολούθησε πόσο πίνεις. Η κατάχρηση αλκοόλ συνδέεται στενά με το κάπνισμα, σύμφωνα με την έρευνα του Harvard, αλλά πολλές άλλες έρευνες έδειξαν ότι ακόμη και από μόνο του είναι από τους πιο ισχυρούς παράγοντες που προβλέπουν την αποδυνάμωση των “λυπημένων-ασθενών”. Αν έχεις οποιαδήποτε ένδειξη για πρόβλημα αλκοολισμού στην ζωή σου πάρε βοήθεια τώρα. Αν έχεις προβλήματα αλκοολισμού στην οικογένεια σου, μην παίρνεις ρίσκα: κράτα αυτόν τον διακόπτη κλειστό. Αν και να ξεχάσεις το αλκοόλ μπορεί να είναι δύσκολο, δεν θα αισθανθείς ποτέ λυπημένος που πήρες αυτή την υπόθεση.
3. Διατήρησε ένα υγιές βάρος σώματος. Κάνε μια δίαιτα με πολλά φρούτα και λαχανικά και μέτριες μερίδες σερβιρίσματος αλλά απέφυγε δίαιτες γιο-γιο και έντονους περιορισμούς που δεν μπορείτε να διατηρήσετε μακροπρόθεσμα.
4. Δώσε προτεραιότητα στην κίνηση στην ζωή σου, προγραμματίζοντας τον χρόνο του για αυτό κάθε μέρα και επιμένοντας σε αυτό. Αναμφίβολα ο καλύτερος, χρονικά ελεγμένος τρόπος για να κάνεις αυτό είναι να περπατάς καθημερινά.
5. Εξάσκησε τους μηχανισμούς αντιγραφής σου τώρα. Όσο νωρίτερα μπορέσεις να βρεις υγιείς τρόπους για να αντιμετωπίσεις τις αναπόφευκτες δυσκολίες της ζωής, τόσο περισσότερο προετοιμασμένος θα είσαι αν η ατυχία χτυπήσει όταν θα διανύεις την δεκαετία των 80. Αυτό σημαίνει δουλεύοντας συνειδητά -ίσως με την βοήθεια πνευματικών πρακτικών ή ακόμη και θεραπείας- αποφεύγεις τον υπερβολικό στοχασμό, τις ανθυγιεινές συναισθηματικές αντιδράσεις ή την συμπεριφορά αποφυγής.
6. Συνέχισε να μαθαίνεις. Η περισσότερη εκπαίδευση οδηγεί σε ένα πιο ενεργό μυαλό σε μεγάλη ηλικία και αυτό σημαίνει μια μακρύτερη και πιο ευτυχισμένη ζωή. Αυτό δεν σημαίνει ότι χρειάζεται να πας στο Harvard: μπορείς απλώς να συμμετέχεις στην μακροζωία, στην στοχευμένη μάθηση. Για παράδειγμα, μπορεί να εννοείς το αυστηρά μη λογοτεχνικό διάβασμα ως κομμάτι μιας ρουτίνας για να μαθαίνεις περισσότερα σχετικά με καινούρια θέματα.
7. Κάνε την δουλειά σε καλλιεργήσιμη σταθερότητα, μακροχρόνιες σχέσεις τώρα. Για τους περισσότερους ανθρώπους αυτό δεν περιλαμβάνει έναν σταθερό γάμο αλλά άλλες σχέσεις με την οικογένεια, τους φίλους και τους συντρόφους, οι οποίες επίσης ταιριάζουν σε αυτή την κατηγορία. Το νόημα είναι να βρεις ανθρώπους με τους οποίους μπορείς να αναπτυχθείς και στους οποίους μπορείς να βασιστείς, ανεξάρτητα με το τι μπορεί να έρθει στον δρόμο σου.

Ο καλύτερος τρόπος να αυξήσεις τις ευκαιρίες σου για ευτυχία όταν θα διανύεις την δεκαετία των 70 είναι να ακολουθήσεις και τους εφτά στόχους με ζήλο. Αλλά εάν μπορείς να επιλέξεις μόνο ένα να βάλεις μέσα στην καρδιά σου, άφησε το τελευταίο. Σύμφωνα με την έρευνα του Harvard, το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό των “ευτυχισμένων-υγιών” ηλικιωμένων είναι οι υγιείς σχέσεις.

Όπως ο Robert Waldinger, ο οποίος αυτή την στιγμή διευθύνει την έρευνα, μου είπε σε ένα e-mail “η ευδαιμονία μπορεί να χτιστεί -και τα καλύτερα δομικά στοιχεία είναι καλά, θερμαίνουν τις σχέσεις”.

Τα εφτά κεφάλαια της ευτυχίας, τα οποία όλα βασίζονται στο μέσο άτομο του πληθυσμού, το οποίο σημαίνει ότι, όπως λένε στο εμπόριο, τα αποτελέσματα μπορεί να διαφέρουν. Μπορεί, για παράδειγμα, να μην μπορείς να κόψεις το κάπνισμα. Δεν θα είσαι απαραίτητα καταδικασμένος σε μιζέρια, όταν θα διανύεις την δεκαετία των 70, αλλά θα είσαι καλύτερα αν μπορούσες να ενισχύσεις την ευτυχία σου μέσα από μία από τις άλλες επενδύσεις -λένε, με το να βρίσκεις νόημα και κοινότητα στην πίστη σου.

Αν θέλεις να ανεβείς σε εκείνο το κλαδί της ευτυχίας, ακολούθησε τα εφτά βήματα όσο καλύτερα μπορείς, είναι ο πιο αξιόπιστος τρόπος για να το κάνεις. Πάρε ένα απόθεμα των συνηθειών και των συμπεριφορών σου σήμερα και δες που χρειάζεται να επενδύσεις λίγο περισσότερο χρόνο ή χρήματα για να ξεκινήσεις να κινείσαι προς την σωστή κατεύθυνση. Ο καθένας αγαπάει ένα ευτυχισμένο τέλος, ειδικά όταν πρόκειται για την ιστορία της δικής σου ζωής. Ξεκίνα να γράφεις αυτό το τέλος σήμερα!

Μετάφραση από The Atlantic