Η αριστουργηματική σειρά «Chernobyl» σε 650 λέξεις
Μια κριτική ματιά στη σειρά - ορόσημο για τη φρίκη του Τσερνόμπιλ.
Η 26η Απριλίου 1986 είναι μια ιστορική μέρα, καθώς η ανθρωπότητα βρέθηκε τότε για δεύτερη φορά μετά τις βόμβες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι (Αύγουστος του 1945), αντιμέτωπη με το φάσμα της πυρηνικής καταστροφής.
Η μίνι σειρά πέντε επεισοδίων της HBO, «Chernobyl», ζωντανεύει με αριστουργηματικό τρόπο τα γεγονότα που συνέβησαν στον αντιδραστήρα του 4ου τομέα του πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην ομώνυμη ουκρανική πόλη, και τα όσα ακολούθησαν σε επιχειρησιακό επίπεδο για την αντιμετώπιση των συνεπειών από την έκλυση τεράστιων ποσοτήτων ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα και στον υδροφόρο ορίζοντα.
Το σενάριο παρακολουθεί την πορεία των γεγονότων από τη στιγμή της έκρηξης στον πυρηνικό αντιδραστήρα ως τη δίκη των φανερών ενόχων (οι αφανείς ένοχοι, οι ηθικοί αυτουργοί, δεν δικάστηκαν και δεν καταδικάστηκαν ποτέ), για τις παραλείψεις και τα λάθη που οδήγησαν στην καταστροφή.
Η σκηνοθεσία του Johan Renck είναι πραγματικά συγκλονιστική σε πλήρη εναρμόνιση με τις ερμηνείες των τριών βασικών ηρώων, του πυρηνικού επιστήμονα Valery Legasov, τον οποίο ενσαρκώνει με απαράμιλλο τρόπο ο Jared Harris, του επικεφαλής των επιχειρήσεων για την αποκατάσταση των ζημιών Boris Shcherbina- του πιο πολυδιάστατου χαρακτήρα της σειράς- τον οποίο ερμηνεύει εξαιρετικά ο Stellan Skarsgård και της πυρηνικής φυσικού Ulana Khomyuk, που αποδίδει εκπληκτικά η Emily Watson.
Ο ρυθμός της σκηνοθετικής αφήγησης ακολουθεί τον ρυθμό της έκλυσης της ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα. Το καταθλιπτικό τοπίο της ουκρανικής πόλης αποδίδεται με γλαφυρότητα από τα γκρίζα σκηνικά και τα σχεδόν άψυχα κτήρια, ενώ τα σοβαρά και θλιμμένα πρόσωπα των κατοίκων της συμπληρώνουν αποφασιστικά το ανθρωποκεντρικό τοπίο. Σε δεύτερο επίπεδο σχολιάζονται, άλλοτε με υπαινικτικό, και άλλοτε με αμείλικτο τρόπο, τα παιχνίδια εξουσίας και τα επικοινωνιακά τρικ για την απόκρυψη της αλήθειας, ενώ την ίδια στιγμή το δίχτυ της δυστυχίας απλώνεται ως υπόβαθρο της χυδαίας αντιμετώπισης του ανθρώπινου δράματος από μέρους της εξουσίας και αδυνατεί να συγκρατήσει τον πόνο και την απελπισία των πραγματικών ηρώων. Η άγνοια και το ψέμα κυριαρχούν, έτσι ώστε να προστατευτεί όχι η ηρεμία και η γαλήνη των ανυποψίαστων κατοίκων της περιοχής και να αποφευχθεί ο πανικός, αλλά για να μην διαρραγεί το καλοραμμένο κοστούμι της εξουσίας και να μην αποκαλυφθούν τα σαθρά θεμέλια ενός σκληρού και εντέλει απάνθρωπου καθεστώτος.
Το «Chernobyl» λειτουργεί για το υποσυνείδητο του θεατή σαν βραδυφλεγής βόμβα. Μετά την έκρηξη στον πυρηνικό αντιδραστήρα η αφήγηση των γεγονότων γίνεται αργή, σχεδόν υπαινικτική. Τα γκρο πλαν αυξάνονται, για να αποδώσουν την απορία μπροστά στον αόρατο κίνδυνο μια ολοκληρωτικής καταστροφής. Ο τρόμος και η αγωνία απλώνονται, όπως η ραδιενέργεια που έχει εκλυθεί από τον πυρηνικό αντιδραστήρα : μολύνει τα πάντα, τη σωματική υπόσταση και την ψυχοπνευματική κατάσταση. Ο θεατής μένει αποσβολωμένος, με ένα σφίξιμο στην καρδιά κι ένα μούδιασμα στο μυαλό, περιμένοντας εναγωνίως την επόμενη ατάκα και το επόμενο πλάνο, όπως ακριβώς οι πρωταγωνιστές περιμένουν από τα χείλη του Legasov την επόμενη περιγραφική ανακοίνωση για τις συνέπειες της καταστροφής. Ο τρόμος λειτουργεί σαν υποδόριο δηλητήριο. Ο θεατής στο τέλος της σειράς είναι ένας άλλος άνθρωπος, ένας θεατής που έχει συμμετάσχει σε μια συγκλονιστική μυσταγωγία αφύπνισης.
Το «Chernobyl» δεν μας υπενθυμίζει απλώς ότι ο κίνδυνος του πυρηνικού ολέθρου είναι πάντα εδώ, η δαμόκλειος σπάθη που συνεχίζει να επικρέμαται πάνω από την ανθρωπότητα, τριάντα τρία χρόνια μετά το χειρότερο πυρηνικό ατύχημα της ιστορίας. Ούτε στιγματίζει αδρά μονάχα τις πολιτικές ευθύνες και τα παιχνίδια εξουσίας σε βάρος των ανθρώπων από τους ισχυρούς της γης. Το «Chernobyl» εγγράφεται στο συλλογικό υποσυνείδητο ως το σημείο αναφοράς για τη διαρκή επαγρύπνηση που απαιτείται, για να μην επαναληφθεί κάτι παρόμοιο. Είναι ακόμη, ένα αιχμηρό σχόλιο πάνω στην χειραγώγηση της αλήθειας από την εξουσία κι ένα δηλητηριώδες δήγμα στο δήθεν στοργικό χέρι της. Δεν είναι απλώς ένα τηλεοπτικό αριστούργημα, που ήδη έχει καταταχτεί στα κορυφαία σίριαλ από καταβολής της τηλεόρασης. Είναι μια σειρά- ορόσημο για το πώς η ιδεολογική φόρμα μπορεί να συναντήσει την καλλιτεχνική με αριστουργηματικό τρόπο, επιφέροντας ανεπαίσθητες αρχικά, αλλά βαθιές ρωγμές στο χολιγουντιανό υπόβαθρο του εθισμένου θεατή στην πρωτογενή ανάγνωση.
