Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα θα είχε λύση

O αναγκαστικός εγκλεισμός της περασμένης άνοιξης μας έδωσε την ευκαιρία να διαβάσουμε αρκετά ενδιαφέροντα βιβλία. Οι εκδόσεις Πόλις μας πρόσφεραν συντροφιά με τις εξαιρετικές τους επιλογές. Σημερινή μας επιλογή το έργο του Δημήτρη Χριστόπουλου, “Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση”. Σύνθετο νόημα, απλή γλώσσα, εξαιρετική επιχειρηματολογία για ένα από τα μείζονα θέματα της εποχής μας. Υπηρετεί την αρετή της επίγνωσης, καθώς στην εποχή μας ελάχιστοι πολίτες είναι σωστά ενημερωμένοι. Τα γεγονότα είναι σαν σειρήνες, σαγηνεύουν, μαγεύουν, παρασύρουν. Το μόνο εύκολο είναι να χάσεις την μεγάλη εικόνα.

Αυτή ακριβώς η άγνοια επιτρέπει την εργαλειοποίηση και την υπερβολή. Γεννιέται ένα ξενοφοβικό μίσος κάτω από μία καλά φτιαγμένη φαντασίωση απειλής. “Οι μετανάστες είναι στην πλειοψηφία τους μουσουλμάνοι, επομένως πιθανώς τρομοκράτες”. Τόσο απλοϊκοί ισχυρισμοί επικρατούν και πυροδοτούν ένα κλίμα έντασης. Ηθικός αυτουργός φυσικά η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έχει κλείσει σύνορα και μυαλά. Προσπαθεί περισσότερο να προστατευτεί από τους πρόσφυγες, παρά να τους προστατέψει ουσιαστικά. Κάπως έτσι στη διπλωματική σκακιέρα διαδραματίζεται ένα σκληρό πόκερ ανάμεσα στην Ευρώπη και την Τουρκία. Κι η Ελλάδα;

Η γεωπολιτική της θέση δεν της δίνει πολλά περιθώρια ευελιξίας. Ανέκαθεν αποτελούσε σημείο συνάντησης πολιτισμών κι ανταλλαγής στοιχείων. Στο πέρασμα των χρόνων από χώρα αποστολής εξελίχθηκε σε χώρα υποδοχής. Ο Μπρεχτ όπως σημειώνει ο ίδιος ο συγγραφέας έχει πει πως “ο πρόσφυγας είναι προάγγελος άσχημων ειδήσεων” είτε ταυτίζεσαι είτε όχι μαζί του. Από τις γιαγιάδες της Μυτιλήνης (στο ερώτημα: “Σώζουμε ανθρώπους ή σώζουμε το Σέγκεν”; Η απάντηση ήταν τον ΑΝΘΡΩΠΟ) που ήταν υποψήφιες για το Νόμπελ Ειρήνης το 2015 φτάνουμε στο σήμερα. Οι προσδοκίες διαρκώς ματαιώνονται όσο υπάρχει η φαντασίωση μίας οριστικής λύσης. Το προσφυγικό ήρθε για να μείνει και να παραμείνει. Είναι απόρροια διόγκωσης των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων και της κλιματικής αλλαγής. Μόνο αν φτάσουμε στα αίτια υπάρχει ελπίδα ορθής ανάγνωσης.

Καταλήγουμε από χώρα διάδρομος σε χώρα στάθμευσης ανθρώπων με τις ευλογίες και τη χρηματοδότηση της Ευρώπης. Η σκοπιμότητα κατατροπώνει τη νομιμότητα. Η Ελλάδα ως θύμα και ταυτόχρονο ως θύτης. “Συμπεριφέρεται στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου όπως η Ε.Ε. σε αυτήν”. Ένα σύγχρονο σκλαβοπάζαρο, ένα κυνικό αλισβερίσι πάνω σε ευάλωτες ψυχές. Η αδικία όμως τρέφει την αποκτήνωση. Κι από τις φλόγες της Μόριας καταλήγουμε στο Καρά Τεπέ. Ο Πάπας Φραγκίσκος μας λέει πως οι φράχτες διαιρούν τους ανθρώπους κι όταν οι άνθρωποι διαιρούνται γίνεται πόλεμος. Με κάθε του κίνηση προσπαθεί να ενώσει τον κόσμο. Κι από την άλλη πλευρά ο Βίκτορ Όρμπαν υποστηρίζει, ότι ο καλύτερος μετανάστης είναι αυτός που δεν έρχεται”. Πού χάθηκε άραγε ο ανθρωπισμός μας;

“Oι παππούδες μας πρόσφυγες, οι γονείς μας μετανάστες, εμείς ρατσιστές”; Δυστυχώς η μνήμη γίνεται λήθη. Σε αυτό στοχεύουν όλοι οι μηχανισμοί της εποχής. Μία επαναλαμβανόμενη εικόνα, όσο σκληρή κι αν είναι γίνεται συνήθεια για το μάτι και το υποσυνείδητο. Και το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής; … Συνεχείς παλινωδίες και αποφάσεις εντυπωσιασμού. Οι δυνατοί αφήνουν στην αρένα τους αδυνάτους να σφάζονται και δίνουν δεκάρα για τις πραγματικές αιτίες της πολυεπίπεδης κρίσης. Αν μελετήσεις, σκεφτείς, αντιληφθείς σε βάθος τους όρους του παιχνιδιού θα καταλάβεις πως “ο ντόπιος βλέπει το νέο φευγιό του άλλοτε ξένου ως το δυσοίωνο μέλλον της δικής του αποδημίας”. Αυτό είναι και το επιμύθιο.

Το προσφυγικό αποτελεί την πρόσοψη. Ο Μπάρακ Ομπάμα είχε τονίσει προς τιμήν του, ότι για την άνοδο της Άκρας Δεξιάς ευθύνονται οι διογκούμενες κοινωνικές ανισότητες. Από εκεί πρέπει να ξεκινήσουμε να ξετυλίγουμε το κουβάρι. Σε μία εποχή συνολικής παραίτησης από τους περισσότερους πρέπει να επικρατήσουν η ψυχραιμία η αλληλεγγύη κι η συγκατάβαση. Το διάστημα της πανδημίας αποτελεί μίας πρώτης τάξης ευκαιρία για επαναπροσδιορισμό του κώδικά ηθικής κι αξιών. Για καλή μας τύχη όπως και πάλι έχει γράψει ο Μπρεχτ: “Η τελευταία λέξη δεν ειπώθηκε ακόμα”.