«Αστροφυσική» αποτυχία: Ένας διάλογος με τον Μάρκο Τριχά

Το τριήμερο 3 με 5 Νοεμβρίου διεξήχθη στο δημαρχιακό μέγαρο με μεγάλη επιτυχία το 3^ο στη σειρά συνέδριο του οργανισμού Afixis (έπειτα από το Μοντέλο Βουλής των Ελλήνων και τον Πρωταγόρα), World Academic Expo (WAVE). Στο πλαίσιο του συνεδρίου αυτού είχε κανείς την ευκαιρία να παρακολουθήσει μια πληθώρα από workshops και exhibitions, τα οποία κάλυπταν ενδιαφέροντα ερευνητικά, περιβαλλοντικά, ακόμη και νομικά.

Σε μία προσπάθεια του οργανισμού afixis να επαναπροσδιοριστεί η έννοια της εκπαίδευσης, προσεκλήθησαν άνθρωποι του ακαδημαϊκού και διεπιστημονικού χώρου, που με τις διαλέξεις τους μας συμβούλεψαν,μας ενέπνευσαν, εν τέλει έδωσαν μια άλλη διάσταση στην έννοια της γνώσης. Προσωπικά είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω με ένα από αυτούς τους ανθρώπους, να του κάνω κάποιες ερωτήσεις και να έχω έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα διάλογο με έναν εξαιρετικά μετρημένο άνθρωπο. Πρόκειται για τον Μάρκο Τριχά, Manager στην εταιρεία Airbus Defense & Space στον τομέα του Maritime Surveillance. Στο παρελθόν ήταν επικεφαλής του τομέα New Markets της Airbus, και ασχολήθηκε με την ανάπτυξη της εξαγωγικής στρατηγικής της εταιρείας στις Η.Π.Α. Για 3 χρόνια αποτέλεσε Smithsonian fellow στο Harvard University Center for Astrophysics, USA όπου είχε πληθώρα επιστημονικών δημοσιεύσεων και παραπομπών. Επιπλέον, αποτέλεσε ηγετικό μέλος της επιστημονικής ομάδας της European Space Agency για το πρόγραμμα SPIRE για επιπλέον 3 χρόνια. Απέκτησε προπτυχιακό τίτλο από το τμήμα Μαθηματικών του Α.Π.Θ, και μεταπτυχιακό από το University of London στον τομέα της Αστροφυσικής. Επίσης, κατέχει PhD στην Αστροφυσική από το Imperial College.

Η συζήτησή μας κινήθηκε γύρω από διάφορα θέματα, ωστόσο αυτό που μου κέντρισε το ενδιαφέρον ήταν οι τοποθετήσεις του για την ελληνική εκπαίδευση, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουμε την αποτυχία. Σας την παραθέτω!

Συζήτηση με τον Μάρκο Τριχά.

-Η παρουσία σας εδώ είναι συμβολική νομίζω τόσο λόγω επαγγελματικής ιδιότητας αφενός και αφετέρου λόγω του κύρους που μπορεί να προσδίδει σε έναν άνθρωπο η εκπαίδευσή του καθώς και η πορεία που αυτή του εξασφαλίζει. Τι από τα δύο θεωρείτε πιο σημαντικό; Την ιδιότητα που έχετε σήμερα ως επαγγελματίας ή το εκπαιδευτικό κομμάτι που έχετε κατακτήσει;

-Θα έλεγα ότι είναι ένας συνδυασμός και των δύο. Αν αυτό που είμαι σήμερα θεωρείται επιτυχία, δεν θα ήμουν εδώ αν δεν είχα κάνει αυτή την εκπαίδευση. Την οποία, να σημειώσω, ξεκίνησα στην Ελλάδα και εγώ, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Έφυγα νωρίς βέβαια, έφυγα αμέσως μετά το πτυχίο μου, παρόλα αυτά νομίζω τόσο το εκπαιδευτικό σου υπόβαθρο, βασικά το εκπαιδευτικό σου υπόβαθρο είναι αυτό που καθορίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την πορεία σου στο μέλλον, όχι αποκλειστικά σε θέματα γνώσεων, αλλά οι εμπειρίες που έχεις, οι άνθρωποι, οι δάσκαλοι με τους οποίους έχεις κάτσει, τα ιδανικά που σου έχουν μεταφέρει. Αλλά δεν θεωρώ ότι το ένα είναι πιο σημαντικό από το άλλο, νομίζω ότι είναι αλληλένδετα.

-Ποια ήταν τα βήματά σας έπειτα από το Λύκειο και το Πανεπιστήμιο; Είχατε φανταστεί την μετέπειτα πορεία;

-Θέλω να ομολογήσω ότι το όνειρό μου από πολύ μικρός ήταν να γίνω αστροφυσικός. Εν μέρει το κατάφερα, δηλαδή έκανα ένα μεταπτυχιακό και ένα διδακτορικό στην αστροφυσική, δούλεψα σαν – ας το πούμε – επαγγελματίας αστροφυσικός στο πανεπιστήμιο. Δυστυχώς, για διάφορους λόγους, που έχουν να κάνουν κυρίως με την προσωπική σου ζωή ή και με την επαγγελματική αποκατάσταση, ακόμη και στο εξωτερικό, σε κάποια φάση της ζωής μου αποφάσισα να κάνω μια στροφή, να παρατήσω την αστροφυσική και να μεταφερθώ στον ιδιωτικό τομέα, συγκεκριμένα στον χώρο της άμυνας, όπου και δουλεύω σήμερα. Κοιτώντας πίσω δεν το μετανιώνω, αλλά δεν ήταν το πλάνο μου ποτέ να κάνω αυτό το οποίο κάνω σήμερα. Είμαι πολύ χαρούμενος με αυτό που κάνω σήμερα και ίσως αυτό να είναι και ένα μάθημα για τους νέους, που είναι εδώ μαζί μας σήμερα, ότι η ζωή ποτέ δεν είναι όπως τη θέλουμε. Και ακόμα και αν αποτύχεις κάπου ή νομίζεις ότι απέτυχες, δεν είναι απαραίτητα αποτυχία. Μπορεί να είναι μια πολύ καλή ευκαιρία.

– Το πρώτο πτυχίο, ωστόσο είναι στα Μαθηματικά. Ήταν συνειδητή επιλογή;

-Εγώ τώρα είμαι λίγο παλιότερος από εσένα. Εγώ όταν μπήκα στο πανεπιστήμιο λειτουργούσε το σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων. Το Μαθηματικό δεν ήταν η πρώτη μου επιλογή. Η αλήθεια είναι ότι, παρότι ήθελα να γίνω αστροφυσικός από πολύ μικρός και εγώ μαζί με λίγο την πίεση της κοινωνίας, λίγο την παρότρυνση από τους γονείς ήθελα να μπω στο Πολυτεχνείο. Το οποίο δεν το κατάφερα και μπήκα στην επόμενη επιλογή. Είχα δηλώσει νομίζω – δεν θυμάμαι ακριβώς – μια σχολή Πολυτεχνείου, ίσως Μηχανολόγος, Ηλεκτρολόγος, δεν ξέρω. Και μπήκα στην δεύτερη επιλογή που ήταν το Μαθηματικό, οπότε δεν ήταν η πρώτη μου επιλογή.

– Είναι όλα γύρω μας Μαθηματικά πιστεύετε;

– Όχι, τα μαθηματικά είναι μια γλώσσα. Είναι σαν να μιλάμε αγγλικά, σαν να μιλάμε ελληνικά. Είναι μια γλώσσα με την οποία μεταφράζουμε τα φυσικά φαινόμενα που βλέπουμε γύρω μας. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να τα περιγράψουμε στο χαρτί. Όλα είναι όμως, φυσικά φαινόμενα, όλα είναι γύρω μας φύση. Μαθηματικά είναι απλώς μια γλώσσα μετάφρασης του τι βλέπουμε γύρω μας, πώς μπορούμε να το πούμε – κατά την γνώμη μου βέβαια όλα αυτά -.

– Είναι, κατά κάποιον τρόπο, ένας δρόμος που οδηγεί στην αλήθεια; Και αν ναι, οδηγεί σε μία αλήθεια, όπως ισχυριζόταν και ο Σωκράτης πως υπάρχει; Ή ανακαλύπτεις πως δεν είναι μία η αλήθεια;

-Είμαι οπαδός της απόλυτης αλήθειας. Πιστεύω πως υπάρχει μόνο μία. Μάλλον και η επιστήμη είναι ίσως η μοναδική έκφανση της ζωής, η οποία προσεγγίζει την αλήθεια, κάνει πειράματα. Πάντοτε με το πείραμα, με την γνώση,ποτέ με το συναίσθημα, ποτέ με τα πιστεύω. Θα σου πω μια έκφραση του Καντ, ο οποίος έλεγε ότι κάθε θεωρία περιέχει τόση αλήθεια μέσα της όσα είναι τα μαθηματικά της. Η οποία έκφραση ουσιαστικά σου λέει ότι τα μαθηματικά είναι, κατά την γνώμη μου, η μοναδική γλώσσα που περιγράφει το σωστό, την απόλυτη αλήθεια, αν μπορούμε να την προσεγγίσουμε.

– Λαμβάνοντας υπόψη ότι και ο συγκεκριμένος οργανισμός Afixis, με τον οποίο συνεργάζεται το WAVE, θέλει να προωθήσει μια διαφορετική άποψη για την εκπαίδευση, η οποία έχει μια ιδιαίτερη μορφή στην Ελλάδα – διαφορετική από κάποια ευρωπαϊκά, πρωτοποριακά μοντέλα- σε τι πιστεύετε ότι υστερεί η εκπαίδευσή μας; Και τι δεν εξυπηρετεί από αυτά που θα έπρεπε να εξυπηρετούσε ενδεχομένως;

– Η ελληνική παιδεία εννοείς φαντάζομαι. Ε, τώρα είμαι λίγο μεροληπτικός. Διότι εγώ τώρα πλέον δουλεύω σε έναν οργανισμό που είναι corporation και αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να παίρνουμε από τους κατάλληλα εκπαιδευμένους ανθρώπους αυτά που θέλουμε. Το μεγάλο ατού, κατά την γνώμη μου, της ελληνικής παιδείας είναι ότι σου δίνει πολλή βαθειά γνώση, πολλή ευρεία γνώση στον τομέα σου. Το μεγάλο μειονέκτημα είναι πως τις περισσότερες φορές, η γνώση αυτή δεν είναι προς εφαρμογή. Οπότε, αν βάλω το προηγούμενο καπέλο μου – αυτό του επιστήμονα – θεωρώ ότι η ελληνική παιδεία έχει πάρα πολλά πλεονεκτήματα σε σχέση με την παιδεία που βλέπουμε, που είδα εγώ τουλάχιστον, στην Μ. Βρετανία και τις Η.Π.Α. σε προπτυχιακό επίπεδο. Όταν βγαίνουμε στα επόμενα βήματα, ειδικά στο επίπεδο της έρευνας, η ελληνική παιδεία υστερεί διότι δεν βοηθά τον άνθρωπο να αποκτήσει κριτική ικανότητα. Και τον εξοπλίζει απλώς με στείρα, βαθειά γνώση, που όμως είναι πολύ δύσκολο να την διαχειριστεί ο ίδιος. Η διαφορά με τα ευρωπαϊκά – ξαναμιλώ πάλι για το αγγλοσαξονικό σύστημα παιδείας – είναι ότι σου δίνει περιορισμένη γνώση και εμβαθύνει κυρίως στον τρόπο με τον οποίο αποκτάς κριτική ικανότητα και δυνατότητα να ψάχνεις τη γνώση. Ένας συνδυασμός νομίζω των δύο είναι το καλύτερο. Ούτε το ένα ούτε το άλλο από μόνα τους.

– Αυτό που επισημαίνετε για την κριτική ικανότητα το κρατώ και προχωρώ στο επόμενο ερώτημα που είναι: εν τέλει τι χρειάζεται ένας νέος και ποιο είναι το καλύτερο δυνατό εφόδιο, ώστε να έχει μια πετυχημένη σταδιοδρομία;

-Νομίζω ότι το καλύτερο εφόδιο για να έχουμε μια επιτυχημένη σταδιοδρομία είναι να είσαι έτοιμος και διατεθειμένος να αποτύχεις. Να αποτύχεις σε βαθμό που να το θεωρείς καταστροφική αποτυχία, αλλά να βγεις από αυτήν έχοντας μάθει για ποιους λόγους απέτυχες, να τους κατανοήσεις και να δεις τι μπορείς να κάνεις μετά. Αν ζούμε σε ένα σύστημα το οποίο μας εκπαιδεύει να φοβόμαστε να αποτύχουμε, δεν θα πάρουμε ποτέ ρίσκα, θα μένουμε πάντοτε προσηλωμένοι σε αυτό το πεπατημένο που έχουν κάνει πολλοί πριν από εμάς και προφανώς δε, στον σημερινό κόσμο των παγκοσμιοποιήσεων, όπου έχουμε τρομερή ανάπτυξη της τεχνολογίας, innovation, ;ένα τέτοιο σύστημα παιδείας δεν μπορεί να εξοπλίσει κανέναν για το περιβάλλον που έχει υψηλό ρίσκο αποτυχίας. Οπότε νομίζω ότι οι Έλληνες εκεί ίσως υστερούμε λίγο, ανήκουμε λίγο στο γαλλο-γερμανικό σύστημα, το οποίο υστερεί έντονα σε σχέση με το αγγλοσαξονικό. Για αυτό και τόνισα πριν την σημασία του innovation στις Η. Π. Α., σε συγκεκριμένες πολιτείες μάλιστα. Οπότε νομίζω πως αυτό που πρέπει να μάθουμε είναι τα παιδιά να παίρνουνε ρίσκα, να είναι πιο δημιουργικά, όχι στείρα γνώση, αλλά δημιουργική. Και φυσικά να τους προετοιμάζουμε σχετικά με το ότι η αποτυχία δεν είναι κάτι κακό. Πρέπει να αποτύχεις για να μάθεις.

– Και τελευταία ερώτηση. Ως διευθυντής της airbus, αλλά έχοντας καλύψει και καίριες θέσεις έως σήμερα, ποιο προσόν προσωπικό σας αξιοποιήσατε περισσότερο και ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που συναντήσατε;

– Θα έλεγα, το μεγαλύτερο προσόν που έτσι αξιοποίησα – θα στο πω λαϊκά – ήταν να κατεβάζω ιδέες και να πείθω τον κόσμο πως οι ιδέες είναι καλές. Ακόμα και όταν οι ιδέες αποτύχαιναν. Αλλά και να πείθω τον κόσμο ότι η αποτυχία των ιδεών που εγώ προώθησα, στην πραγματικότητα ήταν μια επιτυχία της εταιρείας και όχι μια αποτυχία. Αυτό ήταν το μεγαλύτερο προσόν μου. Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισα θα έλεγα πως ήταν – αυτό βέβαια ίσως έχει να κάνει με ον τομέα στον οποίο εργάζομαι- η νοοτροπία, ειδικά στις Ευρωπαϊκές χώρες, πως δεν ανήκουμε σε μια κοινότητα ευρωπαϊκών χωρών, αλλά είμαστε Άγγλοι, είμαστε Γάλλοι, Γερμανοί, Έλληνες κ.λ.π. Αυτό δημιουργεί μια έλλειψη δυνατότητας συνεργασίας, ειδικά σε τομείς όπως αυτός που εργάζομαι εγώ, δηλαδή η άμυνα. Αυτό μας κρατάει πίσω, ειδικά σε σχέση με την Αμερική όπου όλοι νιώθουν Αμερικάνοι, ένα έθνος.

– Κολλάμε σε ιδεοληψίες δηλαδή.

– Κολλάμε σε ιδεοληψίες, σε μια ταυτότητα, την οποία μας την δώσανε όταν γεννηθήκαμε και δεν βλέπουμε τον εαυτό μας σαν Ευρωπαίοι πολίτες.

– Μάλιστα. Σας ευχαριστώ πολύ και εύχομαι καλή συνέχεια.

– Να είστε καλά, ελπίζω να σας φάνηκα χρήσιμος.